Сяргей Белаяр - Расследаванні інспектара Сарвы
Вібрацыя корпуса «Сазігена Александрыйскага» расла, разам з ёй мацнела і трывога інспектара. Кратовая нара з роўнай ступенню верагоднасці магла злучаць як адзін і той жа Сусвет у розных частках, так і два розныя Сусветы. Існавала яшчэ адна прычына для турботы — патэнцыйная непраходнасць кратовай нары. У гэтым выпадку ў экіпажа не мелася ні адзінага шанцу калі-небудзь наогул убачыць Зямлю.
За пяць хвілін да пагружэння ў гіперпрастору аўтаматычна актываваліся коканы. Шум устрывожаных галасоў і вібрацыя зніклі. Аднак пачуцця заспакаення гэта не прынесла — працэдура запуску гіперпрывода адымала празмерна шмат часу.
У рэшце рэшт лічыльнік абнуліўся, і Сарва не змог стрымаць крык радасці, які рваўся з грудзей. Рушыў услед нямоцны штуршок, які прымусіў зоркі ў ілюмінатары пачаць зрушэнне ў адваротны бок. Празрыстыя сценкі кокана дазвалялі прасачыць за рэакцыяй экіпажа — на тварах людзей чыталася палёгка.
Першыя прыкметы, якія паказвалі на тое, што нешта пайшло не так, інспектар заўважыў ужо праз чвэрць хвіліны пасля ўключэння гіперпрывода. Кручэнне «Сазігена Александрыйскага», якое мела цэнтрабежны характар, набірала сілу, яго не здолелі схаваць нават супрацьперагрузачныя коканы. Незамацаваныя прадметы з велізарнай хуткасцю лёталі па адсеку. На шчасце, ні адзін з іх не валодаў дастатковым памерам для таго, каб прабіць кокан.
Колькі працягваўся гэты вар'яцкі карагод, Сарва не ўзяўся б сказаць дакладна — стрэлкі хранометра, то паскараючыся, то запавольваючыся, нечакана пабеглі назад. Атамны гадзіннік зусім спыніўся. Скрыўленне прасторы і часу кранула і зоркі — абсыпаная серабрыстымі бліскаўкамі бэжавая мантыя космасу саступіла месца малочнай белізне. З'явілася адчуванне бясконцага падзення, якое прымусіла інспектара перавесці ўстрывожаны погляд на дысплэй сістэмы падтрымання жыццядзейнасці.
— Працуе...
Людзі рэагавалі па-рознаму, але іх усіх аб'ядноўвала адно — страх. І чым глыбей апускаўся брыг, тым больш намаганняў патрабавалася прыкласці для таго, каб утрымліваць пачуцці пад кантролем.
Канструкцыя кокана дазваляла выбрацца з яго самастойна, чым Сарва не прамінуў скарыстацца. Інспектар не мог дапусціць, каб страх трансфармаваўся ў паніку. За выключэннем лёгкага расстройства вестыбулярнага апарату, Сарва не зазнаў іншых непрыемных адчуванняў. Нізкі гул, які суправаджаў работу гіперпрывода, адсутнічаў. Не працаваў і тэрмаядзерны рухавік.
— Мосцік, адкажыце!.. Інспектар Сарва выклікае мосцік! Адкажыце!
Інтэркам маўчаў.
Адзін за адным члены экіпажа выбіраліся з коканаў і збіраліся ў групы, кожная з якіх мела свой пункт гледжання на тое, што адбываецца. Сярод астранаўтаў пераважала разгубленасць. І гэтая разгубленасць мацнела ад адсутнасці інфармацыі.
— Мосцік, адкажыце!
— Можаце не старацца, спадар інспектар! — у адкрытым люку стаяў лейтэнант Даліла. — Капітан застрэліўся. Першы пілот звар'яцеў, а другога прыйшлося напампаваць заспакаяльным... На няшчасце, у спешцы была зададзена няправільная паслядоўнасць каманд, з прычыны чаго гіперпрывод разладзіўся...
Экіпаж загуў, і першаму памочніку прыйшлося заклікаць да парадку — Даліла не горш за Сарву разумеў, да чаго можа прывесці паніка. Дапамога інспектара прыйшлася як нельга дарэчы.
— Як старшы афіцэр, я прыняў рашэнне заглушыць абодва рухавікі — паліва яшчэ спатрэбіцца для рэгенератараў паветра. Радыст пасылае сігнал бедства праз кожныя чатыры хвіліны, але баюся, што ніхто нас не пачуе...
— Мы ўсе тут памром! — не вытрымаў нехта ў задніх шэрагах. — Як на праклятай «Энігме»!.. Трэба ратавацца! Айда да аварыйна-выратавальных ботаў!
Экіпаж выплюнуў звар'яцелага ад страху механіка.
Выбрацца з адсека можна было толькі адзіным шляхам — праз люк, які блакіравалі Сарва і Даліла. Механік ірвануў напралом, але справіцца з двума моцнымі мужчынамі аказаўся не ў стане. Інспектар паваліў Бака Знайду на падлогу і захліснуў на яго руках аднаразовую пластыкавую сцяжку. Прымяняць зброю для навядзення парадку не прыйшлося — натоўп застаўся на месцы.
— Я прашу ўсіх супакоіцца! — сказаў Даліла, выставіўшы перад сабой рукі далонямі наперад. — Мы спалілі шмат паліва для гіперпрывода, але яго ўсё яшчэ застаецца досыць для вяртання. Трэба толькі адрамантаваць гіперпрывод!
Сарва ў думках ухваліў тактыку лейтэнанта — людзі здольныя на многае, калі ім падараваць надзею. Зараз галоўнае — не аслабляць кантроль над сітуацыяй.
— Разыходзьцеся па працоўных месцах! — запатрабаваў Даліла. — Знайду я адпушчу адразу, як толькі ён ачуняе!
Экіпаж прыйшоў у рух, каб у наступнае імгненне зноў збіцца ў натоўп.
— А калі не атрымаецца? — выгукнуў бортінжынер Гедбут Філюціч.
— Атрымлівае перамогу толькі той, хто змагаецца да канца! — палічыў неабходным умяшацца інспектар. — Не забывайце, мы знаходзімся не ў чорнай дзіры, а ў кратовай нары, гэта значыць тунэлі ў прасторы. А тунэль мае на ўвазе не толькі ўваход, але і выхад.
— «Энігму» выкінула з гэтай самай нары праз дзве сотні гадоў!
— «Энігма» не магла развіць хуткасць, якая перавышае хуткасць святла, Гедбут! — нагадаў Даліла, і гэта вырашыла зыход справы.
Інспектар дапамог лейтэнанту давалачы механіка да яго каюты, а затым агледзеў цела капітана «Сазігена Александрыйскага». Усё паказвала на самагубства.
— Паміж намі, спадар лейтэнант, гіперпрывод сапраўды можна адрамантаваць? — Спытаў Сарва пасля заканчэння агляду.
— Можна, спадар інспектар, але для гэтага прыйдзецца прыкласці максімум намаганняў — памылку заўважылі занадта позна. З іншага боку, усё магло скончыцца нашмат больш сумна... — павісла нядоўгая паўза. — Пры любым раскладзе мы не павінны сядзець, склаўшы рукі.
Даліла падзяліў экіпаж на дзве змены, у кожнай з якіх былі прызначаныя людзі, якія адказвалі за фіксаванне параметраў знешняга асяроддзя. Веды аб кратовых норах да гэтага часу заставаліся пераважна тэарэтычнымі. Насуперак асцярогам, збояў у працы кантрольнавымяральнай апаратуры не назіралася.
Цяжкая фізічная праца адцягвала экіпаж ад змрочных думак, але канчаткова пазбавіць ад страху не магла: падзенне ў бездань працягвалася. Каб хоць неяк падзяляць дзень і ноч, Сарва прапанаваў выкарыстоўваць пясочны гадзіннік, які належаў капітану. Свае адчуванні інспектар старанна фіксаваў на сінтэтычнай паперы, маючы намер у далейшым змясціць аркушы ў герметычна залітаваную тытанавую капсулу. Сарва быў рэалістам: ваяж у рынгхоле мог зацягнуцца на стагоддзі.
Малочная бель за бортам «Сазігена Александрыйскага» не мяняла ні колер, ні кансістэнцыю, з-за чаго пры поглядзе ў ілюмінатар складалася ўражанне, што брыг застаецца нерухомым. Вось толькі падмануць арганізм было немагчыма.
За чацвёра сутак, якія працягваўся рамонт, у памяці інспектара адклаліся толькі смяротная стомленасць і жудасны ціск вечнасці. Нават сон не дазваляў забыцца.
— Усё гатова! — Даліла выглядаў пастарэлым на два дзясяткі гадоў: яму прыходзілася цяжэй за ўсіх.
Сарва апусціўся ў суседняе крэсла і звярнуў свой погляд на дысплэй, на якім адзін за адным афарбоўваліся ў зялёны колер вузлы і модулі гіперпрывода.
— Тэхнікі праводзяць тэсціраванне сістэм. Як толькі скончаць, зможам стартаваць.
— Выдатна!
Даліла нечакана змяніў тэму:
— Як вы думаеце, спадар інспектар, колькі часу прайшло там, у нармальным свеце?
— Не маю ні найменшага ўяўлення, спадар лейтэнант, — прызнаўся Сарва. — Можа год, можа два. Ці дзесяць гадоў, ці сто... Даведацца пра гэта мы зможам толькі пасля таго, як выберамся з кратовай нары. Любыя развагі на гэтую тэму будуць не больш чым сафістыкай, толку ад якой — нуль.
— У нас толькі адна спроба — рамонт вычарпаў усе нашы рэсурсы.
— Кратовая норма можа аказацца калапсуючай. І тады сама выпхне брыг.
— Зноў тэорыя... На практыцы ўсё можа пайсці зусім не так.
Лейтэнант застаўся на капітанскім мосціку, дзе былі ўсталяваныя спецыяльныя коканы, якія дазвалялі кіраваць «Сазігенам Александрыйскім», а інспектар вярнуўся да экіпажа. У людзей ніяк не атрымлівалася пазбавіцца ад трывогі.
— Усё будзе добра! — сказаў Сарва, каб хоць неяк падбадзёрыць астранаўтаў. Мяркуючы па тварах, члены экіпажа паставіліся да рэплікі інспектара скептычна. Адна толькі надзея падтрымлівала людзей.
Замест лічыльніка зваротнага адліку выкарыстоўвалі пясочны гадзіннік. Гіперпрывод запрацаваў яшчэ да таго, як упала апошняя пясчынка. Але ні праз хвіліну, ні праз гадзіну пейзаж за ілюмінатарамі ніколькі не змяніўся. Інспектар тым не менш быў на сто працэнтаў упэўнены ў тым, што брыг рухаецца да выхаду.
Не маючы магчымасці сачыць за цягам часу, экіпаж мог давяраць толькі ўласным адчуванням. Паводле ацэнак Сарвы, прайшлі не менш за восем гадзін, перш чым малочная бель стала патроху цямнець. Яшчэ праз дванаццаць пачалі праступаць зоркі. Аднак выдыхнуў інспектар толькі пасля таго, як «Сазіген Александрыйскі» ў рэшце рэшт вываліўся з пасткі.
