Мікола Гамолка - Цытадэль неба
Нарэшце... О, што гэта? Ілюмінатары і шырокае акно абсерваторыі засланіў густы, непраглядны змрок. Я схапіўся за штурвал, міжвольна заплюшчыў вочы. Што рабіць? Даць поўны наперад?
Але на маё плячо раптам лягла рука Дзянісава. Я павярнуўся. Іван Іванавіч гразіў мне пальцам.
— Што гэта? — спытаў я спалохана.
У гэты момант нас штурханула, выключыліся маторы, i адразу панурая маўклівасць агарнула наваколле.
Нічога не разумеючы, я паглядзеў у вокны. За імі па-ранейшаму стаяла цемрадзь.
— Мы трапілі ў воблака пылу, — нарэшце сказаў Дзянісаў.
Неўзабаве пачалася падрыхтоўка да выхаду з ракеты.
29 чэрвеня. 10 гадзін 20 хвілін.
Іван Іванавіч закончыў рэпартаж. Перад намі ўспыхнуў экран тэлевізара. Рассунулася заслона, і мы ўбачылі твар прэзідэнта Акадэміі навук. Ен глядзеў на нас уважліва, з усмешкай. Потым, пакратаўшы вусы над пухлай губой, жартаўліва сказаў:
— Гэта вы, Іван Іванавіч? Дзень добры, дарагі! Якое надвор’е там у вас?
— Чакаецца град, Аляксей Гаўрылавіч, — у тон яму адказаў начальна экспедыцыі. — 3 каменьчыкаў і валуноў, — дадаў ён праз момант. — У нас тут дзіравае неба...
— Калі так, беражыцеся,— i раптам сур’ёзна сказаў: — А цяпер дазвольце, дарагія таварышы, павіншаваць вас з перамогай! За вамі сочыць увесь свет. Совецкія людзі і ўся наша вялікая Радзіма спадзяюцца, што вы з чэсцю выканаеце заданне совецкага ўрада. Ад душы радуемся вашым поспехам!
Ніколі яшчэ я не бачыў такіх шчаслівых твараў, якія былі ў Дзянісава і Віктара. Праўду кажуць — сіла перажыванняў залежыць ад сілы жаданняў...
— Мы — на Месяцы! Вось яна,
Перакапаная, зрытая глыбокімі чорнымі шчылінамі;
Застаўленая ўцёсамі і вяршынямі хрыбтоў;
3 праваламі кальцавых кратэраў;
3 морамі і акіянамі, у якіх ніколі не было і кроплі вады;
Вузкая і цесная пад чорным скляпеннем неба;
Квітнеючая ў праменнях Зямлі і Сонца;
Невядомая, нязнаная, суровая —
ДАЛЯЧЫНЬ.
Мы спускаемся з ракеты па вузкай дзюралевай лесвіцы, мы нарэшце ступаем на глебу Месяца, ступаем асцярожна, спачатку спрабуючы яе дотыкам чаравікаў, каб нечакана не праваліцца ў багну. Нічога, глеба як глеба. Трымае нас, трымае ракету.
Дзень добры, начное свяціла, халодная i спякотная пустыня! Мы, нарэшце, прывезлі табе чалавечую ласку і любоў. Бяры, карыстайся!
Тысячы год людзі марылі зблізку паглядзець твае прасторы, пакратаць рукамі тваю глебу... I гэта здзейснена.
Іван Іванавіч Дзянісаў падымае кавалачак глебы Месяца, размінае на далоні, паказвае нам.
— Дальбог, — кажа ён з усмешкай, — тут смела можа расці пшаніца...
Позірк шукае дарог i сцежак. Iх тут няма. Мы робім першыя крокі.
Лёгкаcць рухаў, незвычайная зухаватасць ахоплівае нас. Віктар падскоквае, потым мы бяжым наўздагонкі.
Стой! Хопіць! Дзянісаў уздымае руку і кліча падысці. Што такое?
Назад, у ракету! Мы не павінны губляць і хвіліны часу — за работу, за работу!
Я застаюся ўнізе. Дзянісаў і Віктар выносяць з карабля розныя скрынкі і перадаюць мне. Я іх беражліва складваю ў доўгі штабялёк. I вось Іван Іванавіч дае мне кірку, нечым нагружае і Віктара. Мы ўтраіх ідзем да высокай скалы, што стаіць непадалёку. Па выступах і вуглаватых краях узбіраемся «на самую вяршыню. Дзянісаў загадвае на сярэдзіне каменнай пляцоўкі выдзяўбці дзірку.
Сыплюцца ўдары кіркі. Скала дрыжыць,разбуджаная працай.
Гатова! Я распростваюся, адыходжу ў бок.
Дзянісаў надзейна ўмацоўвае на скале высокі металічны шост з блокам і драцяным тросікам, і я ўздымаю Сцяг. Совецкая краіна і людзі ўсёй планеты бачаць на экранах сваіх тэлевізараў хвалюючую, незабыўную падзею.
Палотнішча чырвонага сцяга нерухома застывае ўгары. Мы апладыруем, са шчырым захапленнем крычым «ура».
Пасля Іван Іванавіч Дзянісаў разразае чырвоную нітку на пакрывале, што накінута на нейкую высокую скульптуру.
Хто гэта? На нас, на ландшафт застыўшага царства прыветліва i як-бы крыху здзіўлена глядзіць стары чалавек у старамоднай вопратцы i капелюшы.
— Цыялкоўскі! — ускрыкваем мы ад захаплення... — Дык вось хто быў у нас камандзірам карабля!
Я прыгінаюся і чытаю надпіс, высечаны на мармуры пастамента:
«Асноўны матыў майго жыцця — зрабіць што-небудзь карыснае для людзей, не пражыць дарэмна жыцця, правесці чалавецтва хоць крыху ўперад. Вось чаму я цікавіўся тым, што не давала мне ні хлеба, ні сілы. Але я спадзяюся, што мае работы, — магчыма хутка, а магчыма і ў аддаленым будучым, — дадуць грамадству горы хлеба i бездань магутнасці».
— А цяпер, сябры, дастаньце компасы, вызначым сваё месца, — загадаў Іван Іванавіч. — Гатова?
— Гатова, — адказалі мы. — Але дзе-ж тут Поўнач?
Дзянісаў робіць шырокі жэст рукой, паказвае на яркае сузор’е Арла. Мы арыентуемся. Аказваецца, у Месяца ёсць магнітнае поле. Цудоўна! Яно нам вельмі дапаможа ў складанні карты, у пошуках «Анаконды».
Праз поўгадзіны мы зноў адпраўляемся ў дарогу. На ўсякі выпадак надзейна закрываем дзверы камеры-шлюза.
Вакол пануе цішыня, вечны спакой. Крокі нашы гучаць у гэтым свеце гулка і цвёрда.
Па Месяцу ідуць пераможцы!
Раздзел дваццаць чацвёрты
Перад вачыма Роба Пітэрса нечакана вырасла нейкае страшыдла. Калматае, вогненнае, яно кацілася проста на яго, пагражальна грукала магутнымі коламі, засцілаючы далягляд клубкамі чорнага дыму. Цела сціснулася ў тугі камяк, у горле перахапіла дыханне. Стала страшна i жудасна. Хацелася бегчы, уцякаць. Але куды? Ззаду — чорная шчыліна, правал. Ступіш крок — і паляціш у бяздонне.
Роб зрабіў намаганне закрыць твар рукамі i перад ім ужо не страшыдла, а звычайны дачны цягнік. Вокны вагонау адчынены, ля іх стаяць дзеці.
О, літасцівы божа! Чый гэта твар у акне будкі паравоза? Ды гэта-ж Рывера, яго жонка! Яна махае прыветліва рукой, на яе вуснах усмешка. Няўжо за час яго адсутнасці жонка стала машыністам i самастойна водзіць цягнік?
Раптам паравоз крануўся з месца. У кожным вагоне ля адчыненага акна стаяць яго дзеці. Так, так, вунь цыбаты Боб, у другім вагоне — шчабятуха Мэры, а далей самы маленькі — Марк.
Роб хацеў крыкнуць, але нешта надавіла на грудзі, а цягнік раз’юшаным вогненным д’яблам паімчаў у далячынь.
Рывера, спыні на хвіліну дягнік! Скажы, ці паправілася ты. Родная, чуеш?
Але вогненны д’ябал ужо далёка. Толькі дяжкі гул колаў ды трымценне рэек яшчэ даносілася да слыху.
А ён стаяў ужо не ля нейкага бяздоння, а на бязлюднай ціхай станцыі, поўнай агнёў.
Божа, колькі тут рэек? Але нідзе ніводнага паравоза. Як-жа ён дагоніць жонку, дзяцей? Бегчы ўслед? Не, лепш ён крыкне моцна, на ўвесь свет. Яна пачуе яго, абавязкова пачуе! I Роб, сабраўшы сілы, закрычаў:
— Родная, ты паправіла-ася?
Закрычаў і прахапіўся. Што гэта? Дзе ён?
Над галавой — чорная глыбіня неба, засыпаная кучамі зор i засланая белымі і ружовымі туманнасцямі.
Дык ён-жа на Месяцы!
Але чаго дрыжаць сцены шчыліны? Можа і сапраўды ён апынуўся ў родным горадзе
Роб Пітэрс зварухнуўся і хацеў устаць. У гэты момант над шчылінай вырасла нейкае страшыдла і закрыла сабой вузкае ледзяное неба. Роба ахапіла жудасць. Ен хутчэй адсунуўся ў бок, прыціснуўшыся да крутой сцяны шчыліны. У тую-ж хвіліну на месца, дзе ен спаў, зваліуся аграмадны круглы валун. Цяжка ўздрыгнула глеба.
— Ну вось, і ўся твая свабода, Роб Пітэрс, — пачуўся задаволены голас.
Ды гэта-ж Поль Арноль! Ен стаяў над краем шчыліны і быў добра бачны на фоне зорнага неба.
Мярзотнік! Ён яшчэ не паразумнеў! Хацелася выскачыць з яміны, штурхнуць яго самога ў чорную яе глыбіню, закідаць каменнем. Але гэта быў хвілінны гнеў. Праз момант Робу нават стала смешна.
— Хэлло, містэр Поль! — сказаў Пітэрс, знарок не паказваючыся з ямы.
Поль уздрыгнуў, замітусіўся над краем шчыліны.
— Клянуся Юпітэрам, гэта голас Роба, — трапяткім голасам прамовіў ён і, запаліўшы ліхтар, асвяціў наваколле.
— Вы не памыляецеся, сэр,— Роб з лоўкасцю акрабата выскачыў з яміны і стаў побач са сваім ворагам. Поль хацеў кінуцца ўцякаць, але Пітэрс схапіў яго за руку.
— Сэр, чакайце! — і, задыхаючыся ад хвалявання, прадаўжаў: — Я ўбачыў камень вашай нянавісці. Вы прыдавілі ім сваё сумленне. Аднак з гэтым усё скончана. Ведайце, я не помслівы чалавек. Каб наперад нічога непрыемнага не здарылася, я, містэр Арноль, вымушаны буду пасяліцца ў каюце ракеты.
Поль Арноль усё зразіумеў. Ён нічога не адказаў, ускінуў галаву і шпарка накіраваўся да рэштак «Анаконды».
Роб прыкусіў губу. Потым павольна, уразвалку закрочыў следам за ім.
Так і ёсць—Поль стаў на варце ля ўваходу ў каюту.
Хоча перашкодзіць яму? Што-ж, іншага і нельга было чакаць ад гэтага чалавека.
Роб Пітэрс вьгпрастаў сіутулыя плечы і, сціснуўшы кулакі, спыніўся каля ракеты.
— Слухайце, сэр,— сказаў ён стрымана.— Ваша ўпартасць загубіць вас.
