Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)
- Наступны цягнiк iдзе толькi заўтра аполуднi, - сказаў ён. - Лепш паедзем на машыне i дабяромся як мага блiжэй да санаторыя. А там можам перасесцi на цягнiк. Мы некалькi гадзiн абавязкова зэканомiм. Як ты думаеш?
- Мусiць, так будзе лепш.
Я не мог сабе ўявiць, як я вытрываю некалькi гадзiн пасiўнай язды ў цягнiку.
Зазванiў тэлефон. Кёстэр забраў даведнiк i пайшоў у мой пакой. Адказаў санаторый. Я папрасiў паклiкаць Пат. Праз хвiлiну сястра сказала мне, што Пат лепш не размаўляць па тэлефоне.
- Што з ёй? - закрычаў я.
- Некалькi дзён назад была невялiкая кравацеча. Сёння паднялася тэмпература.
- Перадайце ёй, што я еду, - закрычаў я. - З Кёстэрам i "Карлам". Мы зараз выязджаем. Вы зразумелi?
- З Кёстэрам i Карлам, - паўтарыў голас.
- Так. Але скажыце ёй, што мы выязджаем.
- Я зараз жа перадам ёй.
Я адразу вярнуўся ў свой пакой. У нагах была незвычайная лёгкасць. Кёстэр выпiсваў расклад цягнiкоў.
- Пакуй чамадан, - сказаў ён. - Я паеду дадому i вазьму свой. Праз паўгадзiны вярнуся.
Я зняў з шафы чамадан. Гэта быў чамадан Ленца са стракатымi наклейкамi гатэляў. Я хутка ўпакаваўся i сказаў пра ад'езд фраў Залеўскi i гаспадару "Iнтэрнацыяналя". Потым сеў у сваiм пакоi каля акна, чакаючы Кёстэра. Было вельмi цiха. Я думаў пра тое, што заўтра вечарам буду ў Пат, i раптам мяне ахапiла гарачае, дзiкае нецярпенне, перад якiм усё астатняе адступала - страх, трывога, журба, адчай. Я заўтра вечарам буду з ёй, гэта было шчасце, якое цяжка нават уявiць сабе, тое, у што я ўжо амаль не верыў. З часу нашага расстання так шмат было страчана.
Я ўзяў чамадан i спусцiўся ўнiз. Раптам усё прыблiзiлася i пацяплела: лесвiца, застаялы пах калiдора, халодная блiскучая гумавая шэрсць асфальту, па якiм толькi што падкацiў "Карл".
- Я ўзяў дзве коўдры, - сказаў Кёстэр. - Будзе холадна. Ухутайся як след.
- Мы павядзём машыну па чарзе? - спытаў я.
- Так. Але спачатку паеду я. Я не паспаў аполуднi.
Праз паўгадзiны мы выехалi з горада, i нас паглынула бязмежная маўклiвасць халоднай месячнай ночы. Дарога белай стужкай збягала за гарызонт. Было так светла, што мы не ўключалi фараў. Шум матора быў падобны да нiзкiх гукаў аргана, але ён не парушаў цiшынi.
- Табе трэба паспаць, - сказаў Кёстэр.
- Не магу, Ота.
- Тады хоць прыляж, каб заўтра ранiцай быць свежым. Нам трэба праехаць праз усю Германiю.
- Я i так адпачну.
Я сядзеў побач з Кёстэрам. Месяц павольна плыў над намi. Палi блiшчалi, як перламутр. Час ад часу мiма праляталi вёскi, зрэдку - горад, сонны, пусты. Цяснiны вулiц памiж радамi дамоў былi залiтыя прывiдным месячным святлом, якое ператварала ноч у фантастычнае кiно.
...Пад ранiцу зрабiлася холадна. Лугi раптам заблiшчалi ад iнею, дрэвы, як сталёвыя, стаялi на фоне пабляклага неба, у лесе пачаў прачынацца вецер, з комiнаў там-сям паплыў дым. Мы памянялiся месцамi, i да дзесяцi гадзiн руляваў я. Потым мы хуценька паснедалi ў шынку каля дарогi, i да дванаццацi я зноў вёў машыну. А потым Кёстэр зноў сеў за руль. Ота ездзiў хутчэй, i я больш не падмяняў яго.
На змярканнi мы пад'ехалi да гор. У нас у машыне былi ланцугi на колы i рыдлёўка. Мы спыталi, цi далёка яшчэ можна ехаць на машыне.
- Паспрабуйце з ланцугамi, - сказаў сакратар аўтаклуба. - Сёлета мала снегу. Не ведаю толькi, як будзе на апошнiх кiламетрах. Там, магчыма, засядзеце.
Да прыходу цягнiка ў нас было шмат часу, i мы вырашылi паспрабаваць заехаць на гару. Было холадна, таму туман нам не пагражаў. "Карл" браў горны серпанцiн вiток за вiтком. На сярэдзiне дарогi мы паставiлi на колы ланцугi. Дарога была ачышчана ад снегу, але ў многiх месцах абледзянела. Машына буксавала i ёрзала з боку ў бок. Часам нам даводзiлася вылазiць i падпiхваць яе. Два разы мы правальвалiся ў снег. У апошняй вёсцы мы здабылi вядро пяску, бо на такой вышынi мы пабаялiся, што пры з'ездзе з гары будуць трапляцца абледзянелыя павароты. Зусiм сцямнела, над намi ў змроку навiсалi адвесныя голыя скалы, дарога звузiлася, матор напiнаўся на першай хуткасцi, паварот за паваротам вёў нас унiз. Раптам промнi фараў сарвалiся са скалаў, горы расступiлiся, i мы ўбачылi ўнiзе перад сабой сузор'е вясковых агнёў.
Машына, равучы, iмчала памiж стракатых крамаў на галоўнай вулiцы. Пешаходы адскоквалi ўбок, напуджаныя нязвыклым вiдовiшчам. Нечыя конi панеслi, санкi перавярнулiся, а наша машына хутка дабралася па звiлiстай дарозе да санаторыя i спынiлася каля пад'езда. Я выскачыў, як у тумане прамiльгнулi цiкаўныя твары, постацi, кантора, лiфт. Я прабег праз белы калiдор, рыўком адчынiў дзверы i ўбачыў Пат, як я бачыў яе сотнi разоў у сне i ў марах. Яна пайшла мне насустрач, i я трымаў яе ў абдымках - як само жыццё, нават нешта даражэйшае за жыццё.
- Дзякуй богу, - сказаў я, калi прыйшоў у сябе. - Я баяўся, што ты ў пасцелi.
Яна прытулiлася да майго пляча i пахiтала галавой. Потым выпрасталася, сцiснула далонямi мой твар i ўважлiва паглядзела мне ў вочы.
- Ты тут! - прашаптала яна. - Аж не верыцца!
Яна пацалавала мяне, асцярожна, сур'ёзна, пяшчотна, нiбы дакрануўшыся да нечага i баючыся, каб не разбiць. Адчуўшы дотык яе вуснаў, я задрыжаў. Усё адбылося занадта хутка, i я не ўсведамляў яшчэ ўсяго. Я быў тут i не тут. Я яшчэ быў у палоне язды, шуму матора i дарогi. Я адчуваў сябе як чалавек, якi з халоднай ночы трапляе ў цёплы пакой: ён адчувае цяпло на скуры, ён успрымае яго вачыма, але сам яшчэ не сагрэўся.
- Мы ехалi хутка, - сказаў я.
Яна не адказала. Яна ўсё яшчэ моўчкi глядзела на мяне. Яе твар кранаў сваiм выразам, яе вочы былi вельмi блiзка, i здавалася, што яна шукае i хоча знайсцi штосьцi вельмi важнае. Я абняў яе за плечы i апусцiў позiрк долу.
- Ты цяпер застанешся тут? Скажы мне адразу. Скажы, што табе трэба ехаць, каб я адразу ведала.
Я хацеў ёй адказаць, што яшчэ не ведаю, што мне, магчыма, прыйдзецца паехаць праз некалькi дзён, бо ў мяне няма грошай. Але пад яе позiркам я не мог сказаць.
- Праўда, - сказаў я. - Я застануся тут. Пачакаю, калi можна будзе паехаць разам.
Яе твар заставаўся нерухомым. Але ён раптам пасвятлеў, нiбы асветлены з сярэдзiны.
- Ах, - прашаптала яна. - Я не вытрывала б...
Я паспрабаваў праз плячо прачытаць, што стаяла на тэмпературнай карце над ложкам. Яна гэта заўважыла, хутка зняла лiсток, скамячыла яго i шпурнула пад ложак.
- Цяпер гэта не мае значэння, - сказала яна.
Я заўважыў, дзе ляжала паперка, i вырашыў забраць яе пасля, каб яна не бачыла.
- Ты хварэла? - спытаў я.
- Крышку. Але ўсё прайшло.
- А што сказаў лекар?
- Не пытай цяпер пра лекара. Увогуле нi пра што не пытай. Ты тут, i гэтага дастаткова.
Яна раптам змянiлася. Не ведаю, цi таму, што я яе даўно не бачыў, але мне здалося, што яна была iншая, не такая, як раней. Яе рухi былi больш плаўныя, яе цела цяплейшае, i нават да мяне яна наблiзiлася неяк iнакш. Цяпер гэта была не проста прыгожая маладая дзяўчына, якую трэба было асцерагаць. Нешта ў ёй з'явiлася новае. Калi я раней часта сумняваўся, цi любiць яна мяне, то цяпер проста адчуваў гэта, яна больш нiчога не хавала: яна ўся была напоўнена жыццём i блiзкая мне як нiколi... напоўненая жыццём, блiзкая i прыгожая, яна абяцала мне шчасце, але i ўсяляла ў мяне дзiўным чынам нейкую трывогу.
- Пат, - сказаў я, - мне трэба спусцiцца ўнiз. Там Кёстэр. Трэба знайсцi сабе жытло.
- Кёстэр? А дзе Ленц?
- Ленц, - адказаў я, - застаўся дома.
Яна нi пра што не здагадалася.
- Табе потым можна будзе сысцi ўнiз? - спытаў я. - Цi нам падняцца?
- Мне можна ўсё. Цяпер мне можна ўсё. Мы спусцiмся ўнiз i чаго-небудзь вып'ем. Я пагляджу на вас, як вы будзеце пiць.
- Добра. Мы будзем чакаць цябе ўнiзе.
Яна падышла да шафы, каб узяць сукенку. Я выкарыстаў момант, падняў i схаваў тэмпературны лiсток.
- Пакуль што, Пат.
- Робi!
Яна падышла да мяне ззаду i абняла за шыю.
- А я так шмат хацела сказаць табе.
- А я - табе, Пат. Але цяпер у нас будзе час. Мы будзем увесь дзень штосьцi расказваць адно аднаму. Заўтра. Спачатку адразу не разгаворышся.
- Праўда, давай усё раскажам адно аднаму. Тады ўвесь час, што мы не бачылiся, не будзе для нас расстаннем. Тады мы будзем ведаць усё, быццам былi ўвесь час разам.
- Мы i так былi, - сказаў я.
- Я не была з табой. У мяне няма столькi сiлы. Мне было цяжэй. Я не магу ўсцешыць сябе марамi, калi я адна. Тады я думаю толькi пра сваю адзiноту. Калi не любiш, тады лягчэй быць аднаму.
Яна ўсё яшчэ ўсмiхалася. Яна трымалася, але было бачна, што гэта ўсмешка праз слёзы.
- Пат, - сказаў я, - стары адважны сябра.
- Гэтага я даўно не чула, - сказала яна, i яе вочы напоўнiлiся слязьмi.
Я спусцiўся ўнiз да Кёстэра. Ён ужо выгрузiў чамаданы. Нам адвялi два суседнiя пакоi ў флiгелi.
- Паглядзi, - сказаў я i паказаў яму скамячаны лiсток. - Як скача тэмпература.
Мы пайшлi па лесвiцы ў флiгель. Снег рыпеў пад нагамi.
- Ранiцай спытай у лекара, - сказаў Кёстэр, - па тэмпературы цяжка што вызначыць.
- Для мяне дастаткова, - адказаў я, склаў лiсток i схаваў у кiшэнь.
Мы ўмылiся. Потым Кёстэр прыйшоў да мяне ў пакой. Ён быў свежы, быццам добра выспаўся.
