Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)
- Паглядзi на ружы, - сказаў я. - Кёстэр прыслаў. Вось i яго вiзiтная картка.
Яна ўзяла картку, потым зноў паклала яе на стол. Яна зiрнула на ружы, але я бачыў, што не заўважыла iх. У думках яна заставалася каля шэзлонга. Яна ўжо думала, што пазбавiлася яго, а цяпер ён, магчыма, зноў стане часткай яе жыцця.
Я пакiнуў яе з думкамi i не сказаў больш нiчога. Спроба адцягнуць яе ўвагу не мела сэнсу. Ёй патрэбна было справiцца самой, i лепш было б, каб гэта адбылося цяпер, пакуль я тут. Нейкiмi словамi часова можна было дапамагчы, але калiсьцi ўсё роўна гэта вернецца, i тады, магчыма, ёй будзе яшчэ цяжэй.
Яна хвiлiнку пастаяла каля стала, абапершыся на яго i апусцiўшы галаву. Потым ускiнула вочы i глянула на мяне. Я нiчога не сказаў. Яна паволi абышла вакол стала i паклала мне рукi на плечы.
- Мой сябра, - сказаў я.
Яна прытулiлася да мяне. Я абняў яе.
- А цяпер - за справу.
Яна згодна кiўнула. Потым рукой адкiнула валасы назад.
- Проста нешта найшло... на хвiлiнку, Робi.
- Вядома.
Нехта пастукаў у дзверы. Служанка ўкацiла чайны столiк.
- Гэта добра, -сказала Пат.
- Ты хочаш гарбаты? - спытаў я.
- Не, кавы, добрай, моцнай кавы.
Я прабыў з ёй яшчэ паўгадзiны. Яна замарылася. Я гэта бачыў па яе вачах.
- Табе трэба паспаць, - параiў я ёй.
- А ты?
- Я пайду дадому i таксама крыху пасплю. Потым, гадзiны праз дзве, я прыйду, i мы пойдзем есцi.
- Ты замарыўся? - спытала яна недаверлiва.
- Так, крыху. У цягнiку было горача. А потым мне трэба заскочыць у майстэрню.
Яна больш нiчога не пыталася. Была такая змораная, што амаль валiлася з ног. Я палажыў яе ў пасцель i накрыў. Яна адразу заснула.
Я паставiў побач з ложкам ружы Кёстэра, а таксама паклаў яго картку, каб ёй, прачнуўшыся, было пра што думаць. Потым выйшаў.
Па дарозе я спынiўся каля тэлефона-аўтамата. Вырашыў адразу патэлефанаваць Жафэ. З дому тэлефанаваць не выпадала. Увесь дом пачуў бы.
Я зняў слухаўку i набраў нумар клiнiкi. Праз хвiлiну Жафэ падышоў да тэлефона.
- Гэта Локамп, - сказаў я i кашлянуў. - Мы сёння вярнулiся, з гадзiну таму назад.
- Вы ехалi на машыне?
- Не, чыгункай.
- Зразумела. Як справы?
- Добра, - адказаў я.
Ён хвiлiнку падумаў.
- Я заўтра пагляджу фройляйн Хольман. Заўтра ў адзiнаццаць ранiцы. Вы скажаце ёй?
- Не, - сказаў я. - Не хачу, каб яна ведала, што я тэлефанаваў вам. Яна, напэўна, патэлефануе вам сама. Тады вы можаце ёй сказаць.
- Добра. Так i зробiм. Я скажу ёй.
Я механiчна адсунуў тоўсты зашмальцаваны тэлефонны даведнiк. Ён ляжаў на маленькай палiчцы. Над ёй былi алоўкам накрэмзаны нумары тэлефонаў.
- Можна мне заўтра пад вечар забегчы да вас? - спытаў я.
Жафэ не адказаў.
- Мне хочацца ведаць, як яе справы, - сказаў я.
- Заўтра я вам яшчэ не скажу, - адказаў Жафэ. - Мне трэба паназiраць хоць з тыдзень. А потым я вам паведамлю.
- Дзякую.
Я ўсё яшчэ разглядаў палiчку. Нехта штосьцi намаляваў на ёй. Я разгледзеў тоўстую дзяўчыну ў саламяным капелюшы. "Эла, козачка мая!" - было напiсана пад малюнкам.
- Ёй патрэбны цяпер нейкiя асаблiвыя працэдуры? - спытаў я.
- Заўтра будзе вiдаць. Але мне здаецца, што дома ў яе добры догляд.
- Не ведаю. Я чуў, што яе суседзi некуды едуць на тым тыднi. Тады яна застанецца адна, толькi са служанкай.
- Праўда? Добра, тады я зайду заўтра i пагавару з ёй i пра гэта.
Я зноў закрыў даведнiкам малюнак на палiчцы.
- Вы думаеце, што яна... што такi прыступ можа паўтарыцца?
Жафэ секунду няўпэўнена памаўчаў.
- Вядома, гэта магчыма, - адказаў ён потым. - Але гэта неабавязкова. Я змагу адказаць вам толькi тады, калi добра абследую яе. Я вам патэлефаную.
- Добра, дзякую.
Я павесiў слухаўку. Потым хвiлiнку яшчэ пастаяў на вулiцы. У паветры вiселi пыл i спякота. Я пайшоў дадому.
Каля дзвярэй я сутыкнуўся з фраў Залеўскi. Яна куляй вылецела з пакоя фраў Бэндэр. Убачыўшы мяне, яна затармазiла.
- Вы ўжо вярнулiся?
- Як бачыце. Што-небудзь здарылася за гэты час?
- У вас нiчога. I пiсем не было. А фраў Бэндэр выехала.
- Няўжо? А чаму?
Фраў Залеўскi стала рукi ў бокi.
- Таму што ўсюды нягоднiкi. Яна пераехала ў хрысцiянскi прытулак. Са сваёй кошкай i цэлым капiталам - дваццаццю шасцю маркамi.
Яна расказала, што дом дзiцяцi, у якiм фраў Бэндэр працавала сястрой, збанкрутаваў. Кiраўнiк, святар, няўдала спекуляваў на бiржы. Фраў Бэндэр звольнiлi, ды яшчэ не разлiчылiся за два месяцы.
- Яна знайшла сабе месца? - спытаў я, паглыблены ў свае думкi.
Фраў Залеўскi толькi зiрнула на мяне.
- Ах, што я, канечне - не, - сказаў я.
- Я ёй сказала, што яна можа спакойна жыць тут. З платай я не падганяю. Але яна не захацела.
- Бедныя людзi ў большасцi - сумленныя, - сказаў я. - А хто цяпер паселiцца на яе месца?
- Сям'я Хасэ. Гэты пакой абыдзецца iм дзешавей за гэны.
- А iхнi?
Яна пацiснула плячыма.
- Паглядзiм. Вялiкай надзеi, што нехта знойдзецца, няма.
- Калi вызваляецца пакой?
- Заўтра. Хасэ ўжо перабiраюцца.
- А колькi вы хочаце за iх пакой? - спытаў я.
У мяне раптам з'явiлася iдэя.
- Семдзесят марак.
- Дарагавата, - сказаў я, разважыўшы.
- З кавай уранку, дзвюма булачкамi i маслам, колькi хочаш?
- Усё правiльна. Каву, што гатуе Фрыда, можна не ўлiчваць. Пяцьдзесят i нi пфенiга больш.
- Няўжо вы рашылiся здымаць? - спытала фраў Залеўскi.
- Магчыма.
Я пайшоў у сваю каморку i задумлiва ўтаропiўся на дзверы ў пакой Хасэ. Пат у пансiёне фраў Залеўскi! Не, горш не прыдумаеш! I ўсё ж праз хвiлiну я пастукаў у пакой да Хасэ.
Фраў Хасэ была дома. Яна сядзела пасярэдзiне апусцелага пакоя перад люстэркам, у капелюшы i пудрылася.
Я павiтаўся i агледзеўся ў памяшканнi. Пакой быў большы, чым я думаў. Гэта можна было заўважыць толькi цяпер, калi частка мэблi была вынесена. Шпалеры былi аднатонныя, светлыя i даволi новыя, дзверы i вокны свежапафарбаваныя, а балкон вельмi вялiкi i прыгожы.
- Вы, пэўна, ужо чулi, як ён цяпер рашыў насалiць мне, - сказала фраў Хасэ. - Я мушу перасялiцца ў пакой той асобы! Якая ганьба!
- Ганьба? - спытаў я.
- Так, ганьба! - раздражнёна ўсклiкнула яна. - Вы ж ведаеце, што мы не трывалi адна адной, а цяпер Хасэ прымушае мяне пераехаць у яе пакой без балкона i толькi з адным акном. Толькi дзеля таго, што там дзешавей! Уяўляеце сабе, як яна радуецца ў сваiм царкоўным прытулку!
- Не думаю, што яна радуецца.
- Не, не - радуецца, гэтая ўяўная дзiцячая сястра, гэтая цiхоня, якая прайшла агнi i воды! А тут яшчэ гэтая какотка, гэтая Эрна Бёнiг. I кашэчы смурод!
Я здзiўлена падняў вочы. Цiхоня, што прайшла праз агнi i воды? Дзiўна: чалавек, лаючыся, робiцца новым i вобразна выразным! Якiмi вечна аднолькавымi былi выявы любовi - i якая разнастайная палiтра праклёнаў!
- Кошкi вельмi чыстыя i прыстойныя жывёлiны, - сказаў я. - Я, дарэчы, толькi што з таго пакоя. Кошкамi i не пахне.
- Няўжо? - не паверыла фраў Хасэ з непрыязнасцю ў голасе i паправiла капялюш. - Гэта, вiдаць, як на якi нос. Але я i не думаю ўмешвацца! Няхай сам цягае мэблю! Я пайду з дому! Хоць гэта дазволю сабе пры такiм сабачым жыццi.
Яна ўстала. Яе азызлы твар так дрыжаў ад злосцi, аж пудра сыпалася. Я заўважыў, што яе вусны вельмi ярка былi нашмiнкаваны. Ад яе пахла як з парфумнай крамы, калi яна, шоргаючы сукенкай, прайшла мiма мяне.
Я разгублена зiрнуў ёй услед. Потым я яшчэ раз агледзеў пакой. Я раздумваў, як тут расставiць мэблю Пат. Але неўзабаве я прагнаў тыя думкi. Я не мог сабе ўявiць Пат - тут, заўсёды тут, са мной! Да гэтага я i не дадумаўся б, каб яна была здаровая. Але цяпер... я адчынiў дзверы i памераў балкон. I зноў пахiтаў галавой i вярнуўся ў сваю каморку.
Калi я ўвайшоў, яна яшчэ спала. Я цiхенька сеў у крэсла каля ложка. Яна адразу прачнулася.
- Шкада, я цябе разбудзiў, - сказаў я.
- Ты ўвесь час быў тут? - спытала яна.
- Не. Толькi што прыйшоў.
Яна пацягнулася i паклала галаву мне на далоню.
- Добра. Я не люблю, каб на мяне глядзелi, калi я сплю.
- Разумею. Я таксама не люблю. Я i не хацеў назiраць. Я толькi не хацеў будзiць цябе. Можа, ты яшчэ хочаш паспаць?
- Не, я добра выспалася.
Я пайшоў у суседнi пакой, даючы ёй магчымасць спакойна апрануцца. На дварэ паволi цямнела. З адчыненага акна насупраць даляталi квакаючыя гукi прускага ваеннага марша. Лысы чалавек у падцяжках заводзiў патэфон. Ён хадзiў па пакоi, робячы пад марш гiмнастычныя практыкаваннi. Яго лысiна свяцiлася са змроку, як усхваляваны месяц. Я абыякава пазiраў туды. Мяне апанавала пачуццё тупога суму.
Увайшла Пат. У яе быў цудоўны выгляд, зусiм свежы, без ценю знясiленасцi.
- Ты выглядаеш блiскуча, - сказаў я здзiўлена.
- Я i адчуваю сябе добра, Робi. Быццам я праспала ўсю ноч. У мяне такiя пераходы адбываюцца хутка.
- I праўда, бог - сведка. Часам так хутка, што не паспяваеш сачыць.
Яна прыхiлiлася да майго пляча i зiрнула мне ў вочы.
- Занадта хутка, Робi?
- Не. У мяне яны адбываюцца занадта павольна. Я бываю часта занадта марудлiвы, Пат.
Яна ўсмiхнулася.
- Што павольнае, тое ўстойлiвае. А што ўстойлiва, тое добра.
