Міхась Кацюшэнка - Прызнанне левага крайняга
Галоўнае, паспрабаваць заснуць. Я заплюшчваю вочы. 3 усіх бакоў на мяне наступае шчыльная сцяна, я іду па нейкай сцежцы і амаль нічога не бачу. Адно — чыесьці чую галасы. Я іду на іх, але з кожным крокам яны аддаляюцца ад мяне. Я спрабую крычаць, але голас не можа вырвацца на волю.
I потым, праз некалькі дзён пасля трызнення (а можа, я наогул не спаў у тую ноч), туман не знік. Ён ахутаў трэніроўку (хлопцы глядзелі на мяне дзіўнавата: відаць, навіна дайшла і да іх), і апошнюю гульню ў складзе маскоўскага «Дынама» (я не мог прыпомніць, пры якіх абставінах забіў гол), і той дзень, калі збіраў свае рэчы ў кватэры, і тыя хвіліны, калі ехаў на вакзал.
Дома я крыху ачуняў, прыбраў у запыленай кватэры і пачаў кідацца па ёй з кута ў кут, як звер, які шукае выйсця на волю. Аднак вакол былі сцены, знаёмыя з дзяцінства рэчы (усё ў кватэры засталося так, як было пры жыцці маці), але і гэта не супакойвала, а наадварот.
I раптам зазваніў тэлефон. Я пачуў голас Фалалеева (ён у тым сезоне прыняў каманду, стаў старшым трэнерам, і адразу ж у яго пачаліся зрывы):
— Добры дзень, малады чалавек. Дазвольце павіншаваць вас з вяртаннем на родную зямлю!
У яго радасны голас, відаць, і сапраўды Васільеў нічога не расказаў яму па тэлефоне. Хоць цяжка наверыць. Занадта ўжо незвычайны выпадак: ігрок (да таго ж член зборнай краіны) пераводзіцца ў другі клуб у сярэдзіне сезона...
— Можна абысціся і без віншаванняў, Эдгар Фёдаравіч,— адказаў я даволі суха.
— Як хочаш. Пры сустрэчы хоць ты растлумач мне, у чым справа, чым гэта мы абавязаны старэйшаму маскоўскаму дынамаўскаму брату за такі нечаканы падарунак, як ты. А калі пераезд для цябе не вельмі радасны, даруй. Апошні гол у Маскве ты забіў проста выдатна. Уяўляю, з якім жалем развітваўся з табой Васільеў.
Пасля абеду (я выйшаў у суседні рэстаран і нечакана для сябе паеў з вялікім апетытам) у дзверы пазванілі. На парозе стаяў Фалалееў. У руцэ ён трымаў бутэльку шампанскага і нейкі скрутак.
— Вырашыў праведаць, пагаварыць аб жыцці. Тэлефон не адказваў, і я вырашыў з’явіцца нечакана для цябе.
— Мяне не было дома.
Фалалееў зайшоў да мяне, аглядзеўся па баках.
— Даўно я не быў у цябе. Пуста... Гэтак жа пуста, як і раней. Я спадзяваўся, у Маскве ты знойдзеш...
Я ўздыхнуў.
— Не знайшоў.
Міжволі паглядзеў на сцяну. На ёй — Верын партрэт. Яна павесіла яго сама ў наш апошні прыезд у Мінск.
Цяпер яна далёка, цяпер яна невядома дзе. Застаўся партрэт. I больш нічога.
Фалалееў сеў у крэсла, разліў шампанскае ў бакалы, сказаў некалькі слоў пра тое, што родны клуб застаецца родным на ўсё жыццё, гэта ён зразумеў на ўласнай шкуры, і таму ён рады майму вяртанню ў каманду, якая выхавала мяне. Зрабіў яшчэ невялічкі глыток і сказаў:
— А цяпер выкладвай...
— Вось гэтак адразу? — спытаў я і паставіў бакал на стол. Піць не хацелася.
— А ты як думаў?! Часу на раскачку ў нас няма. Я павінен ведаць усё да дробязей... Некаторыя чуткі дайшлі, але яны абрывачныя. Васільеў па тэлефоне не стаў расказваць нічога падрабязна. Паабяцаў, што ты сам усё раскажаш. Яшчэ ён папярэдзіў, што днямі ў друку з'явіцца паведамленне аб рашэнні Федэрацыі футбола. Фармуліроўка будзе даволі мяккай...
Я нечакана для сябе рассмяяўся.
— У друку можа з'явіцца і нешта іншае...
Я паглядзеў на Фалалеева. Ва ўсім яго абліччы — чаканне. Мне не адвярцецца. Трэба расказаць усё як ёсць...
Потым я застаюся адзін. I доўга сяджу ля акна. Маці любіла па вечарах глядзець на вокны. Яна гаварыла, што там, за чужымі вокнамі — чужое жыццё, чужыя радасці, перажыванні. Бацька ўсміхаўся, зазначаў, што яна, відаць, употай піша вершы, як рабіла гэта ў маладосці. Маці пра вершы ўспамінаць не любіла, бацька гаварыў, што аднойчы яна спаліла некалькі тоўстых сшыткаў, і ён да гэтага часу перажывае, што не мог спыніць яе. Калі ён пайшоў, маці вечарамі сядзела ля акна, глядзела некуды і гаварыла, што клапоціцца за яго, як ён адчувае сябе ў новых абставінах... Ён заўсёды заставаўся для яе дарослым дзіцем, яна лічыла яго слабым чалавекам і таму больш шкадавала, чым ненавідзела, хоць момантамі раптам пачынала гаварыць пра яго нядобрыя, нязвыклыя для нас з Андрэем словы. Часам яна сядзела моўчкі ля акна, і шкло здавалася мне вялікім экранам тэлевізара, за якім яна бачыць, абавязкова бачыць бацьку, глядзіць, як ён працуе, ходзіць... Цяпер я ў поўнай адзіноце гляджу за тое ж самае акно. Я не ведаю, як склалася жыццё тых людзей, што жывуць за вокнамі ў дамах насупраць, яны нічога не ведаюць пра маці, мяне. Гарыць святло, аднак вокны абыякавыя адзін ад аднаго, і людзі за імі жывуць быццам бы ў вялізнай, халоднай пустыні.
Раптам я ўспамінаю, што даўно не званіў Андрэй, нічога не ведаю пра ягоныя справы. Ён мне, вядома, назвоньвае, але застаць мяне ў былой маскоўскай кватэры (як гэта дзіўна гучыць — «былой»?!) практычна немагчыма. Я заказаў тэрміновую размову з ім, неўзабаве пачуў у трубцы голас ягонай жонкі, якая сказала, што ў іх усё нармальна, Андрэй на вучэннях, навін практычна ніякіх. Калі яна пацікавілася маімі справамі, я не ведаў, што ёй адказаць, сказаў, што заўтра ў мяне пачынаюцца зборы перад чарговай гульнёй (ледзьве не вырвалася ў складзе мінскага «Дынама»), а потым я абавязкова пазваню брату. Маё маўчанне здалося мне самому смешным, бо назаўтра пасля гульні (альбо яшчэ раней у час трансляцыі матча) ён пачуе, што Кастусь Паўловіч выйшаў на гульню ў складзе іншай каманды, а можа, прагучаць (ці хутчэй за ўсё будуць падрабязна апісаны) прычына, па якіх ён вярнуўся са сталіцы ў свой родны горад... Пра гэта даведаецца бацька, ягоны брат Станіслаў Пятровіч, яшчэ вялізная колькасць людзей... Андрэй будзе перажываць па-сапраўднаму. Калі навіна дакоціцца да Веры (не паспела ж яна яшчэ з’ехаць за мяжу), то і ёй... Хоць лепш не трэба думаць пра гэта. Дрэнна, што яна падумае — усё адбылося з-за яе, бо раней ішло роўна, як па адпаліраваным лёдзе; каціся сабе да славы, радуйся жыццю... Мне захацелася выглядаць перад ёй абыякавым да таго, што здарылася.
Назаўтра я склаў рэчы ў спартыўную сумку, успомніў, што многае пакінуў у Маскве, трэба будзе перавозіць рэчы яшчэ некалькі разоў, і пачаў паглядаць на гадзіннік. Праз паўгадзіны, як абяцаў Фалалееў, падкоціць дынамаўскі аўтобус. I трэба будзе ехаць на сваю першую трэніроўку. Жадання няма ніякага, галава цяжкая, мышцы вялыя. Але я паспеў яшчэ прыбраць у кватэры (цётка апошнім часам хварэе і, відаць, рэдка бывае тут), пагаліцца і прыняць больш-менш прыстойны выгляд, бо ведаў, з якім нецярпеннем едуць сюды сябры па камандзе, і тыя «зялёныя», якія паспелі ў ёй з’явіцца за час маёй адсутнасці.
Роўна ў адзінаццаць я спускаюся ўніз. На рагу дома ўжо стаіць блакітны дынамаўскі аўтобус (успамінаю, з якой асалодай я ўваходзіў у яго першы раз у жыцці). Калі я ўскочыў у яго, Фалалееў (ён сядзеў на першым сядзенні), сказаў:
— А вось і Кастусь. Спадзяюся, прадстаўляць не трэба?
— Не трэба,— адразу ж адгукнуўся Стас Прануза.— Сядай, я трымаю месца для цябе...
Я сеў побач з ім. Адчуванне такое, што я нікуды не знікаў на цэлых тры гады.
— Выглядаеш ты някепска,— сказаў Стас, калі аўтобус крануўся.— Па выглядзе можна меркаваць, у цябе ўсё ў парадку, а тут...
— Што тут?— спытаў я.
— Сам убачыш,— адказаў ён.— У нашай, браце, старане няма грошай. Гуляем на энтузіязме. Ні табе паездак, ні шыша... Ты думаеш, Вішнеўскі выпадкова з’ехаў? Зразумеў, на энтузіязме далёка не выскачыш. Патрэбна матэрыяльная аснова, а яе няма... I выйсця няма, трэба думаць пра апошнія дзянькі ў камандзе. А ты ў нас малады, хоць павіншаваць з вяртаннем я цябе не магу. Будзе адна мана.
— А я і не прашу віншаванняў. Будзем гуляць разам, як некалі. I ўсё.
Стас уважліва паглядзеў на мяне, нічога не адказаў.
15
Я апрануў новы спартыўны касцюм. Падумаў, што яшчэ вельмі рана, яна спіць насля ўчарашняй прагулкі у Маскву. 3 думкай пра яе я прачнуўся, думка была прыемная, мне не хацелася адганяць яе прэч... Адчуванне было такое, што не было ніякіх непрыемных успамінаў. У грудзях раптоўна пасялілася цеплыня.
За апошнія гады я не ўспомніў ніводмай дзяўчыны,акрамя Веры (праўда, думкі пра яе паступова пачалі адыходзіць у мінулае). Манахам я, вядома, не стаў, але кароткатэрміновыя сустрэчы з выпадковымі дзяўчатамі радасці не прыносілі. Адна з дзяўчат сказала мне, што спорт наогул не прыносіць карысці, калі меркаваць па мне. I наогул можна падумаць, што я стары чалавек... У адказ я прамармытаў нешта пра тое, што нам лепш не карыстацца такім словам, як каханне, таму што яно азначае зусім іншае. Яна адарыла мяне дзіўным позіркам і сказала, што я нагадваю ёй чалавека з іншага стагоддзя, якога толькі-толькі выпусцілі з якога-небудзь пятага класа гімназіі. Стас Прануза, які заўсёды быў побач, рассмяяўся і сказаў, што на мяне гэткім чынам падзейнічала Масква, бо да пераезду туды я быў нармальным чалавекам і глядзеў на многія рэчы проста і ясна, а можа (тут ужо нічога нельга зразумець), гэта вынік уздзеяння заходняга свету, які я шмат разоў пабачыў. Я сказаў, што нам лепш за ўсё закончыць гэтую не патрэбную нікому дыскусію, а той дзяўчыне не пакінуў нумара тэлефона. Калі яна спытала, чаму я не хачу яе бачыць, я адказаў, што яна сама не хоча гэтага, ёй усё роўна з кім сустракацца, і лічыць гэткія сустрэчы каханнем. Яна назвала мяне дзіваком і знікла назаўсёды з майго жыцця, хоць, на праўдзе кажучы, яна ніколі ў ім і не з’яўлялася. I вось раптам думкі пра Галю... Я праходжу каля яе дзвярэй — цішыня. I наогул дом адпачынку яшчэ спіць. Набіраю хуткасць і адчуваю, як пакрываюся потам — учарашняе шампанскае і цыгарэты. Калі я і з’яўлюся перад Фалалеевым, то з такімі вячэрнімі трэніроўкамі мне няма чаго будзе рабіць на полі... За надвесным мостам пачынаю бегчы лёгка і прыемна, лёгкія поўняцца пахам дажджу, ад зямлі ўздымаецца празрысты туман.
