Мікола Гамолка - Цытадэль неба
— Зямля! Зямля! Гаворыць «Вулкан». Растлумачце, чаму павялічылася хуткасць ракеты. Што здарылася?
Мінула доўгая, пакутлівая хвіліна. 3 дынаміка далятаў сухі трэск электрычных разрадаў, працяглае тужлівае гудзенне. На мазаіцы экрана то ўспыхвалі нейкія мітуслівыя цені, то яна спакойна флуарэсцыравала мільёнамі ледзь прыкметных сіняватых кропак. Ні гуку. Зямля маўчала. На твары Івана Іванавіча з’явілася прыкметная бледнасць. Няцяжка было ў такі момант разгубіцца. Да таго-ж, становішча з кожнай хвілінай пагаршалася. Алег дакладваў:
— Перагрузка рэзка павялічылася. Хуткасць 22 кілометры ў секунду. Ракетаі збілася з трасы. Яе нясе ў напрамку сузор’я Лебедзя...
Алег паспрабаваў было ўключыць рухавікі для тармажэння і выпраўлення курсу палёту. Але гэта не дапамагло. Ракету як быццам падхапіла нейкая магутная хваля, збіла i несла ў чорную далячынь сусвету не перадам, а бокам.
Маўчала Зямля, аглухшая, анямелая. Што гэта? Катастрофа?
— Уперадзе метэоры,— ціхім голасам паведаміў Алег.
Віктар і Дзянісаў падхапіліся з тапчанаў, але тут-жа адразу вымушаны былі легчы на іх зноў. Шумела ў галаве, кроў прыхлынула да сэрца. Праклятае паскарэнне! Яно прыкавала свае ахвяры да тапчанаў, нікуды не адпускала іх.
Віктару нехапала паветра. Ён сутаргава хапаў рукамі за грудзі, намагаўся разарваць кашулю. Пачуўся здаўлены, тужлівы, поўны роспачы крык:
— Мы гінем!..
Раздзел дваццаць другі
Вось яна, новая, невядомая планета. Гарызонт вузкі, рэзка акрэслены. 3 усіх бакоў сціснутая прастора — унізе камяністыя, вострыя пікі гор, уверсе і па баках — нізкае неба. Цішыня. Спакой. Аняменне.
Роб убачыў, як пад нагамі прасунуўся зазубраны грэбень гары. Ён міжвольна зжахнуўся. Хуткасць палёту яшчэ досыць вялікая, і, калі не дагледзіш, можна разбіцца.
Уключыўшы маторчык, ён павярнуў да шырокай раўніны, намерваючыся зрабіць на ёй пасадку.
Трэба было папярэдзіць аб небяспецы і Поля. Роб азірнуўся і здзівіўся. Яго нідзе не было відаць. Што за ліха?
Роб загаварыў у мікрафон:
— Дзе вы, капітан? Я вас не бачу! Сцеражыцеся: наперадзе грэбень гары.
Але Поль чамусьці не адказаў. Будзь пракляты гэты пусты каменны свет!
Унізе, пад нагамі, маўкліва праплывалі ланцугі ўзгоркаў, высокія хвалепадобныя валы, чорныя шчыліны правалаў.
А вось і шырокая попельнага колеру раўніна. Роб уключыў маторчык і моцна затармазіў свой палёт. Хвіліна — і пачалося свабоднае вертыкальнае падзенне. Ногі крануліся грунту. Падарожнік з палёгкай уздыхнуў. Азірнуўся. Як дзіўна і незвычайна ўсё тут. Пад нагамі не пясок i гліна, а нейкая камяністая глеба. Не чутно ні ветру, ні шолаху. Як акінуць вокам, голыя даліны, раўніны, плоскаўзвышшы. Усё мёртвае, аднастайнае, нерухомае.
Неба чорнае, цяжкое i таксама мёртвае. На ім — ні воблачка, ні хмурынкі. Яно прыдавіла голую планету і, здаецца, заваліла яе грудамі камення. Сонца вісіць нізка над гарызонтам, вялізнае, вогненнае. У чорнай пустыні неба яно — адзінае цела, якое рухаецца, жыве. Цені ад узгоркаў і камяністых выступаў такія рэзкія і вялікія, што здаюцца чорнымi глыбокімі праваламі ў глебе.
Высока над галавой вісіць родная, далёкая Зямля. Там — люстраныя воды азёр і мораў, шырокія блакітныя нябёсы з сіняватымі воблакамі і сполахамі зарніц.
Дыск Зямлі велізарны, зеленаваты, з ледзь размытымі краямі. Ён на небе Месяца не ўзыходзіць i не заходзіць, не прымае ўдзелу ў велічным вярчэнні цяжкога, чорнага неба.
Зеленаватая глыба Зямлі ззяла ўгары прываблівым далёкім святлом, якое трывожыла і балюча кранала душу Роба. Там — яго дзеці, жонка, усмешкі, цяпло. Там ёсць доўгія, далёкія дарогі, па якіх можна ісці бясконца, бачыць блізкі неабсяжны небасхіл, спыняцца, глядзець удалеч, азірацца, каб бачыць, хто ідзе следам за табою.
Хоць Роб быў змучаны, знясілены, але навізна адкрытага свету хвалявала яго.
Цікава, як тут хадзіць? Ён намерыўся ступіць крок, i нейкая дзіўная сіла перанесла яго на добрых пяць крокаў уперад. Выходзіць, тут не трэба спяшацца! Сіла цяжару на Месяцы ў шэсць разоў меншая, чым на Зямлі.
На дзіва лёгка ўзмахваць рукамі. Роўна б’ецца сэрца.
Роб зрабіў перабежку. Ён імчаўся, як сапраўдны бягун на алімпійскіх гульнях. А што, калі ўключыць яшчэ рэактыўны маторчык? Газавы паток штурхнуў Роба ў спіну і падкінуў высока ўгару. 3 заміраючым сэрцам Роб ляцеў над безжыццёвай, панурай далінай. Уперадзе з-за гарызонту высунуўся аграмадны горны хрыбет. Чорныя глыбы каменняў у выглядзе пірамід, вежаў, завостраньіх пікаў... Страшна... Здаецца, вось-вось разаб'ецца аб першую вострую скалу.
Які вузкі круг небасхілу! Здаецца, працягні руку — і ён перад табой. Дзе-ж Поль, чаму яго нідзе не відаць? А можа, ён разбіўся аб які-небудзь горны хрыбет?
— Містэр Арноль! Містэр Арноль! Вы чуеце мяне? Я зрабіў пасадку. Перадавайце, дзе вы,— загаварыў у мікрафон Роб.
Ён апусціўся каля глыбокага яру. Далей пачыналася горная мясцовасць.
Адказу ад Поля не было. Роб падумаў: «Ну вось... А сабраліся разам паміраць...»
Раптам у навушніках нешта зашумела. Да слыху даляцеў невыразны шэпт:
...На дзіва лёгка ўзмахваць рукамі... Героі «Анаконды»... Тэлеграму... Вы жывыя?..
Вочы Роба загарэліся. Гаварыла Зямля! Яна пасылала трывожнае запытанне ў змрочную глыбіню космаса, патрабавала адказу. Яшчэ некалькі слоў, незабыўных і апошніх. Гаварылі людзі, яны хваляваліся, пакутавалі ад невядомасці.
Потым далёкія галасы прапалі і ў навушніках зноў запанавала цяжкая, журботная цішыня.
Вось і ўсё! Ён, Роб, больш не пачуе людскіх галасоў! Зямля развіталася з ім.
Адчай агарнуў сэрца. Ён тут памрэ. I яго цела будзе ляжаць вечна. Калі-небудзь прыляцяць сюды людзі, даведаюцца аб вялікай загадкавай трагедыі.
— Зямля! Радзіма! Людзі! Не забудзьце мяне! — прамовіў ён.
Ці маглі яго пачуць там, на бледна-зеленаватым дыску, які называўся Зямлёй? Вядома, не, бо вельмі-ж была мізэрнай сіла электрамагнітных хваль яго перадатчыка.
Стомлены былі розум i цела. А Сонца палыхала агнём. Толькі чорны і цяжкі быў купал неба. Яго надвое падзяліла вялікая светлая сцяжынка Млечнага шляху. Ярка і непаўторна прыгожа свяціліся Марс i Юпітэр.
Сон закрыў вочы. Прыгрэты сонцам, Роб зусім па-зямному соладка захроп.
***
Абуджэнне было нечаканым i непрыемным. Усё цела скаваў холад. Расплюшчыўшы вочы, Роб нямала здзівіўся. Вакол панаваў зеленаваты змрок. Зіхацелі буйныя зоры. Краявід мясцовасці здаваўся спісаным з нейкай рамантычнай, казачнай карціны — зламаная лінія далёкага небасхілу, чорныя правалы цяснін, нагрувашчанае каменне,— і ўсё гэта асветлена пяшчотнымі промнямі скупога дзівоснага святла.
Цяпер Зямля не была нейкім прыдаткам неба, яна свяціла ярка і роўна. Усё было навокал поўна таямнічасці, трывожнай неразгаданасці.
Зямля! Ты свеціш, нібы стаўшы на ганаровую вахту перад сваімі пасланцамі, асуджанымі на смерць.
Хацелася есці. Роб знайшоў ротам эластычную гумавую трубку і некалькі хвілін смактаў. Каб пазбавіцца холаду, ён уключыў атамны награвальнік.
А цяпер — у дарогу! Трэба шукаць Сонца. Дзе яно, у якім баку? Вунь ярка палымнее нейкая прадаўгаватая зорка. Ды гэта-ж вяршыня высокай гары! Так яно і ёсць. Зорка з кожнай хвілінай памяншаецца ў памерах, а потым зусім тухне.
Напрамак вядомы. Роб на дзіва лёгка падхопліваецца з месца і, зрабіўшы разбег, уключае рэактыўны рухавік. I адразу ў фантастычным асвятленні ажыло, заварушылася наваколле. Роб да болю ў вачах углядаецца ў далячынь. Тут трэба быць пільным: ледзь не дагледзіш — і ўспамінай, як звалі. Усё далей адсоўваюцца панурыя шчыліны, цясніны, скалістыя кручы.
I вось на небасхіле зноў запалілася далёкая прадаўгаватая зорка. Роб даганяў яе! Праз некалькі хвілін на чорным аксаміце неба палалі пірамідальнця пікі і ўжо яскрава ўгадваліся пад імі абрысы гор.
Сонца... Яскравае і гарачае... Зноў яно глядзіць Робу ў твар, палае на нізкім небасхіле.
Непадалёку цясніна, крутая, стромкая. Роб наблізіўся да яе, пачаў пільна разглядаць, і ў яго моцна закружылася галава. Ён пахіснуўся і ледзь не зваліўся ў чорнае бяздонне. Добра, што побач тырчэў нейкі каменны слуп. Ён абхапіў яго рукамі і зняможана асунуўся на шэрую пустэльню.
Яго сэрца білася дробна і трывожна. 3 кожнай хвілінай цяжэй і цяжэй дыхаць. Нехапала паветра. Манометр паветранага балончыка паказваў ужо зусім мізэрны ціск.
Даволі падарожнічаць табе, Роб, па Месяцу, разглядваць панурыя кратэры, лётаць над імі імклівай фантастычнай птушкай. Вельмі-ж мала ў цябе засталося часу, каб ты мог любавацца гэтай каменнай застыглай пуетыняй. Трэба падумаць аб сваёй апошняй хвіліне.
У галаве мільганула лянівая, але яшчэ даволі яркая думка: «Можа дзе-небудзь непадалёку Поль? Трэба з ім развітацца».
— Містэр Поль! Капітан «Анаконды»! Ці чуеце вы мяне?
