Міхась Кацюшэнка - Прызнанне левага крайняга
Ён расхваляваўся, твар пакрыўся чырвонымі плямамі. Я раззлаваўся, памкнуўся пайсці ад яго, мне захацелася кінуць вуды, але вакол была вада і незвычайны спакой. Мы замоўклі на некалькі мінут. I тут яму нарэшце пашанцавала — на кручку загойдаўся вялікі вугор. Спачатку я нават адхіснуўся ўбок — ён нагадваў змяю. Здавалася, што ў Станіслава Пятровіча заняло дыханне. Вочы яго расшырыліся, абедзвюма рукамі ён учапіўся за вугра.
— Вось гэта цуд! — нарэшце вымавіў ён.— Рэдкі госць у нашых мясцінах. Па законе яго трэба выпусціць, але парушу парадак дзеля цябе. Такую юшку згатуем! Не паспеў, браце, знікнуць у Атлантычным акіяне, дастаўся нам, а больш за ўсё табе, Кастусь, на шчасце... Яны жывуць у нашых рэках прыкладна да васьмі гадоў, а потым плывуць праз Атлантычны акіян, у Саргасава мора...
— Некалі чуў такое, але думаў, што ўсё гэта байкі для дзетак...
— Якія байкі?! Вось што значыць яе вялікасць Прырода! 3 Саргасавага мора яны больш ніколі не вяртаюцца... На казачна вялізных глыбінях пакідаюць ікру і гінуць...
— А потым што? Як да нас зноў трапляюць?
— Лічынкі пры дапамозе цячэння Гальфстрым плывуць да рэк і азёраў Еўропы, плывуць каля трох гадоў, растуць, і зноў гісторыя паўтараецца. Вучоныя высветлілі гэта толькі ў дваццатых гадах нашага стагоддзя. Але тайну гэтак і не раскрылі...
Мне раптам шкада зрабілася вугра, які бездапаможна боўтаўся ў лодцы.
— Давай адпусцім яго, няхай плыве сабе ў Саргасава мора...
Станіслаў Пятровіч здзіўлена паглядзеў на мяне. Чаго-чаго, а сантыментаў ад мяне ён не чакаў.
— Сапраўды, не будзем парушаць закон прыроды...
Я ўзяў слізкага вугра ў рукі і выпусціў у ваду. Ён тут жа знік у глыбіні. Нават у яго ёсць свая мэта, свой уласны лёс. А ў мяне?
10
Калі я пачуў гэтыя словы — пра свой лёс, мэту ў жыцці?.. У той дзень, калі ўсё, здавалася, было страчана. Я апамятаўся ў бальніцы, мяне прывялі ў невялічкі пакой незнаёмыя людзі.
— Супакойцеся,— сказаў адзін з іх.— На вас твару няма, супакойцеся.
Мне далі нечага выпіць, здаецца, мінералкі.
— Я пазнаў вас... Не ведаю, чым дапамагчы, хутка тут будзе інспектар міліцыі, прабачце, але такі парадак, я нічога не магу змяніць, прабачце...
Я нарэшце разгледзеў яго — маладжавы чалавек, гадоў пад сорак.
— Вазьміце вось гэта, супакойцеся,— ён працягнуў мне шклянку з вадой.
Я адчуў у роце нешта гаркаватае.
— Вы выпілі? — зноў падаў ён голас.
— Не... Прабачце... Крыху шампанскага, яшчэ нешта, але нямнога.
У ягоных вачах трывога.
— Кепска, вельмі кепска... Чым жа дапамагчы вам?
Да мяне пачынае даходзіць сэнс ягоных слоў. Што рабіць?
— Дзе тэлефон? Тут ёсць тэлефон?
— Калі ласка,— ён працягвае мне апарат.
— Дзякуй.
Набіраю нумар тэлефона трэнера нашай каманды.
Чую яго голас.
— Гэта я, Паўловіч...
— Слухаю цябе. Ты адкуль?
Я набіраю паветра ў лёгкія.
— Як бы лепей сказаць... Трапіў у благую гісторыю... Ехаў на машыне... Стары выскачыў з аўтобуса і пачаў перабягаць дарогу... Не з таго боку. Я ціскануў на тармазы, але не дапамагло...
— Гэтага яшчэ не хапала... Дзе ты знаходзішся?
Я гляджу на ўрача. Пытаюся ў яго:
— Які ваш адрас?
Ён называе.
— Я ў бальніцы...
Трэнер слухае адрас, потым пытаецца:
— Што са старым?
— Пакуль не ведаю...
— Каб цябе! Зараз я буду...
Я ўспамінаю збянтэжанасць урача.
— Тут выклікалі міліцыю.
— Пастой... Ты сам прывёз старога ў бальніцу?
— Сам.
— Добра. Я пастараюся быць як мага хутчэй.
У мяне крыху адлягло ад сэрца.
— 3 кім вы размаўлялі? — пытаецца ўрач.
— Са старшым трэнерам «Дынама».
У яго вачах на імгненне з’яўляецца захапленне.
— Сам Васільеў да нас прыедзе?!
Відаць, футбольны фанат.
Але адразу ж ён, пэўна, успамінае пра сітуацыю і гаворыць зусім спакойна:
— Гэта добра, што ён прыедзе. Такі аўтарытэт...
Я на імгненне закрываю вочы. Перада мной — вочы старога... I тут у пакой уваходзіць лейтэнант міліцыі.
3 цікавасцю разглядае мяне, дастае з планшэта паперы.
Я напружана ўглядаюся ў ягоны твар — цікава, што на ім, знявага да мяне, абыякавасць або простая цікавасць?
— Імя, прозвішча...
Так, на гэтым твары цяжка што-небудзь прачытаць, шэрая пляма з маленькімі вочкамі, мне ўсё адно, мяне самога трэба ратаваць ад нейкага стаўбняку — не магу пават пашавяліцца.
Чужым голасам я называю сваё імя, прозвішча. Лейтэнант з цікавасцю глядзіць на мяне, гаворыць:
— А я спачатку падумаў, ці не здалося?.. Цяпер вось убачыў вас зблізку, але не ў лепшай, прабачце, сітуацыі... А як гэта вы не забілі той мяч?!
— Які яшчэ мяч?
— У гульні з «Барселонай». Літаральна з дзесяці метраў...
— Абаронца падставіў нагу, мяч змяніў кірунак.
— Па тэлебачанні гэта не бачна.
— Дый каментатары не ўсё бачаць, але адразу ж пачынаюць нас абвінавачваць ва ўсіх смяротных грахах...
Я адчуваю, як у мяне паступова адлягае ад сэрца. Твару робіцца не так ужо горача, не макрэюць далоні.
Лейтэнант змаўкае і зноў напружана разглядае мой твар.
— У вас чырвоны твар... Выпівалі?
— Крыху шампанскага.
Што я магу яму яшчэ сказаць, што?!
— Непрыемная гісторыя. Трэба будзе з’ездзіць на медыцынскую экспертызу... У якім месцы ўсё адбылося?
Я прыкладна называю месца здарэння, а ў маім мозгу пануе адна думка — хутчэй бы прыехаў Васільеў, яшчэ некалькі мінут, і будзе позна.
На дапамогу мне прыходзіць урач.
— Таварыш лейтэнант, давайце пачакаем. Сюды выехаў старшы трэнер «Дынама» Васільеў. Будзе праз колькі часу... А потым ужо экспертыза,— гаворыць ён і паглядае на гадзіннік.
— Некалькі мінут можна і пачакаць,— згаджаецца лейтэнант.— Але яго прыезд нічога не зменіць...
У пакоі цішыня, адно — гучна калоціцца ў грудзях маё сэрца.
Міліцыянер вельмі нагадваў свайго калегу з гісторыі з машынай. Я толькі-толькі атрымаў яе, не паспеў пакатацца як след...
— Развітвайся! У наступным сезоне будзе другая,— сказаў мне Юрка.— Цяпер яны ў цане. Дваццаць штук зверху...
Я згадзіўся. Юрка ўзяўся ўсё арганізаваць. Мы ехалі ў машыне. Юрка быў за рулём.
— Добра ідзе. Звер, а не машына... Хочаш сам праехаць?
— Вопыту малавата,— адказаў я.
Але Юрка спыніў машыну, выйшаў і паказаў мне на месца шафёра. Машына мякка кранулася з месца.
— Ды ў цябе выдатна атрымліваецца,— сказаў Юрка.
Яго падтрымаў Чэрчанка:
— Можна ўдзельнічаць у гонках... Але транспарт будзе ў іншых руках...
— Васільеў будзе вымушаны яшчэ адну выдаць...
— Прашу цябе, не нагадвай пры мне гэтае імя,— сказаў Чэрчанка.— Замест таго каб пайсці да міністра выбіваць грошы, ён з нас душу выбівае. Ён, бачыце, не можа прасіць, яму няёмка... А што мне з ягонай сціпласці?!
— Дык мы ж і так нямала атрымліваем,— сказаў я.
Юрка рассмяяўся.
— Паглядзіце на наіўнага чалавека... Ды гэта ж слёзы! Ведаеш, колькі ў нармальных камандах атрымліваюць? Па пяць-шэсць соцень за выйгрыш. Сезон — і вось гэткая штуковіна стаіць пад тваімі вокнамі.
— Пабачыў я шмат розных настаўнікаў,— сказаў Юрка,— сваіх і залётных... Але ніхто гэтак не лез у душу, у асабістае жыццё, ніхто гэтак не кантраляваў.
Чэрчанка махнуў рукой.
— Чалавек — машына... Хутка сапсуецца!
Мы пад’ехалі да невысокага дома.
— Тут,— сказаў Юрка.
Чэрчанка дастаў з кішэні паперку.
— Так, быццам адрас правільны...
— Дрэнна, што схапілі майго чалавека... Не было ніякіх праблем. Жалезны быў чалавек...
Ён выйшаў з машыны і знік за агароджай.
— Некалькі разоў праводзім аперацыю, а мандраж, павер, не знікае,— сказаў Юрка.— Сам не ведаю чаму. На сённяшні дзень справа звычайная... Аднойчы... Такое пачалося! Я тады тачку здаў. Яшчэ некалькі хлопцаў з каманды. Якраз пасля сезона. Узялі перакупшчыка. Ён маўчаў да апошняга... Але потым пакупнік трапіў за краты. Зусім па іншай справе. Менты яму наабяцалі: «Будзеш казаць праўду, застанешся на волі...» Ён і назваў маё прозвішча... Шмат разоў пераступаў я парог вельмі непрыемных кабінетаў, дзе мяне сустракалі людзі ў пагонах...
Падышоў Чэрчанка.
— Усё па плану... Нас чакаюць ля магазіна. Чалавек сам падышоў. Надзейны. Бываў тут неаднойчы...
Машына памчала па вулачцы.
Цераз некаторы час я стаяў побач з вусатым, цемнаскурым чалавекам. Юрка і Чэрчанка назіралі за намі збоку. Юрка падміргнуў мне: «Поўны парадак!»
Вусаты адчыніў дыпламат.
— Як дамовіліся,— сказаў ён з прыкметным акцэнтам.— Дваццаць зверху.
Пачкі грошай пасыпаліся ў маю спартыўную сумку.
— Шчасліва даехаць,— сказаў я вусатаму.
— Дзякуй,— адказаў той.
Вусаты падышоў да машыны, спакойна сеў за руль. Мая былая «Волга» кранулася з месца.
Праз некалькі мінут мы апынуліся ў таксі. Перада мной стаяла сумка. Ехалі моўчкі. Шафёр увесь час паглядваў на маіх сяброў. Раптам Юрка нахіліўся да мяне.
