Міхась Кацюшэнка - Прызнанне левага крайняга
— Зірні, ён добра тут уладкаваўся,— сказаў Васільеў, і мне здалося, што ён спрабуе ўсміхнуцца.
Я сеў на ложку, прыгладзіў валасы.
— Амаль як на зборах. Праўда, умовы не тыя і вартавы за дзвярыма, але нічога, затое можна нармальна адпачываць.
Васільеў прысеў побач.
— А чаму ў цябе няма апетыту?
— Усё проста, Вадзім Міхайлавіч. Як у вольнай птушкі, якая раптоўна апынулася ў клетцы, прапаў голас.
Малыгін таксама сеў на абшарпаны табурэт.
— Па-першае, ты, мой дарагі, не птушка, а па-другое, знаходзішся не ў клетцы. Пакуль мы ўсе ногі пазбівалі па тваёй віне, ты тут гасцюеш і не ведаеш, колькі непрыемнасцей усім нам падкінуў.
— Даруйце, калі зможаце.
Малыгін ляпнуў сабе па назе, павярнуўся да Васільева:
— Ну ты паглядзі, ён паводзіць сябе, як пакрыўджаная дзяўчына.
Васільеў ускінуў на яго вочы:
— Міхаіл Сямёнавіч, давайце цяпер пра іншае... Тое, дзеля чаго мы прыйшлі сюды. У яго, паверце, былі не самыя лепшыя гадзіны ў жыцці ў апошнія дні. Я вам гаварыў...
— У мяне таксама,— адказаў Малыгін коратка.
Некалі ён трэніраваў «Дынама» потым, пасля чарговага правалу (як гэта звычайна здараецца з трэнерамі), шмат павандраваў па краіне, а цяпер, на старасці гадоў, атрымаў больш-менш спакойную пасаду дзяржтрэнера «Дынама». У таварыстве не забылі яго колішніх заслуг.
— Як я разумею, вы прыйшлі судзіць мяне. Але чаму вас двое? Тут ёсць трэці — капітан. Паклічце яго, атрымаецца тройка. Усё адбудзецца ў лепшых традыцыях.
Васільеў прыкусіў ніжнюю губу. Зараз скажа што-небудзь рэзкае ў адказ на мае словы (гэты жэст добра вядомы ў камандзе, звычайна ён не абяцаў нічога добрага).
Але першы пачаў Малыгін:
— Цяпер я добра разумею, як пастаўлена выхаваўчая работа ў вашай камандзе, Вадзім Міхайлавіч. Не трэба ніякіх праверак, экземплярчык перад памі. Той журналіст мае рацыю — зорная хвароба.
Васільеў падняўся з ложка.
— Сямёныч, калі мы прыйшлі сюды разам, то давайце разам гаварыць пра справу. Здаецца, мы так дамаўляліся?
Малыгін уважліва паглядзеў на Васільева.
— Што ж, давайце пра справу,— сказаў ён ледзь чутна.— А справы нашы, малады чалавек, не вельмі добрыя. Пра ўсю гэту гісторыю пайшла пагалоска, дакацілася яна і да начальства. А начальства не хоча пераходзіць у разрад радавых людзей, дзякуючы такім малойцам, як вы...
Васільеў у знак згоды кіўнуў галавой.
— Сапраўды, пагалоска пакацілася, як лавіна з гары... Начальства ў разгубленасці. Мы ўчора доўга сядзелі ў спорткамітэце. Калі б каманда не ішла так добра, то і мне, і іншым давялося б шукаць сабе месца пад сонцам далёка ад сталіцы. Але ў цэлым усё скончылася амаль што нармальна. Учора было прынята рашэнне...
I тут Васільеў уважліва паглядзеў на мяне. Ад маёй нядаўняй абыякавасці нічога не засталося. Кроў ударыла у галаву, узмакрэлі рукі. У позірку Васільева я не прачытаў нічога прыемнага, ён наогул ніколі не мог схаваць сваіх пачуццяў. Усё было напісана на ягоным твары, як у перадавым артыкуле газеты: ясна і проста.
— Дыскваліфікацыя?— вырвалася ў мяне.
— Гэта было б вельмі простае рашэнне, хоць учора адзін чалавек катэгарычна выказаўся за яго.— Васільеў задуменна паглядзеў некуды ўбок.— Але страціць цябе для футбола ў разгары формы было б, на мой погляд, неабдумана, тым больш што абвінавачванні ў твой адрас носяць маральны характар. Хваліць цябе сёння няёмка, але ты патрэбны і зборнай, і нашай камандзе, і нашаму футболу ў цэлым. У цябе наперадзе спартыўнае жыццё. Ты яшчэ многае зможаш зрабіць. Я не ведаю, як вырашаць са зборнай... Пытанне на сённяшні дзень адкрытае, а вось з нашым клубам давядзецца развітацца. Я не хачу сказаць, што назаўсёды, але на нейкі пэўны час, пакуль сціхнуць размовы вакол твайго імя...
Тут ужо з ложка ўскочыў я.
— Развітацца?! У якім гэта сэнсе?.. Якая-небудзь другая ліга?
Малыгін усміхнуўся.
— Гарачы чалавек... Успамінаю сябе ў тваім узросце... Размова ідзе пра тое, як табе дапамагчы, зразумей ты гэта, і ніхто не збіраецца цябе выкідваць у другую лігу, адкуль ты можаш ніколі не вярнуцца. Усяго толькі камандзіроўка ў свой родны клуб. Твой старшы трэнер доўга змагаўся супраць гэтага рашэння, але і ён у рэшце рэшт зразумеў, што лепшага выйсця ў той сітуацыі, якая склалася, проста не можа быць. Цяжка ўявіць пярэднюю лінію «Дынама» без цябе, але нічога не зробіш.
— Так, Кастусь, на жаль, іншага рашэння быць не можа. Заўтра ты будзеш на волі... Пытанне ўзгоднена з Федэрацыяй футбола, кіраўніцтвам спорткамітэта. Праз некалькі дзён выйдзеш на поле ў складзе сваёй роднай каманды,— сказаў Васільеў.
Адразу ўявіў твары сяброў па камандзе, тых самых, якія праводзілі мяне ў Маскву,— Фалалеева, Ярэмчанкі... Сваю пустую, вялізную кватэру...
— А калі я адмоўлюся,— ледзь вымавіў я перасмяглымі вуснамі.— Давайце ў любую іншую каманду, але толькі не ў сваю.
— Немагчыма,— сумна ўздыхнуў Васільеў.— Па-першае, ёсць рашэнне. Яно звязана з тым, што я збіраюся абавязкова перавесці цябе назад. Прасцей будзе забраць цябе з «Дынама». Ды і для грамадскасці не будзе асаблівых пытанняў — часова адкамандзіраваны ў сваю родную каманду, якой, дарэчы, даводзіцца ў гэтыя дні, як ты сам выдатна ведаеш, нялёгка. Я размаўляў учора з Фалалеевым, ён з радасцю сустрэў гэтую навіну. Усяго па тэлефоне я растлумачваць не стаў, сказаў толькі, што так склаліся абставіны.
Я сціснуў скроні далонямі:
— Баюся, вам давядзецца сілком упіхваць мяне ў вагон.
— Ды вы паглядзіце на яго?! — амаль выкрыкнуў Малыгін. — Ты ж забіў чалавека, пазбавіў яго самага дарагога, што толькі можа быць. I за гэта цябе не судзяць, а адпраўляюць у родную каманду. I ўсяго. Ды ты павінен у нагах валяцца, дзякаваць за такі зыход!
Я нічога не адказаў.
- Сямёнавіч, пачакайце мяне там,— напрасіў Васільеў спакойна і паказаў Малыгіну на дзверы.
— Дзякуй, я і сам хацеў пайсці, каб не прысутнічаць пры гэтай непрыемнай размове,— адказаў той і бразнуў дзвярыма.
Васільеў зноў сеў побач.
— Дарэмна ты так, Косця. Усё складваецца для цябе не трагічна. Падумай сам...
— Я ўсё разумею, але... Нейкая чорная паласа ў жыцці. Ніводнага прасвету няма. Як гэта вытрымаць?!
— Вытрымаеш. Заўтра цябе выпусцяць адсюль, паедзем на трэніроўку, потым выйдзеш на свой апошні матч у складзе нашай каманды. I спакойна паедзеш у Мінск. Паспрабуй узважыць усё без асаблівых эмоцый і сам зразумееш, што лепш не прыдумаць. Не выключна, з’явіцца артыкул у газеце, у якім дастанецца ўсім нам: і табе, і мне, і кіраўніцтву таварыства. Часы цяпер такія, што барзапісцы шукаюць супраць вашага брата розныя сенсацыі. Але і пасля гэтага нічога страшнага не здарыцца. На Захадзе нават плацяць вялікія грошы, каб чыё імя з’явілася ў нейкай скандальнай хроніцы. Прапусціш некалькі матчаў у складзе зборнай, а потым возьмуць, сам ведаеш, што табе на сённяшні дзень няма замены.
Я ўздыхнуў на поўныя грудзі, але паветра ўсё роўна не хапала. Ён яшчэ доўга гаварыў пра тое, што мне абавязкова трэба падумаць пра сваё асабістае жыццё. У Мінску, на яго погляд, лягчэй будзе знайсці дзяўчыну для сэрца, гэта, што ні кажы, не Масква, дзе асабліва да нашага брата спартсмена чапляюцца не самыя лепшыя прадстаўніцы жаночага полу, вунь колькі лёсаў у многіх спартсменаў не склалася па-сапраўднаму менавіта з-за гэтага.
— Паеду ў вёску і вазьму жанчыну адтуль, няхай яшчэ адзін раз маё прозвішча будзе ва ўсіх на вуснах, зноў-такі дзеля славы,— падсумаваў яго размову я.
Ён правёў далонню па маёй галаве, сказаў, што я чалавек неспакойны, трэба мяняцца, вунь пакрыўдзіў Малыгіна, які змагаўся за мяне як леў, нават цяжка чакаць ад яго было такога спрыту. Я выціснуў з сябе словы пра тое, што пагарачыўся, ён сам можа ўявіць, у якім стане я цяпер знаходжуся, папрасіў за ўсё прабачэння.
— Тады да заўтра,— развітаўся Васільеў.— Спадзяюся, заўтра ты з’явішся на трэніроўку ў добрым настроі. Пастарайся як след выспацца, у цябе чорныя кругі пад вачыма.
Ён паціснуў мне руку і знік. Я лёг на рыпучы ложак. Так, нехта працягвае кіраваць мной, быццам марыянеткай у лялячным тэатры, мне здаецца, я не залежу ад сябе, а цалкам падпарадкоўваюся волі гэтага нябачнага чалавека з жалезнай воляй. У мяне не застаецца ні волі, ні сіл. Учора мне зайздросцілі многія людзі, яны любілі разважаць пра мае поспехі (іх болей, чым няўдач). Ад гэтага жыцця не застаецца нічога, і ад мяне таксама. Цяпер адно — забыцца пра ўсё і гуляць, гуляць у футбол з новай сілай, гуляць так, як я яшчэ ніколі не гуляў. Але як зрабіць гэта, як пазбавіцца ад цяжару, які бесперапынна цісне на душу?
Галоўнае, паспрабаваць заснуць. Я заплюшчваю вочы. 3 усіх бакоў на мяне наступае шчыльная сцяна, я іду па нейкай сцежцы і амаль нічога не бачу. Адно — чыесьці чую галасы. Я іду на іх, але з кожным крокам яны аддаляюцца ад мяне. Я спрабую крычаць, але голас не можа вырвацца на волю.
