Міхась Кацюшэнка - Прызнанне левага крайняга
— У цябе засмучоны выгляд, можа, ты шкадуеш, што прыехаў сюды са мной?
— Наадварот, у мяне зараз нармалыіы настрой, быццам зваліўся нейкі цяжар.
— А можа, ты ўсё гэта прыдумаў? Павер, бывае так — у чалавека ў прынцыпе ўсё нармальна, але ён раптам стамляецца і пачынае ўсё ўскладняць... З’яўляецца шмат праблем, якія не даюць радавацца жыццю...
Я міжволі ўсміхнуўся.
— Ты разважаеш, як псіхолаг з нашай каманды. Ён часта прыходзіць з падобнымі размовамі. I тут пачынаецца... Нам трэба трымаць сябе ў руках у самыя складаныя моманты жыцця і гульні, трэба вучыцца пераконваць сябе ў тым ці іншым, трэба паляпшаць настрой, трэба захоўваць нервы... Мы глядзім на яго, слухаем, і нам, павер, бывае смешна. Самі ведаем яго даўно, розныя падрабязнасці з уласнага жыцця псіхолага і бачым, што сам ён не можа як след перамагчы розныя нягоды. Жыве шмат гадоў з нялюбай жонкай, пастаянна матляецца ў другі горад, дзе яго чакае любімая жанчына. I яшчэ шмат іншага. I з выгляду ён чалавек первовы, набрынялыя мяшкі пад вачыма ўвесь час уздрыгваюць, рукі трасуцца. Але вось вучыць нас і верыць, што зможа дапамагчы...
Потым я дадаў:
— Прабач, я не хацеў цябе пакрыўдзіць... Я нічога не прыдумаў для сябе, на сённяшні дзень я сапраўды не ведаю, хто я ёсць, чым буду займацца заўтра, яшчэ праз дзень...
Яна нічога не адказала. А я раптоўна ўспомніў адзін вечар за гэтым самым столікам, побач хадзіў той самы Парфірыч. Настрой у мяне быў выдатны — я забіў у апошніх матчах некалькі галоў, мы выйгравалі, і Вера сказала мне ў той вечар, што адчувае сябе па-сапраўднаму шчаслівай. Яна не любіла такіх слоў і ніколі не збіралася мне іх гаварыць, але не змагла іх стрымаць. Мы танцавалі, і я спотайкі цалаваў яе. Як даўно і як нядаўна тое было!
Побач апынуўся Парфірыч.
— У вас усё ў парадку?
— Афіцыянт вельмі часта падыходзіць. На наш столік звяртаюць увагу,— адказаў я.— Скажы яму, каб не мітусіўся перад вачыма.
I тут Парфірыч нахіліўся да мяне:
— Ты не падумай, я памятаю пра грошы... Некалькі разоў я прыносіў іх, але ты не заходзіў. Я бываў на матчах, насіў грошы ў кішэні, але ж да вас прабіцца, як да якога-небудзь прэзідэнта. А нядаўна замяніў машыну, а часы не тыя. Навару амаль ніякага няма.
- Ды кінь ты гэта, Парфірыч... Мне ў бліжэйшы час не спатрэбяцца.
- Вось і дзякуй, а то я падумаў, ты заехаў спецыяльна, і месца сабе не знаходжу... Што яшчэ трэба?
— Фірменныя цыгарэты ёсць?
- Ты пачаў курыць? — на ягоным твары здзіўленне.Звычайна ў гэтым рэстаране нават у кампаніі я толькі еў.
— Чамусьці пацягнула. У вас так прыемна.
— Тады трымай. 3 майго асабістага фонду. Падарунак,— ён працягнуў пачак фірменных цыгарэт.
Мы выпілі, і я прагна зацягнуўся. 3 непрывычкі зашумела ў галаве. Мяне пацягнула выгаварыцца, першы паказчык таго, што я выпіў. Я пачаў расказваць пра тое, якіх людзей сустракаў у гэтым рэстаране, як аднойчы тут на маіх вачах счапілася нейкая кампанія з артыстамі вядомага цыганскага тэатра, мы не маглі не ўмяшацца і ледзьве не трапілі ў міліцыю разам з усімі, але нас імгненна пазналі, і мы зніклі незаўважна, дзякуючы намаганням усё таго ж Парфірыча. Яшчэ я паказаў на дзяўчат за суседнімі столікамі...
I тут у яе вачах бліснулі свавольныя агеньчыкі. Я зразумеў — перабраў у сваіх гісторыях.
— Ну й успаміны!..— Яна не схавала насмешкі. Але, відаць, убачыўшы маю разгубленасць, памякчэла: — Раскажы лепш пра сябе, пра сваё жыццё. Не ведаю чаму, але мне хочацца ведаць пра цябе ўсё.
Я паглядзеў у яе вочы. Недзе глыбока, далёка ў іх... Прывабны паўзмрок, таямнічы паўзмрок... Што я мог расказаць ёй? Пра якое жыццё? Тое, што было пасля Веры. Як спрабаваў забыць яе, шукаў выпадковых сустрэч, потым паводзіў сябе як сарамлівы хлапчук. Я не мог уявіць на яе месцы другую... Я маўчаў, курыў і глядзеў некуды міма яе вачэй, я не мог нічога сказаць.
— Прабач,— сказаў я нарэшце,— занесла... Давай лепш вып'ем шампанскага. Пасля яго не так страшна...
Яна робіць маленькі глыток.
— Ты зараз нагадваеш мне хлапчука. А спачатку здаваўся нейкім самаўпэўненым піжонам. Цяпер ты зусім іншы... Хоць не, я зразумела гэта яшчэ тады, як ты раптам прыйшоў слухаць музыку. I твой твар... Нечаканасць. Я ледзь не збілася.
Падскочыў Парфірыч:
— Косця, хлопцы з аркестра пазналі цябе. Пытаюцца, што сыграць, бясплатна, вядома. Падарунак табе...
Я задумаўся і паглядзеў на Галю.
— Калі можна, «Шэрбургскія парасоны». Некалі ў іх гэта выдатна атрымлівалася.
- Добра, я ім скажу. Толькі яны даўно не выконвалі гэтую мелодыю.
Ён гэтак жа хуценька знік.
- Я таксама люблю гэтую мелодыю,— сказала Галя.
Некалькі хвілін музыкі не было, але вось яна... Спачатку нясмелая, потым усё больш упэўненая. Успомнілі! У здзіўленых наведвальнікаў закруціліся галовы. Цяпер у модзе іншыя мелодыі. Гэтую любіла маці. Мы танцавалі з Галяй, і хлопцы з аркестра ківалі нам галовамі.
— Гэты танец ты выконваў, як на конкурсе,— заўважыла Галя, калі мы ішлі праз залу.
Нейкі чалавек з прыпушчанымі вусамі паглядзеў на мяне. Не ведаю чаму, але я адвёў свой позірк убок. Верагоднасць сустрэчы з кім-небудзь са старых знаёмых у гэтым рэстаране была вялікая, але гэты позірк... Ён усё ж такі здаўся мне знаёмым. Мы селі за столік, і тут вусацік падышоў да мяне. Ён звярнуўся да Галі:
— Прабачце, але я хачу выклікаць вашага сябра на кароткую размову.
Гэта мяне развесяліла.
— Паслухай, ты... Не ведаю, як там цябе... Ідзі хутчэй прэч адсюль, пакуль табе не дапамаглі!
Ён уздыхнуў.
— Бачыце, як ён размаўляе са старымі сябрамі. А некалі... Некалі было многае, толькі Канстанцін Паўлавіч забыў. Нешта з ім здарылася, а можа, са мной...
Я паглядзеў па яго больш уважліва — дзікунскія вусы, якія закрываюць рот, старая куртка, пацёртыя джынсы. I раптам — вочы.
— Божухна! Сяргей Дагураў!
Ён схіліўся да мяне і працягнуў руку.
— Нарэшце мяне пазналі. Я, вядома, змяніўся, але не настолькі, каб...
Той самы Сяргей Дагураў, у якога мы апошні раз былі разам з Юркам. Я сказаў:
— Прабач, Галя, гэта мой даўні сябра. Я выйду з ім на хвіліну.
Мы пакінулі залу рэстарана. Ад Сяргея несла гарэлкай. Я ўспомніў яго ранейшага — сапраўдны плейбой, на кожным слове машыны, вялікі тэніс, самыя прыгожыя дзяўчаты Масквы...
— А ты нічога сабе выглядаеш, і на футбольным полі, і тут. Малайчына, ты вытрымаў усё... У адрозненне ад мяне.
Я яшчэ раз паглядзеў на яго ўважліва, спытаў:
Што з табой здарылася?
— Нічога асаблівага, не фарціць апошнім часам, усё пайшло дагары нагамі...
I тут я ўспомніў, што ніколі не ведаў, чым ён займаецца, дзе працуе.
— Але нічога, хутка, я гэта адчуваю выдатна, усё зменіцца ў лепшы бок... Памятаю я той пракляты вечар, калі вы прыехалі з Юркам. Ён сказаў, што табе вельмі дрэнна, а ён, магу табе сказаць шчыра, паважаў цябе за талент. Ён папрасіў мяне, каб я развесяліў цябе, наколькі гэта магчыма... А потым?! Нават і сёння, калі столькі часу прайшло, не верыцца, што яго больш няма.
— Не верыцца,— пагадзіўся я.
Навошта я сустрэў яго ў гэты вечар?
— А ты малайчына, выпаўз тады на паверхню, хоць у гэта ніхто больш не верыў, і я таксама. Думаў, закапалі цябе навечна... А цяпер усё выдатна — зноў зборная, паездкі. I напляваць, што ты не ў Маскве. У вас добрая каманда, хоць нечага самага галоўнага ёй не хапае.
Я з сумам паглядзеў у бок залы. Ён перахапіў мой позірк.
— Разумею, дзяўчына чакае. Да таго ж нязвыклая для нашых мясцін, некранутая... Мне проста было прыемна цябе бачыць. I не звяртай увагі, што я так выглядаю. Не фарціла апошнім часам, зусім не фарціла, але хутка гэта скончыцца. Я сам адчуваю, засталося чакаць нямнога...
Нечага ён недагаворваў. Я спытаў:
— Якія ў цябе праблемы?
— На сённяшні вечар?
— Вядома.
Ён паціснуў плячамі. Не, у ім нічога не засталося ад таго хлопца, якога я шмат разоў бачыў з Юркам.
— Як бы табе сказаць... Для поўнага шчасця на сённяшні вечар не больш чым паўсотні. У наступны раз, а мы сустрэнемся абавязкова, я табе вярну.
Я працягнуў яму грошы. Ягоныя вочы ўспыхнулі радасцю.
— Дзякуй, стары... Юрка невыпадкова гаварыў, што ты добры хлопец.
— Бывай.
Я хутка вярнуўся да стала.
— Цябе так доўга не было.
— Не мог пакінуць яго адразу. Многае некалі звязвала, а калі гаварыць канкрэтна, то агульны сябра. Яго больш няма.
— Што з ім здарылася?
Я зрабіў глыток шампанскага.
— Загінуў... Можна сказаць, каб не я...
Я замаўчаў і паглядзеў у бок аркестра. Нейкія тоўстыя, лысыя людзі танцавалі са сваімі сяброўкамі. Яе гарачая далонь лягла на маю руку.
— Прабач, што я спытала цябе. Табе непрыемна ўспамінаць...
— Непрыемна... Мне было дрэнна ў той вечар, вельмі дрэнна. Паехаў да яго, ён вырашыў мне дапамагчы развеяцца, мы заехалі да гэтага былога піжона...
— Непрыемны тып.
