Сяргей Белаяр - Расследаванні інспектара Сарвы
— Банальная помста, спадар Юдзін. Праект тэрафармавання Марса — прынадны кавалак, а канкурэнцыі ніхто не адмяняў.
— Божа, сорак два чалавекі! — жахнуўся механік.
— Калі гаворка заходзіць пра вялікія грошы, аб этычных нормах забываюць! — Сарва дастаў камунікатар і набраў паведамленне для інспектара Айнбунда.
— Чаму ж Майнц паспрабаваў знішчыць «жорсткі дыск»?
— Інжынер-геадэзіст баяўся адказнасці за зробленае і спадзяваўся на тое, што яму ўдасца выратавацца.
— Але не паспеў, паколькі яго нагнала адплата ў выглядзе ашалелых калег...
— Цалкам дакладна, спадар Юдзін! — Паведамленне было адпраўлена. — Майнц відавочна не чакаў, што ўсё так павернецца... Прапаную адпачыць — працы ў нас будзе яшчэ шмат.
— Не маю нічога супраць.
Аднак планам не наканавана было спраўдзіцца: інспектар атрымаў новае прадпісанне ад начальніка Дэпартамента пазаземных крымінальных расследаванняў.
— Вас зменіць дэтэктыў Ладо. Адпраўляйцеся на навукова-даследчую станцыю «Ціха Браге» і вызначце прычыну самагубстваў андроідаў. Механік Юдзін перадаецца ў ваша распараджэнне да заканчэння расследавання...
— Неабходна змяніць балоны з дыхальнай сумессю, падзарадзіць акумулятары ў скафандрах і адпачыць перад выездам. Да «Ціха Браге» — больш за семсот кіламетраў. Я праверу ўсюдыход.
Сарва падключыўся да Старнэту з аднаго са стацыянарных камп'ютараў станцыі і ўвёў у акно пошукавай сістэмы «Ціха Браге». Вынікаў было атрымана так шмат, што інспектару прыйшлося ўдакладніць запыт.
Навукова-даследчая станцыя ўяўляла сабой трэніровачны лагер на базе закінутай шэсць гадоў таму кітайскай шахты, у якой праводзіліся даследаванні з мэтай вывучэння руху літасферных пліт. Цяпер на «Ціха Браге» рыхтавалі робатаў для працы на Тытане. Спадарожнік Сатурна выклікаў жывую цікавасць з прычыны таго, што запасы вуглевадародаў у яго морах, азёрах, лакунах і каналах у некалькі разоў перавышалі агульныя запасы нафты і газу на Зямлі.
— Прапаную павячэраць і адысці да сну, спадар Сарва.
— Не маю нічога супраць.
Каб эканоміць запас кіслароду, мужчыны знялі шлемы. Паветра на станцыі было іянізаваным, з лёгкім прысмакам медзі. Кранаць прадукты на камбузе не сталі — не хапала толькі падчапіць заразу Ні Сарва, ні Юдзін не мелі ўяўлення аб тым, як доўга агент можа захоўваць свае ўласцівасці.
Інспектар абышоўся адным цюбікам сублімаванай ежы, а механік выціснуў у сябе цэлых тры: па фізічных параметрах былы армейскі лётчык пераўзыходзіў Сарву ледзь ці ні ўдвая. Спаць вырашылі ва ўсюдыходзе: крэслы былі нашмат камфортнейшыя за паходныя карэматы з поліэстру і аэрагелевага напаўняльніка. Машына да таго ж замыкалася знутры. Перад тым, як заснуць, інспектар пакінуў калегу паведамленне.
Ноч прайшла спакойна, і ў сем трыццаць па зямным часе ўсюдыход узяў курс на «Ціха Браге». На пяцідзясятым кіламетры знешнія відэакамеры зафіксавалі яркую іскру — узлётна-пасадачны модуль. Прыбыў дэтэктыў Ладо.
Палову шляху пераадолелі без праблем, а потым здарылася паломка: машына раптам пачала хутка губляць хуткасць, пакуль не ўстала канчаткова. Камп'ютарная дыягностыка непаладак адказу не дала.
— Ненавіджу праклятыя законы Мэрфі! — Юдзін выбраўся з усюдыхода і, адкінуўшы ахоўны кажух, з галавой нырнуў у рухальны адсек. Важдаўся доўга, а калі вылез, рэзюмаваў: — Рамонт зойме дзве гадзіны.
— Я дапамагу.
Справіліся хутчэй — начальнік «Джавані Скіяпарэлі» не памыліўся, вызначыўшы Юдзіна як механіка ад Бога. Астатнюю частку шляху Сарва прыводзіў у парадак запісы.
«Ціха Браге» быў прыкметны здалёк — лагер літаральна патанаў у святле галагенных пражэктараў. Жылыя і навуковыя модулі ахоплівалі выпрабавальныя ангары паўколам.
— Невядомы ўсюдыход, назавіце сябе! — ажыла караткахвалевая радыёстанцыя за пяць кіламетраў ад лагера.
— Тут інспектар Дэпартамента пазаземных крымінальных расследаванняў Сарва! Мне даручана разабрацца з самагубствамі андроідаў.
— Усё ў парадку, можаце праязджаць! — адказ рушыў услед праз паўзу. — Накіроўвайцеся да ангара нумар восем!
Блукаць не прыйшлося — усе модулі неслі лічбалітарную маркіроўку.
— Магу я ўбачыць вашы дакументы, спадары? — Сарву і Юдзіна сустрэў галоўны інжынер Яўцяг Гельмольд. — Мы чакалі вас пазней... Усё ў парадку. Сардэчна запрашаем на «Ціха Браге»!.. Прашу ісці за мной — я пакажу вам вашы жылыя ячэйкі. Думаю, адпачынак вам не перашкодзіць.
— Я хацеў бы неадкладна прыступіць да справы, спадар Гельмольд. Адпачыць лепш не мне, а спадару Юдзіну.
— Як пажадаеце, спадар Сарва!.. Прызнаюся шчыра — куратары праекта патрабуюць найхутчэйшага адказу.
— Грошы! — з разуменнем кіўнуў інспектар. Галоўны інжынер пратэставаць не стаў — Зямля па-ранейшаму занадта моцна залежала ад энергетычных рэсурсаў.
Юдзін застаўся ў ячэйцы, а Сарва, узяўшы чамаданчык з інструментамі, пайшоў за Гельмольдом, які падахвоціўся паказаць месца здарэнняў.
— У агульнай складанасці пакончылі з сабой чатыры андроіды. Дзясяты з прычыны прымусовай разгерметызацыі скафандра ў выпрабавальным басейне з метан-этанавай сумессю. Дзевятнаццаты схапіўся за аголены кабель напружаннем трыста восемдзесят вольт, узламаўшы папярэдне размеркавальны электрашчыт. Пяцьдзясят дзявяты лёг пад уключаны гідраўлічны прэс, саракавы абліў сябе гідраксідам меціла і шоргнуў запальнічкай.
— Андроіды былі спраўныя? — Сарва дастаў планшэтны персанальны камп'ютар і пачаў рабіць у ім пазнакі.
— Тэхнікі ўважліва агледзелі кожнага, але ніякіх дэфектаў не знайшлі. Прадбачачы вашае наступнае пытанне, адказваю — спецыялістаў ніжэй пятага разраду на «Ціха Браге» не бяруць, і кожныя шэсць месяцаў тэхнікі здаюць экзамен на прафпрыдатнасць.
— Стомленасць металу? — Мужчынам раз-пораз сустракаліся андроіды, якія адрозніваліся ад людзей толькі вуглаватай татуіроўкай над правай надброўнай дугой. Флюарэсцэнтная туш дазваляла адрозніваць знак здалёк.
— Дзясяты і дзевятнаццаты на «Ціха Браге» чацвёрты месяц, саракавы паступіў тры з паловай тыдні таму, пяцьдзясят дзявятага даставілі на пазамінулым.
— Характар трэніровак, якія праводзяцца на станцыі, не мог выклікаць збояў у праграме або прывесці да паломак?.. Тытан цяжка назваць месцам з высокім каэфіцыентам жыццяпрыгоднасці.
— Міжнародны канцэрн «ІнтэрРобаТэх» спраектаваў для метан-этанавых мораў і азёр Тытана спецыяльныя мадэлі андроідаў, якія адрозніваюцца асаблівай трываласцю знешняй абалонкі і высокай надзейнасцю ўнутраных сістэм. Проста ўзяць і зламацца андроіды не маглі!
— Але ўсё ж зламаліся... Скажыце, спадар Гельмольд, а вы абсалютна ўпэўненыя ў сваіх людзях?
— Вы намякаеце на тое, што хто-небудзь з іх мог перапраграмаваць андроідаў? — рушыў услед ківок інспектара. — Любыя карэктывы ў нейрасінаптычны чып можна ўнесці выключна ў прысутнасці мінімум двух праграмістаў. Прычым кожны раз пары змяняюцца. Канкурэнтам прыйдзецца завербаваць усіх нашых спецыялістаў!
— А якая колькасць каманды праграмістаў?
— Дваццаць чатыры чалавекі, не лічачы тых, каго на «Ціха Браге» прыцягваюць для сезонных работ. Аднак за часовымі работнікамі заўсёды асаблівы кантроль!
— Стапрацэнтнай гарантыі не дае нават татальны кантроль!.. Я хацеў бы атрымаць спіс усіх часовых работнікаў з моманту адкрыцця станцыі.
— Я распараджуся.
— Хто правярае працаздольнасць андроідаў пры атрыманні іх з заводскіх цэхаў?
— Камісія з пяці чалавек на чале з начальнікам станцыі. Запэўніваю вас, спадар Сарва, андроід з бракам атрымаць допуск да работ на «Ціха Браге» не можа!
— Не ўсякі спецыяліст зможа выявіць праграму-крата, спадар Гельмольд.
— На «Ціха Браге» працуюць самыя лепшыя! — Галоўны інжынер шчыра верыў у тое, што казаў. Інспектар не стаў аспрэчваць сказанае, а зрабіў адмысловую адзнаку: у свеце лічбавых тэхналогій статус першага атрымалі вельмі хутка, а гублялі яго яшчэ хутчэй.
Першым прыпынкам стаў гідраўлічны прэс. Глядзець тут было асабліва не на што — раздушанага андроіда прыбралі, і толькі абведзены чырвонай фарбай контур паказваў на месца, дзе знайшлі цела. Па яго становішчы Сарва зрабіў выснову пра тое, што няшчасным выпадкам гэта быць ніяк не магло. Роўна як і забойствам. Да аналагічнага заключэння інспектар прыйшоў пасля агляду акумулятарнага модуля і генератарнай.
У басейне нумар чатыры Сарва затрымаўся — нягледзячы на высокую агароджу па перыметры, мелася даволі высокая верагоднасць таго, што андроіда маглі сапхнуць. З гэтай прычыны інспектар старанна праверыў усё вакол, але выявіць якія-небудзь сляды, здольныя наштурхнуць на разгадку, не здолеў.
— Вы праверылі запісы з камер відэаназірання, спадар Гельмольд?
— Зразумела, спадар Сарва. У першую чаргу. Ніякага вонкавага ўздзеяння на андроідаў не аказвалася.
Словы галоўнага інжынера Сарву не пераканалі:
