Неизвестно - Гапееў Ведзьміна тоня
Спыніўся і Сяргей. Ён паглядзеў з-пад ілба на Віцьку і працадзіў скрозь зубы:
– Ідзі адсюль!
Столькі нянавісці і злосці было ўкладзена ўсяго ў два гэтыя словы, што Віцька адхіснуўся назад, забыўшыся, што трымае ў руках новую вуду.
– Ідзі адсюль! – паўтарыў Сяргей з той пагрозай, што стала зразумела: трэцяга папярэджання не будзе.
– Сяргей, паслухай... – Жэнька адчайна шукала словы, каб не даць успыхнуць бойцы, каб толькі Сяргей не ўзмахнуў сціснутымі ў кулакі, напружанымі рукамі, каб памякчэў яго закамянелы ад нянавісці твар.
А Сяргея на самай справе душыла нянавісць. І крыўда. Дурань, чаму ён дазволіў тады гэтай дзяўчыне падарыць цацкі Нэле! Вось прыперлася! І гэты... Якое ён мае права прыходзіць у яго сад пасля таго, што адбылося на копанцы? Ён, сыты гад, не ведае, якім можа быць смачны хлеб, калі два дні запар душыцца адной варанай бульбай. Ён не ведае, што значыць прачынацца на золку ад дрыжыкаў у будане. Ён не ведае, што значыць стаяць з віламі супраць дарослага мужчыны, былога зэка. Ён нічога не ведае, ён вырашыў, што толькі адзін мае права лавіць рыбу на копанцы, і ён не прыйшоў тады адзін на адзін, каб разабрацца чэсна, ён і цяпер гэту дзяўчыну дзеля абароны прывёў...
Віцька стаяў напружаны не менш за Сяргея. Умомант узмакрэлі рукі, вуда ледзь не выслізнула з мокрай далоні. “Вуда”, – ён успомніў, што трымае ў руцэ. Віцька варухнуў плечуком, адсоўваючы ўбок сястру, і сказаў сіплым голасам.
– Ты можаш ударыць мяне. Я...
Ён не паспеў дагаварыць. Ні Жэнька, ні Віталь, які падыходзіў да іх, ні сам Віцька не паспелі ўбачыць імгненны рух рукі Сяргея – кулак трапіў у сківіцу. Галава хлопца матнулася, бы нежывая, але ён устаяў на нагах.
Ніхто яшчэ не крануўся з месца – і тут закрычала Нэла. Яна падбегла з крыкам да Сяргея, абхапіла спераду за ногі і, задраўшы кверху галаву, крычала і... піхала яго назад.
– Усё, супакойся Нэла, – сказаў, крыху расслабіўшыся, Сяргей, але рукі яго заставаліся сціснутымі ў кулакі.
Віцька сплюнуў на зямлю – кроў, крануў анямелую шчаку.
– Ну, што ж, будзем лічыць, што мы ў поўным разліку, – сказаў ён на дзіва спакойна і працягнуў вуду: – Гэта як прабачэнне за тое... Ну за ранне на копанцы. Я б хацеў сябраваць...
Сяргей разгублена глядзеў на новенькую бліскучую чорную вуду. Яна крыху ўздрыгвала ў працягнутых да яго руках, але і невыказна радавала адмысловасцю і прадуманасцю кожнай сваёй дэталі: ёмкага дзяржання, зручнай катушкі, надзейна замацаваных кольцаў.
– Сяргей, бяры, бо Віцька жмінда, ён гэту вуду сніў, перадумае – не адбярэш, – нечакана весела сказаў за спіной Віталь.
Сяргей вагаўся. Уся яго нянавісць да Віцькі была выплюхнута адным ударам, мала таго, ён чакаў, рыхтаваўся да таго, што Віцька кінецца ў бойку ці хоць пачне абараняцца. А тут раптам такія простыя і спакойныя словы: “Мы ў разліку”. Здаецца, і на самай справе ў разліку... І вуда. Якая вуда! Сяргей міжволі асцярожна ўзяўся за цёплы пластык круглага дзяржання.
– Тады мір? – гэта ўжо Жэнька вырашыла ўзяць ініцыятыву ў свае рукі. – Біцца не будзеце? – павярнулася да Віцькі. – Зубы цэлыя?
– Цэлыя, – усміхнуўся праз боль Віцька.
– Астатняе зажыве, – ўсміхнулася крыху напружана і Жэнька і без пераходу дадала: – Віталік, Сяргей, вазьміце з нас сабой на Ведзьміну тоню.
Віталь зірнуў на Сяргея – той задумліва круціў у руках вуду, не ўзнімаючы вачэй, нарэшце ціха прамовіў:
– Я тут не галоўны... І бутэлькі мы разлічвалі на траіх...
– Ну, у нас толькі пяць радоў запоўнена, – ажывіўся Віталь. – Яшчэ чатыры ў запас.. Але бутэлькі будзеце на сябе збіраць. І нам яшчэ дапамагаць трэба...
– Не праблема, – асцярожна загаварыў Віцька. – У нас дома іх штук з дваццаць. І ў школу можна падысці – буфет жа працаваў...
– Добра, пайшлі працаваць. – Сяргей вызваліўся ад Нэліных рук. – Пайшлі, Нэла, бутэлькі мыць.
– Во, зусім забылася, – войкнула Жэнька, прысела, стала корпацца ў сваім вялікім пакеце, які несла з сабой. – Трымай, Нэла, – яна працягнула дзяўчынцы некалькі цукерак на далоні.
Нэла хуценька падышла, узяла цукеркі і толькі тады азірнулася на Сяргея з хітравата-вінаватым выглядам.
Падбегла і працягнула Сяргею адну цукерку.
– Еш сама, Нэла, – Сяргей лёгка крануў сястру за плечы. – Табе трэба салодкае.
– Э, я ўсім прынесла, – гукнула Жэнька. – Куды пакласці?
– Пайшлі да будана, там наш штаб, – паклікаў за сабой Віталь.
– Чакайце, – прыпыніў усіх Віцька. – Нам трэба ўсім разам пайсці да дзеда Васіля. У мяне… Я ў Інтэрнэце адшукаў… дакумент адзін. Там ёсць пра Ведзьміну тоню…
– Ты што? – крутнуўся Віталь.
– Ты ж нічога не казаў, – здзівілася Жэнька і ўжо сабралася пакрыўдзіцца на брата – не мог падзяліцца навіной, ідучы сюды!
– Нельга мне нічога нікому расказваць, пакуль дзед не пачуе, – упарта сказаў Віцька. – Самі зразумееце.
– А што там такое? – Віталя аж распірала ад нецярпення. – То пайшлі хутчэй!
Частка 14
Віталь як усё адно даклад рабіў:
– Васіль Яўменавіч, вось Віцька з Жэнькай папрасіліся да нас. Тут у нас… было некаторае рознагалоссе, але мы ўсё прывялі ў норму. Слова за вамі.
Дзед усміхнуўся, уважліва паглядзеў на ўсіх, спыніў позірк на Жэньцы:
– У мае гады дзяўчаты іншымі гульнямі займаліся.
– Ат, Васіль Яўменавіч, – Жэнька пачырванела, не магла знайсці слоў, каб нешта сказаць.
За яе адказаў Віцька:
– Яна з намі яшчэ ў мінулым годзе ў футбол гуляла, Васіль Яўменавіч. І сукенку ніколі не носіць. Ёй трэба было хлопцам нарадзіцца…
– Кім нарадзілася, тым вырасцеш, – падміргнуў быццам дзед Жэньцы. – Ну, больш людзей – будзе весялей.
– Так, адно, будзем лічыць, вырашылі, – працягваў свой даклад Віталь. – Мы сабраліся і вас ад працы адарвалі па той яшчэ прычыне, што Віцька ў Інтэрнэце знайшоў нейкі дакумент, дзе пішацца пра Ведзьміну тоню, і хоча яго агучыць абавязкова вам…
Дзед Васіль насцярожыўся, уважліва глянуў на Віцьку.
– Дзе знайшоў? Што там пра тоню?
– Інтэрнэт… – пачаў Віцька, не ведаючы, як можна патлумачыць старому чалавеку, што такое Інтэрнэт. – Ну, ёсць камп’ютэр. Гэта як тэлевізар амаль. Толькі па тэлевізары перадае адна станцыя, а ўсе глядзяць. А я магу нешта надрукаваць, фотаздымак паставіць у камп’ютэр, і гэта можа прачытаць і пабачыць любы чалавек у любой кропцы зямлі. Вось такая сістэма, каб можна было абмяняцца інфармацыяй з любым і кожным і завецца Інтэрнэтам. Сёння ў свеце шмат якія газеты перадаюцца праз Інтэрнэт. Не трэба купляць – уключыў і праглядвай. Ну, яшчэ ёсць пошук. Розных дакументаў так многа, што цяжка знайсці патрэбны. А пошук для таго… Напрыклад, нам трэба адшукаць усе дакументы, дзе сустракаецца слова “тоня”. Пішам яе, ціснем – і усе дакументы з гэтым словам нам паказваюцца…
– Бач, да чаго людзі дадумаліся, – пакруціў галавой стары. – То хутка мне газет не будзе на самакруткі…
Засмяяліся, а Віталь упэўнена сказаў:
– Што вы, паперу нішто ніколі не заменіць! Камп’ютэр – раз і зламаўся! І ўсё, што там было, – прапала. Ну, праўда…
– Не перабівай! – спыніў яго Сяргей. – Хай Віцька гаворыць.
– Ага, кажы!
– Дык вось, – працягваў Віцька. – Я адшукаў у Інтэрнэце нейкую нямецкую газету. Пераклад няўдалы, думаю, што гэта газета невялікага горада. Зрэшты, гэта не мае значэння, што за газета, і што за горад. Там быў надрукаваны вось такі артыкул дзевяць гадоў таму. Гэта інтэрв’ю…
Віцька, відавочна хвалюючыся, палез у нагрудную кішэню, выцягнуў складзеныя ўчацвёра лісты белай паперы.
Раптам наступіла цішыня – было чуваць, як распрамляюцца лісты ў Віцькіных руках. Яго хваляванне перадалося іншым – усе зразумелі, што Віцька адшукаў нешта сур’ёзнае. Такое сур’ёзнае, што не мог сказаць нікому з іх аднаму. А толькі ўсім разам…
– “Двойчы памерлы”, – пачаў чытаць Віцька.
“Літаральна за тыдзень да свайго знікнення пан Пітэр Даўчэль раскрыў страшную тайну свайго жыцця.
Наш карэспандэнт не выпадкова звярнуў увагу на гэтага старога: усё жыццё ён пражыў адзін сярод нас, быў маўклівым і не таварыскім. Але і ўпікнуць яго ў нечым было нельга. Мажліва, гэты чалавек, не этнічны немец, а выхадзец з усходу, славянін, так і не змог зжыцца з намі. Ён не жаніўся, у яго не знайшлося родных. Ён быў добрым рабочым на фабрыцы. І калі звярнуўся ў мэрыю са сваёй просьбай, тут было чаму здзівіцца. Пан Пітэр Даўчэль прасіў, каб мэрыя набыла яго дом пасля смерці, усю яго нерухомасць. А грошы пакласці на рахунак, які ён таксама завяшчаў мэрыі з той умовай, што 10% сумы застаецца ў мэрыі, а астатняе мэрыя павінна перавесці ў Беларусь на рахунак любога дзіцячага дома!
Пан Пітэр Даўчэль згадзіўся адказаць на пытанні нашага карэспандэнта з адной умовай: пры яго жыцці нічога не павінна быць надрукавана.
На мінулым тыдні мы змаглі палічыць яго мёртвым – аб гэтай загадцы ў канцы. Калі ў мэрыі паглядзелі на рахунак… Не маем права раскрываць фінансавую тайну, але, як аказалася, пан Пітэр Даўчэль збіраў сродкі усё сваё жыццё! Можаце ўявіць…
