З. Дашкевіч - Чарвяк
— Не зусім яно так, Дзяніс, калісьці ні ў нас не было дзікунства такога, ні ў іх. Але паглядзі: каталіцкая Польша—аборты і шлюбы гамасекаў забароненыя; пратэстанцкія ЗША—забароненыя ў 39-ці штатах з 50-ці. І там, заўваж, шмат палітыкаў нацыянальнага ўзроўню, каторыя імкнуцца забараніць дзетазабойства і шлюбы підарастаў шляхам правак у Канстытуцыю. Той жа Ромні, каторы цяпер балатуецца ў Штатах, пад палову Амерыкі падтрымоўвае яго, — цвёрдым голасам прамовіў я кожны сказ і прапанаваў:—А зараз давай нас возьмем: дзе ты бачыў такіх палітыкаў, каб у прэзідэнцкай праграме была прапісана забарона абортаў і садоміі? Вось табе, браце, і праведная Русь!
— Гэта нейкі жах, Дзімон… — пасля доўгай паўзы прамовіў ён.
— Гэта нават і не выказаць “што”, Дзёня.
— Санчоўс, ну а ты штодумаеш?
— А што тут думаць—як заўсёды імпэтна адгукнуўся той,—підарасаў—у топку, а жанчына…няхай сама вырашае—гэта ейнае асабістае жыццё і яе цела.
Так, наконт підарасціі ў турме нікому нічога даказваць не трэба. Хаця і тут ёсць свае нюансікі. Калі з таго боку зоны підараст—гэта і той, каго, і той, хто; дык з гэтага боку підарастам лічыцца толькі той, каго, а той, хто—гэта нармальны ціпа мужык, каторы за пару пачак “Прымы” проста спраўляе жывёльныя свае істынкты.
А з абортамі адмазкі з гэтага боку зоны гэткія ж алагічныя ды абсурдныя, як і з таго. Я, пачуўшы іх з вуснаў Санчоўса, нават саркастычна хмыкнуў,—паўсюль адно і тое ж. Чаму так? Мо таму, што і Сатана паўсюль адзін і той жа?
— Санёк…—выдыхнуў я, ужо нават троху стаміўшыся ад гэтай паўсюднай аднолькавасці,—калі б жанчына сама па сабе і рабіла аборт, дык была б хоць логіка ў тваіх словах. Ці мужанёк ейны каб рабіў ёй. На іх саміх і было б тады гэтае пракляцце. Але ж не, яны не робяць самі, яны ідуць да дзяржавы! А дзяржава гэта хто, Санёк?!—ужо і не заўважаў я сам, як павялічваў гучнасць—так хацелася мне выказаць набалелае хаця б гэтым сценам, —дзяржава—гэта ўсе мы! І таму кроў на ўсіх нас! І на ўсіх пракляцце:на дэпутатах найперш, прымаючых такія законы; на прэзідэнце, падпісваючым іх; як вынік—на ўсіх, хто такіх заканадаўцаў абірае; на медыцыне ўсёй, якая чалавеказабойствам займаецца…Ды на ўсіх, Санёк, на ўсіх! І замест таго, каб узняцца, мыадмахваемся:гэта асабістая справа жанчыны! І дзяржава—маўчыць—ёй таго і трэба! Цэрквысядзяць на месцы, баяцца іх згубіць!
Мы ўсе замоўклі. У мяне ад крыку нямога, які крычы, а не выкрычыш, усё ўнутры калацілася. І самае жахлівае было ў тым, што з адзіночак тых я мог дакрычацца да большае колькасці людзей, чым калі б галасіў на якой шматлюднай плошчы.
— Праваслаўе, Дзімон,—паправіў мяне Дзяніс,—і Філарэт заўжды катэгарычна выступалі супраць абортаў.
— Не выступаць трэба,Дзяніс!—крыкнуў я, усміхнуўшыся ў сваёй адзіночцы, —гэта мы з табою ўсё, што можам з нашых клетак, дык толькі супраць выступаць. А Філарэт не ў клетцы, і не пратэстант, якіх трымае дзяржава за ворагаў, і не каталік, якіх пабойваецца, а мае сур’ёзную ўладу, з якою мог бы, —зрабіў дапушчэнне я, але тут жа выправіўся,—ды не “мог бы”, але абавязаны, — і працягнуў: —зайсці ў кабінет да самадзержца і, ўмоўна гаворачы, адкрыўшы дзверы нагою, паставіць яго перад фактам: “Заўтра аборты будуць забароненыя!” А ён заместа гэтага абвешаў узурпатара з ног да галавы ардэнамі за духовае адраджэнне Беларусі! А ў чым адраджэнне, Дзёня? У тым, мо,што за 20 год тры мільёна дзетак абартавана?
Канешне, пытанне было ўнікуды—за што кіраўнік Беларускага Экзархату Маскоўскага Патрыярхатапаназавешваў на грудзі праваслаўнага атэіста кучу ардэноў,ніхто не скажа. Хаця я такія-сякія думкі на гэты конт меў, ды не хацеў згаршаць імі чыстае Дзёніна сэрца.
Было гэта, падаецца, у 2006-м, бо якраз тады выйшаў зварот Мітрапаліта Мінскага і Слуцкага Філарэта з нагоды 20-й гадавіны трагедыі на ЧАЭС. У звароце тым уладыка мільёнаў сямі праваслаўных пісаў пра дзве трагедыі нашага народу напрыканцы 80-х—пачатку 90-х. “Няўжо другая трагедыя,—падумаў я,—гэта развал краіны Гулагаў?” У такую выснову паверыць было ніяк нельга і я пра яе забыў. Але не так, каб назусім і імгненна ўзгадаў, калі надарыўся выпадак сустрэць аўтара (а было гэта,дарэчы, у тых жа любімых амерыканцаў — на прыёме па святкаванні 230-годдзя Дэкларацыі іхняе незалежнасці).
І вось, я нагадваю мітрапаліту пра той зварот і запытваюся: “Няўжо пад другой трагедыяй вы мелі на ўвазе СССР, гэтую турму народаў, якая, у тым ліку, і праваслаўных столькіх замардавала?!” — “Гэта наша гісторыя,” —адказаў мне з прыдыханнем былы “народны”дэпутат ВС СССР. У галаве маёй хаатычна забегалі усе прусакі, я быўшы пачаў нешта тлумачыць — даказваць пра людаедаў-камуністаў, але галоўны праваслаўны Беларусі быў непахісны. Я ўпаў у адчай і скарыстаў апошні аргумант: “Дык і Гітлер для Германіі — гэта таксама гісторыя, — сказаў я, — што зусім не сведчыць аб неабходнасці шкадаваць аб развале III Рэйху.” Філарэт ветліва, з яснымі — ці тое шклянымі — вачыма са мною развітаўся.
Дык калі можна шкадаваць аб руйнаванні Імперыі зла, якая толькі ў сябе дома вынішчыла больш, чым III Рэйх ва ўсім свеце, дык чаму б не прышпіліць ардэноў пару на грудзі таго, пры кім усяго толькі тры мільёна дзетак знішчылі? 19 мільёнаў на рахунку фашызма ва ўсім свеце, і — 19, 5 мільёнаў на рахунку камуністаў толькі ў сябе дома. (В.В. Эрліхман, “Страты народанасельніцтва ў XX”, даведнік, М., Выдавецтва “Руская панарама” 2004, 176 стр)
— А ці паслухаўся б той Філарэта? — паспрабаваў абараніць мітрапаліта Дзяніс.
— А куды б гэты той дзеўся? — іранічна перапытаў я і патлумачыў:—А не, медалі з ардэнамі—на стол! І будзь пэўны, што забараніў бы імгненна, бо з васьмюдзесяццю працэнтамі праваслаўных трэба ж заігрываць манарху—згубіць прыязнасць у вачах іхніх ніяк нельга, а тым больш у крызісны наш час, калі трон і так ледзь рыпіць. Але ж не, і першасвятар заігрывае, толькі з цэзарам, каб цэрквы будаваць, што пустуюць потым; каб шанавалі цябе валадары зямныя на ўсіх прыёмах. Славы хочацца, а ў рэшце-та рэшт, уся справа ў гэтым: “Славу людзей больш узлюбілі, чым славу Божую!”— эмацыйна завершыў я словамі евангеліста Яна, і пасля паўзы спакайней дадаў: — Што ж, яны сваё пажнуць, як пажалі іх папярэднікі, толькі тады гэта ўжо нікому не будзе цікава — тады нас, па ацэнках ААН, будзе паўтара-два мільёна пад канец стагоддзя. І гэта па ацэнках аптымістычных.
Я замоўк. Дзяніс маўчаў таксама. У цішы, ён уражана прамовіў:
— Страшна нават спаць класціся пасля такога.
— Ды я і сам у шоку,—давялося мне ўздыхнуць—так выклаўся я ў размове гэтай, што адышоў ад рэшкі і сеў на нару, трымаючы ў руках пусты кубак.—Але, Дзёня, пакуль ёсць пару-тройку чарвякоў, гатовых пуза пакласці, дык мо шчэ не ўмёрла надзея?
— Так, Дзімон, ёсць яшчэ ў нас надзея!—рашуча пацвердзіў праведны чарвяк.
— Тады трэба зарывацца ў нару, сябра, выспацца. Заўтра ж ужоапошні дзень я ў пенатах гэтых.
— Можа не паедзеш яшчэ?
— Паеду, Дзёня, інакш быць не можа. Ды і трэба ехаць, колькі ж можна лайдачыць тут?!—пасміхнуўся я. Людзі думаюць, што я тут пакутую, а я каўбасы жару і бакі вылежваю!
— Ды ладна, мог бы і адпачыць ужо троху,—заступіўся за мяне Дзяніс перад грамадскасцю.
— Я так наадпачываўся—далей няма куды. Тым больш, ведаеш, як змагар адзін казаў: “Стаміўся? Адпачні. Але пасля гэтага ты ўжо не будзеш рэвалюцыянерам!” А мне ж, Дзёня, хочацца яшчэ паслужыць Бацькаўшчыне.
Падняўся я, як заўсёды, па пад’ёму, а 5-й; а палове на 6-ю, як заўсёды, наеўся палажняковай кашы з Дзёнінымі каўбасамі і пірагамі; як заўсёды, ізноў лёг спаць; а 10-й, як заўсёды, мяне пабудзілі галасы ПКТэшнікаў, каторыя раз наццаць прывіталіся з Дзёнем, на што ён столькі ж разоў адказаў. Віталь, Алег і яшчэ нехта гукнулі вітанні мне і я з прасоння пракрычаў тры разы: “Здаровенька!”
Перад бяссонаю этапнаю ноччу трэба было б добра выспацца, і я намерыўся працягнуць рэалізацыю баявой задачы, але тут прыйшоў атраднік і выдаў вопісі, каб да абеда я перапісаў усе свае пажыткі. Раней я павярхоўна выконваў гэтае заданне, аднак бывала пару разоў так, што па прыбыцці на новае месца дыслакацыі рэчы, не запісаныя ў вопісі, вымаліся на склад калоніі, а адтуль забраць іх ужо нельга — толькі пры пераездзе ці вызваленні. А можна і не забраць — так знікла ўсё маё нажытае непасільнаю працаю дабро, калі выкідвалі мяне ў 2008-м са “Шклова”. Цяпер я стаўлюся да падрахавання маёмасці з усёй адказнасцю.
Пасля таго, як я ўсю раніцу адваяваў у баях з крывавым рэжымам, зрабіць столькі працы — за пару гадзін улічыць кожную нітку і тры разы зафіксававаць яе ў трох копіях вопісі, — было няпроста, але надзвычай неабходна — без гэтага ў новую атаку — чытай: на этап — мяне не пусцілі б.
Таму, па сваей глыбоцкай завядзёнцы, закіпяціў я салодкую гарбату, якую атрымаў яшчэ раніцою, засыпаў у яе сапраўдную заварку і распачаў бухгалтэрыю.
— Дзімон, ты як там?
— Усё пад кантролем, Дзёня. Вопісі дарабліваю—запарыўся, як пару вагонаў разгрузіўшы.
