Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)
- Я ўстойлiвы, як корак на вадзе, - сказаў я.
Яна адмоўна пакруцiла галавой.
- Ты куды дужэйшы, чым думаеш. Ты ўвогуле зусiм iншы, чым думаеш пра сябе. Я рэдка каго бачыла, хто так памыляўся б наконт сябе, як ты.
Я адпусцiў яе плечы.
- Так, каханы, - сказала яна i кiўнула галавой, - гэта сапраўды так. А цяпер пойдзем вячэраць.
- Куды мы пойдзем? - спытаў я.
- Да Альфонса. Хачу ўбачыць усё тое яшчэ раз. У мяне пачуццё, быццам я адлучалася на цэлую вечнасць.
- Добра! - сказаў я. - Але цi прагаладалася ты як след? Да Альфонса, наеўшыся, не iдуць. За гэта ён выкiдае за дзверы.
Яна засмяялася.
- Я прагаладалася, як воўк.
- Тады наперад! - Я раптам павесялеў.
Наша з'яўленне ў Альфонса мела поспех. Ён павiтаў нас, адразу знiк, а калi з'явiўся, то на iм быў белы каўнерык i гальштук у зялёны гарошак. Нават пры з'яўленннi нямецкага кайзера ён так не прыбiраўся б. Ён i сам крыху засаромеўся за гэтыя незвычайныя прыкметы дэкадансу.
- Ну, Альфонс, чым смачным кормiш? - спытала Пат i абаперлася рукамi на стол.
Альфонс заўсмiхаўся, надзьмуўся i прыжмурыўся.
- Вам пашанцавала! Сёння ёсць ракi!
Ён на крок адступiўся, каб паназiраць, якое зрабiў уражанне. Уражанне было першакласнае.
- Да iх шклянку мозельскага! - прашаптаў ён з асалодай i адступiў яшчэ на адзiн крок. Яму бурна запляскалi i, надзiва, нават ад дзвярэй. Там якраз з'явiлася галава апошняга рамантыка - з вясёлай усмешкай, зблытанымi жаўтлявымi валасамi i абгарэлым носам.
- Готфрыд? - усклiкнуў Альфонс. - Ты? Уласнай персонай? Дружа, якi цудоўны дзень! Дай цябе прытулiць да грудзей!
- Зараз ты пабачыш вiдовiшча, - сказаў я Пат.
Хлопцы кiнулiся ў абдымкi. Альфонс ляпаў Ленца па спiне. Звон быў такi, быццам побач была кузня.
- Ганс! - паклiкаў ён кельнера. - Нясi "Напалеона"!
Ён пацягнуў Готфрыда да стойкi. Кельнер прынёс вялiкую запыленую бутэльку. Альфонс напоўнiў дзве чаркi.
- Будзь здароў, Готфрыд, парасё ты засмажанае!
- Будзь здароў, Альфонс, стары катаржнiк!
Абодва выпiлi чаркi адным глытком.
- Першакласна! - сказаў Готфрыд. - Каньяк для мадоннаў.
- Сорам глытаць яго так! - пацвердзiў Альфонс.
- Але цi будзеш пiць паволi, калi такая радасць! Давай вып'ем яшчэ па адной!
Ён налiў i падняў чарку.
- Чортаў памiдор няверны!
Ленц засмяяўся.
- Мой добры любiмы Альфонс!
У Альфонса выступiлi слёзы.
- Яшчэ па адной, Готфрыд, - усхвалявана сказаў ён.
- Толькi наперад! - Ленц падставiў яму сваю чарку. - Ад каньяку я адмаўляюся толькi тады, калi ўжо не магу адарваць галавы ад зямлi.
- Здорава сказана! - Альфонс налiў трэцюю чарку.
Крыху задыхаўшыся, Ленц падышоў да столiка. Ён дастаў свой гадзiннiк.
- Без дзесяцi восем прыбылi на "сiтраэне" ў майстэрню. Што вы на гэта скажаце?
- Рэкорд, - заявiла Пат. - Няхай жыве Юп! Я яму спрэзентую таксама пачак цыгарэт.
- А ты атрымаеш за гэта дадатковую порцыю ракаў! - аб'явiў Альфонс, якi па пятах хадзiў за Готфрыдам. Потым ён падаў нам нешта накшталт сурвэтак.
- Распранiце пiнжакi i павяжыце сабе на шыю. Цi дазволiць дама?
- Лiчу, што гэта нават неабходна, - сказала Пат.
Альфонс радасна закiваў галавой.
- Вы разумная жанчына, я ведаў. Ракаў трэба есцi натхнёна. Без боязi, што пасадзiш пляму. - Ён усмiхнуўся. - Вам я дам, вядома, штосьцi больш элегантнае.
Кельнер Ганс прынёс бялюткi халат. Альфонс разгладзiў яго i дапамог ёй апрануцца.
- Вам да твару, - пахвалiў ён.
- Моцна, моцна! - адказала яна i засмяялася.
- Рады, што вы гэта запомнiлi, - сказаў Альфонс зычлiва. - Цяплее на душы.
- Альфонс, - Готфрыд завязаў на вузел сурвэтку. Ззаду тырчалi два доўгiя канцы. - Пакуль што мы напамiнаем сабой наведнiкаў цырульнi.
- Зараз будзе iнакш. Спачатку - крыху мастацтва.
Альфонс падышоў да патэфона. Грымнуў хор пiлiгрымаў з "Тангейзера". Мы слухалi моўчкi.
Як толькi адгучала апошняя нота, з кухнi адчынiлiся дзверы. Кельнер Ганс з'явiўся з мiскай, велiчынёй з дзiцячую ванначку. Ад ракаў, якiмi яна была напоўнена, валiла пара.
Ён, сапучы, паставiў яе на стол.
- Прынясi i мне сурвэтку, - сказаў Альфонс.
- Ты будзеш з намi вячэраць, золатка? - усклiкнуў Ленц. - Якi гонар!
- Калi дама не мае нiчога супроць?
- Наадварот, Альфонс!
Пат адсунула крыху сваё крэсла, i ён сеў каля яе.
- Мне прыемна будзе сядзець каля вас, - сказаў ён усхвалявана. - Я даволi спрытна ўмею разбiраць ракаў. Для дамы гэта занадта марудная справа.
Ён узяў з мiскi рака i з неверагоднай хуткасцю пачаў разбiраць яго ёй. Сваiмi вялiзнымi рукамi ён спраўляўся так шпарка i элегантна, што ёй нiчога больш не заставалася, як толькi есцi тое, што ён так апетытна падаваў ёй з вiдэльца.
- Смачна? - спытаў ён.
- Шыкоўна! - Яна падняла чарку. - За ваша здароўе, Альфонс.
Альфонс урачыста чокнуўся з ёю i паволi выпiў. Я зiрнуў на яе.
Лепш бы яна выпiла чагосьцi безалкагольнага. Яна адчула мой позiрк.
- Салют, Робi, - сказала яна.
Яна была чароўна-прыгожая, уся радасна свяцiлася.
- Салют, Пат, - сказаў я i апаражнiў сваю чарку.
- Як тут цудоўна, праўда? - спытала яна, гледзячы ўсё яшчэ на мяне.
- Выдатна! - Я налiў сабе. - Будзь здарова, Пат.
Яе твар на момант прасвятлеў.
- Будзь здароў, Робi. Будзь здароў, Готфрыд.
Мы выпiлi.
- Добрае вiно, - сказаў Ленц.
- Леташнi "Граахскi Абтсбэрг", - растлумачыў Альфонс. - Я рады, што ты ведаеш у iм смак.
Ён узяў з мiскi другога рака i працягнуў Пат раскрытую клюшню.
Яна адмовiлася.
- З'ешце яго самi, Альфонс. А то вам нiчога не дастанецца.
- Ну добра. - Яна ўзяла. Альфонс аж свяцiўся ад задавальнення i частаваў яе. Здавалася, быццам старая вялiзная сава кормiць маленькае белае птушаня.
На адыход мы ўсе разам выпiлi яшчэ па "Напалеону" i пачалi развiтвацца з Альфонсам. Пат была шчаслiвая.
- Цудоўна! - сказала яна. - Я ўдзячная вам ад душы, Альфонс. Сапраўды, усё было цудоўна! - Яна падала яму руку. Альфонс нешта прамармытаў i пацалаваў яе ў руку. У Ленца ад здзiўлення ледзь вочы не выкацiлiся з вачнiц.
- Прыходзьце, - сказаў Альфонс. - I ты, Готфрыд.
На вулiцы пад лiхтаром стаяў "сiтраэн", маленькi i пакiнуты.
- О, - вымавiла Пат i спынiлася. Яе твар перасмыкнуўся.
- За яго сiлу я ахрысцiў яго сёння Геркулесам. - Готфрыд падняў верх. Завезцi вас дадому?
- Не, - сказала Пат.
- Я так i думаў. Куды паедзем?
- У бар. Цi паедзем, Робi? - яна павярнулася да мяне.
- Вядома, - сказаў я. - Вядома, мы паедзем яшчэ ў бар.
Мы вельмi павольна паехалi па вулiцах. Было цёпла i светла. Перад кавярняй сядзелi людзi. Iграла музыка. Пат сядзела побач са мной. Я раптам не змог уявiць сабе, што яна сапраўды хворая, мне зрабiлася горача. На хвiлiну я ўявiў, што яна здаровая.
У бары мы сустрэлi Фердынанда i Валянцiна. Фердынанд быў у выдатным настроi. Ён устаў i пайшоў насустрач Пат.
- Дыяна! - сказаў ён. - Вярнулася з лясоў...
Яна ўсмiхалася. Ён абняў яе за плечы.
- Загарэлая, адважная паляўнiчая з сярэбраным лукам... што мы вып'ем?
Готфрыд плячом адцiснуў Фердынанда.
- Узнёслыя людзi не ведаюць меры, - сказаў ён. - Даму суправаджаюць два кавалеры, ты, вiдаць, гэтага не заўважыў, стары зубр.
- Рамантыкi - толькi свiта, а не суправаджэнне, - заявiў бязлiтасна Граў.
Ленц ухмыльнуўся i звярнуўся да Пат:
- Я вам зараз замяшаю штосьцi надзвычайнае. Кактэйль "Калiбры". Бразiльскае пiтво.
Ён пайшоў да стойкi, нечага намяшаў там i прынёс.
- Як падабаецца? - спытаў ён.
- Радкаваты, хоць i бразiльскi, - заявiла Пат.
Готфрыд засмяяўся.
- Затое вельмi моцны. З ромам i расейскай гарэлкай.
З першага позiрку я зразумеў, што там не было нi рому, нi гарэлкi. Там былi змешаны сок, лiмон, мякаць таматаў i, магчыма, нейкая кропля лiкёру. Безалкагольны кактэйль. Але Пат, дзякаваць богу, гэтага не заўважыла.
Яна выпiла тры шклянкi "Калiбры", i я бачыў, як ёй было прыемна, што з ёю абыходзяцца не як з хвораю. Праз гадзiнку мы ўсе ўсталi, толькi Валянцiн застаўся сядзець. Пра гэта паклапацiўся Ленц. Ён пагрузiў Фердынанда ў "сiтраэн" i газануў. Таму не склалася ўражання, быццам мы з Пат пайшлi раней. Усё было вельмi душэўна, але ў мяне на нейкi момант на сэрцы зрабiлася тужлiва.
Пат узяла мяне пад руку. Яна iшла побач са мной прыгожай гнуткай хадой, я адчуваў цеплыню яе рукi, бачыў, як водсветы лiхтароў краналi яе ажыўлены твар - не, я не мог зразумець, што яна хворая, гэта можна было разумець толькi ўдзень, а не ўвечары, калi жыццё было напоўнена пяшчотай, цеплынёй i надзеяй.
- Не зойдзем на хвiлiнку да мяне? - спытаў я.
Яна кiўнула галавой.
У калiдоры нашага пансiёна было светла.
- Каб на iх лiха, - сказаў я. - Што тут здарылася? Пачакай хвiлiнку.
Я адчынiў дзверы i азiрнуўся. Калiдор быў асветлены i пусты, як вузкая вулiца ў прыгарадзе. Дзверы ў пакой фраў Бэндэр былi шырока адчынены. Там таксама гарэла святло. Хасэ, падобны да маленькай чорнай мурашкi, тэпаў унiз па лесвiцы, згорбiўшыся пад цяжарам таршэра з ружовым шаўковым абажурам. Ён перасяляўся.
- Добры вечар, - сказаў я. - У такi познi час?
