Мікола Гамолка - Цытадэль неба
I раптам — каіпрыз дачкі... Уолтэр быў-бы менш здзіўлены, калі-б яму паведамілі, што ён абанкруціўся.
Надыходзіў вечар. У кабінеце згушчаўся змрок. За вокнамі гарэла высокае неба, ператворанае гандлярамі падцяжак, кока-кола, мыла i жавальных гумак у велізарную рэкламную вітрыну.
Святло ў кабінеце Уолтэр не запальваў, каб лепш было разважаць.
Нечакана адчыніліся дзверы, і адразу ўспыхнула святло. Сенатар расплюшчыў вочы. Перад ім стаяў высокі малады чалавек з загарэлым тварам, на якім вылучаўся доўгі з гарбінкай нос і велізарныя вочы. Зняўшы з галавы капялюш, ён пакланіўся і ветліва прывітаўся:
— Хэло, сэр! Вось я і прышоў. Вы, мабыць, не чакалі...
Сенатар агледзеў постаць увайшоўшага.
— Як вы мінулі дварэцкага i швейцара?
— Я Поль Арноль, сэр. Ваш будучы зяць!
— Гэта не дае яшчэ вам права заходзіць да мяне без дазволу.
— Вiнаваты, сэр,— зноў пакланіўся Поль Арноль.— Я ведаю, вы любіце дзелавых i смелых людзей. Я і ёсць адзін з такіх.
— Памыляецеся, містэр,— сказаў сенатар і адвёў убок вочы, не жадаючы глядзець на госця.— Я люблю багатых.
— Затое мы ўдваіх з вамі аднолькава моцна любім Элсі,— усклікнуў госць, i на твары яго бліснула белазубая ўсмешка.— У нас ёсць аснова для перагавораў. Я думаю, мы іх пачнем.
— Вы гэта сур’ёзна?
— Хіба вам Элсі нічога не гаварыла?
Сенатар Уолтэр спачатку прымусіў сябе спакойна назіраць за нахабнай развязнасцю бязвусага малойчыка, але дзёрзкасць Поля перайшла ўсе граніцы, і ён, адхінуўшыся ад спінкі крэсла, надзеў маску таго велічнага i магутнага Уолтэра, якога, затаіўшы дыханне, слухалі ў сенаце, перад якім дрыжалі дробныя, сярэднія і буйныя бізнесмены Штатаў.
Поль быў апрануты даволі прыстойна. Клятчаты пінжак зграбна ляжаў на шырокіх дужых плячах. Яркасіні гальштук з чырвонымі гарошынкамі быў акуратна завязаны.
— Дазволіце сесці? — падыходзячы да крэсла, спытаў Поль.
— Выходзіць, што вы яшчэ не страцілі пачцівасці,— заўважыў сенатар.— Сядайце! Але я спадзяюся не на вашу пачцівасць, а на разважлівасць, калі вы яе яшчэ захавалі.
— Вядома, сэр. Мы — дзелавітыя людзі. Нам без разважлівасці цяжка давялося-б жыць.
— Мудрыя словы,— сказаў сенатар.— I вы нічога лепшага не прыдумалі, абралі найкарацейшы шлях узбагачэння праз каханне да Элсі? Вы разумееце, што робіце? Вы ганьбіце мяне, маю сям’ю, — сказаў ён здаўленым, глухім голасам. — Нiчога ў вас, малады чалавек, не атрымаецца. Запомніце, усе любяць дабро, але не ўсіх любіць яно!
— Містэр Уолтэр, — сказаў Поль Арноль, ніколькі не збянтэжыўшыся. — Я хацеў сёння засведчыць да вас сваю павагу, сказаць некалькі цёплых, харошых слоў аб Элсі. Вы папракаеце мяне за беднасць. Дарэмна! Я даб’юся высокага становішча ў свеце. Я выходжу на арэну барацьбы з закасанымі па локці рукавамі. У мяне такі закон: ні перад кім не кланяцца, ні ў кога нічога не прасіць. I ведайце — у мяне ўсё будзе! I прыдзе час, калі вы палічыце за шчасце, што аддалі за мяне сваю дачку.
— Які вы самаўпэўнены! — выгукнуў Уолтэр, i на яго вуснах мільганула нейкая дзіўная зларадная ўсмешка.— Баюся, вы наклічаце на сябе гнеў. Фартуна не любіць такіх!
— Якіх гэта такіх?
— Саманадзейных.
— Дзякую за праўду, сэр. Цяпер я ў некаторай ступені адчуваю вашу прыязнасць да сябе. Вы зразумелі мяне і маё становішча.
— Яно даволі-такзі незайздроснае,—заўважыў сенатар.
— Але не безвыходнае. I ведаеде чаму? — i, не чакаючы адказу, ён весела сказаў: — Таму што мяне любіць ваша дачка.
— Вы, па-мойму, выказаліся да канца, сэр? — Уолтэр адвярнуўся ўбок, зрабіўшы выгляд, што не звяртае ніякай увагі на госця.
Поль Арноль устаў з крэсла, адкланяўся і пайшоў да дзвярэй.
— 3 вашага дазволу, я забіраю Элсі на вячэру ў мюзік-хол,— сказаў ён.— Вы чуеце, сэр?
Уолтэр нічога не адказаў. Але калі Поль Арноль выйшаў з кабінета, ён заклапочана пачухаў патыліцу і шырока закрочыў па кабінету, сціснуўшы кулакі.
Дачка падвяла! Выцягнула з калоды туза, а ён — пяты. О, божа! За што ты наслаў такі здзек і сорам? Але пакуль яшчэ круціцца зямля, ён, Уолтэр, не дазволіць, каб яна круцілася не па яго волі. Цяпер усе будзе залежаць ад хітрасці. Пагрозы, як відаць, справе не дапамогуць. Цяпер моладзь такая, што пераконваць яе вельмі дяжка. Ну што-ж, ён зробіць усё па-іншаму.
Адкрыўшы скрыначку, што стаяла на стале, ён дастаў сігару, закурыў. Паступова добры настрой вяртаўся. У галаве нараджаліся новыя думкі.Галоўнае — спакой i вытрымка. Удар балючы, жорсткі. Але іскры з вачэй пасыплюцца ў другіх, а не ў яго, Уолтэра...
***
Седзячы ў крэсле, сенатар задрамаў. У руцэ ледзьве дымілася сігара. Нечакана паявіўся слуга і паведаміў, што прышоў Фрэнк Уэст.
Уолтэр ажывіўся. Фрэнк Уэст ніколі дарэмна яго не турбаваў, і ён быў заўсёды рады з ім пагаварыць.
— Прасіце! — загадаў паважна сенатар і пайшоў насустрач госцю.
Кароль атамнай фірмы павольна прайшоў праз адкрытыя насцеж дзверы, модна падіснуў руку гаспадару і, аддыхваючыся, пайшоў да бліжэйшага крэсла.
Зручна ўсеўшыся, Фрэнк агледзеў кабінет, выцягнуў кароткія ў вузенькіх штанах ногі і спытаў:
— Што вы думаеде, старына? Як далей будзем жыць?
— А што такое? — насцярожыўся сенатар.
— Iснуе вялікая небяспека...— сказаў Уэст, разглядаючы ўзор персідскага дывана.
У вачах Уолтэра загарэліся лютыя агеньчыкі.
— Усякая небяспека зычыць долары, сэр!
— На гэты раз будзе не так,— адказаў Уэст і, павярнуўшыся да сенатара, спытаў:
— Вам нічога не гаварыў Колінг?
— Гледзячы пра што!
— Пра вашу марудлівасць, сэр! — адсек Уэст і з дакорам паглядзеў яму ў твар.
— Нічога не разумею. Што вас непакоіць?
— Мора Дажджоў. Сёлета чырвоныя пасылаюць на Месяц экспедыцыю. Яны хочуць пабудаваць навуковы гарадок на Моры Дажджоў... Гэта дакладныя весткі, сэр.
Сенатар заплюшчыў вочы і, адкінуўшыся на высокую спінку крэсла, нейкі момант маўчаў. Здавалася, што ён анямеў.
На стале, у прыгожай з рубінавых каменняў аправе, стаяў атамны гадзіннік. Фрэнк не без задавальнення разглядаў кляймо сваёй фірмы. Што ні кажы, яго гадзіннікамі вымяраецца час жыцця Уолтэра і ўсёй планеты.
I вось сенатар заварушыўся, прыўзняў ацёкшыя павекі. Вочы глядзелі спакойна, разважліва.
— Пакіньце хвалявацца, старына, — сказаў ён ціха. — Мы знойдзем спосаб апярэдзіць рускіх.
— Якім-жа чынам?
— Праз тры месяцы пашлем ракету.
— Чакайце, сэр. Наколькі мне вядома, нашы ракеты яшчэ недасканалыя?
— Так,— ажывіўся сенатар,— вы правільна інфармаваны. Яны могуць даляцець толькі да Месяца i то з цяжкасцю. На зваротны шлях нам не ўдаецца забяспечыць іх палівам.
— Што-ж вы думаеце рабіць? — зацікаўлена ўставіўся ў твар сенатара Уэст.
— У кожнай гульні выгадвае той, хто рызыкуе. Прайграць нам нельга. Мы, — прамовіў ён цвёрда і рашуча, — абвесцім набор добраахвотнікаў на першы касмічны рэйс. Нашы хлопцы даставяць на Месяц флаг Штатаў, перададуць адтуль першае радыёпаведамленне для ўсяго свету.
Фрэнк Уэст пацёр ад задавальнення рукі.
— Слова гонару, вы ўмееце, сэр, лавіць свой лёс за хвост,— сказаў ён з усмешкай.— I проста, i нядорага...
— Вы-ж маеце справу не з кім-небудзь, а з сенатарам Уолтэрам. Запомніце гэта,— прамовіў ён паважна.— Мы хутка прымусім плаціць долары ўсіх, хто будзе карыстацца нават святлом Месяца... Хе-хе-хе!
Твар сенатара быў добрадушны. Размашыстым жэстам ён паказаў зямнога спадарожніка на карце, што вісела на сцяне ля канапы, і дадаў:
— Заўтра мы набярэм для яго першых жыхароў.
— Сэр, не жыхароў, а смяротнікаў,— паправіў свайго калегу Уэст.
Уолтэр усміхнуўся.
— Уэст, навошта такі цынізм?! Iх жыццё акупіцца бяссмерцем...
Позна ўвечары Фрэнк Уэст вярнуўся дадому. Ён быў задаволены візітам да сенатара.
Раздзел пяты
Наташа прачнулася ў сем гадзін. За вокнамі стаяў густы, непраглядны змрок. Недзе далёка-далёка, аж за небакраем, няцяжка было прыкмеціць ледзь улоўнае трапятанне святла.
Адхінуўшы фіранку. Наташа доўга ўглядалася ў цемру. Мігцелі, пераліваліся зоркі. I самая прыгожая, самая буйная сярод іх — Венера. Глядзіш на яе — і здаецца: нехта прымацаваў на небасхіле буйны з блакітна-бэзавым ззяннем алмаз.
За вокнамі нараджаўся новы дзень...
Новы дзень нараджаецца кожны раз па-новаму. Ён узнімае на наш небасхіл не толькі сонца, — ён ксціць да берага жыцця, як хвалі, новыя клопаты, абавязкі, загадвае чалавеку: рабі, стварай, змагайся!
Учора зыходзілі з канвеераў заводаў аўтамашыны, трактары, камбайны. Людзі з задавальненнем думалі: не дарэмна патрачаны час, іх праца дала свае вынікі. Яны ганарыліся гэтым, і ў іх узнікалі новыя мары.
Народзіцца новы дзень — людзі ператвораць гэтыя мары ў жыццё. Ён пашле іх будаваць гарады, асвойваць новыя землі, вырошчваць сады...
