Міхась Кацюшэнка - Прызнанне левага крайняга
Перад тым як зноў сесці за стол, бацька падышоў да мяне, ціха спытаў:
— Хто гэта з табой?
— Адна знаёмая.
— Калі ты прывёў яе да мяне, я думаю, чалавек яна невыпадковы.
— Правільна думаеш. Лічы — мая нявеста.
Бацька задумаўся.
— Яна мне падабаецца, густ у цябе нядрэнны. Але ці не занадта прыгожая?
Калі мы ехалі назад, Андрэй раптам уздыхнуў:
— Добра, што ты выцягнуў мяне да яго. Ён сапраўды непазнавальна змяніўся.
Я адвёз яго з жонкай да сябе, а мы з Верай паехалі да яе (бацькі былі на дачы). Засынаючы, яна пацалавала мяне ў шчаку і спытала:
— Твой бацька нічога не пытаўся пра мяне?
— Ён сказаў, што ты мне падыходзіш. Толькі празмерна прыгожая, але я спадзяюся, што гэта не перашкода.
Яна ціха засмяялася і нічога не адказала.
8
Я закрываю вочы і быццам адчуваю дотык яе вуснаў. Прайшло імгненне. Яе няма побач, яна далёка ад мяне.
I справа не толькі ў адлегласці...
Я заўсёды адчуваў, што паміж намі нібыта існуе нябачная, але даволі шчыльная сцяна. Часам (гэта адбывалася не так ужо і рэдка) мне здавалася, што сцяна знікае. Тады, калі мы працяглы час былі разам. Потым... Потым пачыналіся зборы, паездкі, матчы — дні выцягваліся ў адзін доўгі дзень з кароткімі перапынкамі на адпачынак. Самалёты, цягнікі, аўтобусы... Ад усяго гэтага заставалася страшэнная стомленасць, і ніякія працяглыя масажы, лазні не маглі яе зняць.
У канцы аднаго з сезонаў я быў дабіты проста ўшчэнт. 3 кожнай гульнёй расла абыякавасць да ўсяго. Мне былі да лямпачкі вынікі матчаў, прэміяльныя, тое, што пішуць пра мяне і маю каманду. Неяк я расказаў пра сваё самаадчуванне Ярэмчанку, ён прысутнічаў на адным з матчаў, у якім я дзейнічаў, як запраграміраваны робат, не больш.
— Звычайная з’ява,— спакойна заявіў ён.— Ты стаміўся, і не толькі фізічна. Твая псіхіка, мусіць, занадта тонкая... Патрэбны нейкія змены, добры адпачынак. Актыўны, але без футбола.
Я з цяжкасцю дацягнуў апошнія гульні. У адной з іх, калі абаронца моцна ўдарыў мяне па назе, хоць мяч быў ужо далёка, я не стрываў і кінуўся ў сапраўдную бойку, пасля якой хлопцы гаварылі, што я нагадваў раз’юшанага хакейнага профі.
У рэшце рэшт я апынуўся ў сваёй кватэры. Цішыня, спакой, наперадзе цэлы месяц адпачынку, у кішэні дзве пуцёўкі ў Прыбалтыку — для мяне і Веры.
— У цябе жудасны выгляд. Ты схуднеў — скура ды косці, пад вачыма цьмяныя кругі,— Вера жаласліва паглядзела на мяне. Яе позірк нагадаў у гэты момант позірк маёй маці.— Доўга ты гэтак не працягнеш.
Я засмяяўся.
— А я не чалавек, я — оман (успомніў фільм з такой назвай пра чалавека-д’ябла). Я буду гуляць у футбол да глыбокай старасці. Табе гэта не падабаецца?
— Разумееш, ёсць у людзей іншае, не менш цікавае жыццё.
— Я іншага жыцця не ведаю і пакуль што не хачу ведаць. Я хачу аднаго — бачыць мора і цябе.
Раніцой я літаральна ўварваўся ў машыну, націснуў на газ — свабода, поўная свабода на цэлы месяц. Мы праехалі па шырокіх маскоўскіх вуліцах і нарэшце апынуліся на Мінскай шашы. Па дарозе ў Юрмалу я проста не мог не заехаць дамоў, не пабываць на могілках, дзе пахаваная маці.
У моманты добрага настрою я рабіўся надзвычай гаваркі, і той дзень не быў выключэннем. Я пераскокваў з тэмы на тэму, гаварыў пра тое, чаго чакаю ад новага сезона (далёкага, што пачнецца вясной). Ужо ў самым пачатку Вера здалася мне нейкай адчужанай, быццам знаходзілася недзе далёка ад мяне. Я спытаў яе, у чым справа? Яна адказала, што сама не разумее сябе, проста такі настрой. У Юрмале мы цэлымі днямі гулялі ў вялікі тэніс, па вечарах сядзелі ва ўтульным бары. Часам Вера была вясёлай, усміхалася мне па-ранейшаму, потым раптоўна аддалялася, пачынала паглыбляцца ў чытанне кніжак, магла чытаць іх цэлымі днямі, забывала пра мяне. Я пакідаў яе адну і праводзіў час на корце з маладымі людзьмі, якія таксама былі масквічамі. Часам я злаваў на яе, аднак увесь час стрымліваў сябе, пераконваў, што справа зусім не ў ёй, а ў маёй стомленасці, яна не можа не раздражняць яе.
У цэлым жа, калі адкінуць унутраны дыскамфорт, я адпачыў добра. Вера таксама вярнулася ў Маскву ў добрым настроі, шкадавала, што я зноў знікаю на працяглы час — зборы, потым трэніровачнае турнэ за мяжу.
Калі прыкладна цераз месяц я вырваўся літаральна на некалькі дзён у Маскву і пазваніў ёй, то не адчуў у яе голасе звыклай радасці.
— Ты прыехаў? Нам трэба пагаварыць з табой, Паўлік. Чым хутчэй, тым лепш.
Што магло здарыцца? Балючая думка працяла мяне наскрозь.
— Я зараз заеду па цябе,— адказаў я глухім голасам.
— Не трэба, я прыеду сама.
Праз паўгадзіны яна з явілася на парозе, звыкла падставіла шчаку для пацалунка і хуценька прайшла ў пакой. Я паставіў на стол бутэльку шампанскага, паўднёвую гародніну.
— Як ты? — спытала яна, аднак я зразумеў, што адказваць мне не трэба.
— Нармальна,— буркнуў я даволі холадна.
— Як звычайна?
— Ыгы, новы віток спіралі. Не горшы і не лепшы ад іншых.
— А ў мяне ёсць змены, Кастусь,— яна зрабіла невялікі глыток шампанскага.
— Спадзяюся, прыемныя.
— Як бы табе сказаць... Я сама яшчэ не разумею. Справа ў тым, што я выходжу замуж.
— Нічога не разумею,— я так і бухнуўся ў крэсла.
— Я і сама не разумею. Мы пазнаёміліся ў гасцях у маёй сяброўкі. Ён правёў мяне, не падумай, без усяго, як джэнтльмен. Расказваў, што па прафесіі дыпламат, Доўгі час працаваў за мяжой, пасля апошняй трохгадовай камадзіроўкі у Афрыку развёўся з жонкай. Цяпер становішча не з лепшых. Ёсць магчымасць паехаць у добрую еўрапейскую краіну, але ён нежанаты, і шанц можна згубіць назаўсёды, у іх складанай сістэме такое нярэдка здараецца.
— Так, цікавы чалавек твой дыпламат. Сапраўдны паляўнічы,— даволі спакойна вымавіў я.
Яна не звярнула ўвагі на мае словы.
— Потым ён пазваніў, запрасіў на спектакль у Вялікі тэатр. Я не адмовілася... Сама не ведаю чаму. Потым мы яшчэ сустрэліся... Без усяго, Паўлік, ты не падумай нічога, чалавек ён спакойны, да таго ж яму далёка за сорак. Вось тады ён і прапанаваў мне стаць ягонай жонкай. Дзіўна, але я адразу згадзілася. Ты не крыўдуй, Паўлік, так будзе лепш і для мяне, і для цябе таксама. Я ўпэўнена.
— Ды не называй ты мяне гэтым ідыёцкім імем! — раптам выкрыкнуў я не сваім голасам.
Кроў ударыла мне ў галаву. Я сказаў ёй некалькі крыўдных слоў, сам не памятаю якіх.
— Ты ўспомні, я прашу цябе... Я ж гаварыла, каб ты не крыўдаваў, калі што-небудзь здарыцца паміж намі, і каб не разлічваў на мяне. У цябе другое жыццё, у цябе будучае, а ў мяне яго няма. Я хутка зраблюся старой, нікому не патрэбнай жанчынай, і ты будзеш успамінаць пра мяне з усмешкай.
Яна дапіла шампанскае.
— Я табе за многае ўдзячная... Бывай. Яшчэ раз прашу — паспрабуй, пастарайся не крыўдаваць на мяне.
За ёй зачыніліся дзверы. Я толькі цяпер зразумеў, што адбылося — яна пайшла назаўсёды. Я кінуўся за ёй па лесвіцы. На двары нікога не было. Я ўскочыў у машыну і быццам сляпы памчаў па горадзе. Не ведаю, колькі часу я круціўся па маскоўскіх вуліцах... Потым спыніўся ля дома Юркі Булдыкі. 3 кватэры лілася музыка, гэты пракляты цяжкі рок, нечыя галасы. На парозе з явіўся Юрка.
— Які нечаканы госць! Даўно ты не заглядваў да мяне!
— Зайсці можна? — пахмурна спытаў я.
— Вядома! Заходзь, заходзь, не пашкадуеш. Дарэчы, што з табой?
— Ды так... Усё нармальна.
Я зайшоў. На мяне здзіўлена глядзелі хлопцы і некалькі размаляваных дзяўчат. Я зразумеў, што нечакана парушыў кампанію.
— Прабачце, я на некалькі хвілін...
— Знаёмцеся, гэта наш...— пачаў Юрка.
— А я адразу пазнаў,— сказаў нейкі хлопец і пачау трэсці маю руку.
— Дай лепш выпіць,— папрасіў я, і Юрка з недаверам паглядзеў на мяне.
— Выпіць? Табе?! Ну і ну! — прабурчаў ён і наліў поўны фужэр шампанскага.— Ты ж не п’еш...
— Сёння п’ю. Атрымаў спецыяльны дазвол...
Я асушыў фужэр, потым другі, трэці. Закурыў цыгарэту... Юрка адразу выхапіў яе ў мяне.
— Гэтую не трэба... Я дам другую, фірменную, ад гэтай табе будзе дрэнна.
Я зразумеў, у чым справа, але мне было на ўсё напляваць. Няхай яны кураць усё, што хочуць, нават гашыш... Ад шампанскага не было ніякай лёгкасці. Галава празрыстая, як ранішняе паветра, гучна грукае сэрца, перакрываюцца ўсе гукі ў пакоі.
Юрка выцягнуў мяне ў кухню:
— Што здарылася?
— Вера пайшла. Выходзіць замуж за дыпламата.
— Вось дурань... 3-за яе? Ды ты радуйся. Гэта ж сапраўднае пазбаўленне. А я думаў, нешта сур’ёзнае.
— Я і радуюся,— адказаў я і нават паспрабаваў усміхнуцца. Праз імгненне я збег уніз па лесвіцы і зноў апынуўся адзін у машыне. Я імчаў на ёй немаведама куды і колькі часу. Потым перада мной мільганулі жудасныя вочы старога (пасля таго імгнення ягоныя вочы заўсёды перада мной). Як ён апынуўся на праезджай частцы дарогі?! Я націскаю з усіх сіл на тармазы, аднак машына рвецца наперад. Мне хочацца крычаць ад роспачы на ўвесь свет, але голасу няма. Я выцягваю з-пад колаў яго лёгкае цела... Дзе бальніца, куды ехаць?! Вакол гараць ліхтары, едуць нейкія машыны, я адзін сярод усяго гэтага...
