Мікола Гамолка - Цытадэль неба
28 мая.
Віктар злуецца і амаль не размаўляе са мною. Дзівак! Я жадаю яму толькі дабра. Аб Наташы — ні слова. Мне яе таксама хочацца забыць, але гэта, мабыць, вельмі цяжка. Яна разбудзіла ў душы нейкае невядомае мне да гэтага часу пачуцце. Я нават пачынаю злавацца на самога сябе. Няўжо я такі бязвольны? Да таго-ж, я даў слова Віктару, што не буду перашкаджаць яму ў адносінах яго да дзяўчыны.
Але нават добра разумеючы гэта, я колькі разоў лавіў сябе на думках аб Наташы. Сярод людзей я міжвольна шукаў яе постаць...
Сёння ў інстытуце міжпланетных зносін на чарговай лекцыі нам паведамілі, што ў нашай ракеце будзе пастаўлены дадатковы рухавік, заснаваны на фатоннай энергіі. Прынцып яго дзеяння просты; цягавая сіла карабля ўзнікае непасрэдна ад прамяністай энергіі ядзернай рэакцыі. Мы шчыра ўзрадаваліся. Якая цудоўная перамога нашай навукі!
Я не толькі штурман, мне даводзіцца авалодваць прафесіяй радыста, картографа, метэаролага i нават кіноаператара. Віктар — другі штурман карабля, у дадатак, ён абавязаны будзе весці фізічныя і хімічныя доследы, збіраць мінералагічныя і петраграфічныя калекцыі на Месяцы.
Які будзе экіпаж, мы яшчэ не ведаем. Цяпер ад нас патрабуюць аднаго — вучобы, трэніровак, ведаў.
10 чэрвеня.
Сёння не займаліся. Раніцай усёй школай выехалі на ракетадром. У цэнтры поля ўбачылі аграмадную металічную вежу, у сярэдзіне якой стаяла хвастом уніз ракета. Каля вежы хадзілі людзі, рухаліся аўтамашыны, цягачы. Нам паведамілі: гэта аўтаматычная ракета «Алмаз». Сёння будзе дадзены старт, i яна стане штучным спадарожнікам Месяца.
Сотні апаратаў і прылад, устаноўленых на ракеце, дадуць магчымасць лепш вывучыць Месяц, выбраць надзейную пляцоўку для пасадкі пасажырскага касмічнага карабля. Як гэта правільна, разумна! Мы не маем права рызыкаваць жыццём чалавека. Кожны наш крок у нязведанае павінен быць прадуманы, надзейны. Ракета «Алмаз» пракладзе першую трасу да Месяца, разведае яе. Колькі перашкод i нечаканасцей можа ўзнікнуць на шляху палёту! Самым небяспечным для ракеты з’яўляецца, вядома, сустрэча з метэорамі. Мы іх называем касмічнымі снарадамі.
Нам раздалі карты, на якіх нанесена траса ракеты. Тут разлічана ўсё да драбніц — хуткасць, кожная секунда палёту, участкі касмічнай прасторы. На ёй дакладна паказаны шляхі метэорных патокаў. Іх трэба абмінуць! Інакш праца соцень людзей, якія стварылі ракету, загіне марна.
Хутка час старту. I вось — аграмадная вежа падзялілася на дзве роўныя часткі, якія па рэйках адсунуліся далёка ў бок. На полі на шэрай пляцоўцы застыла ракета. У яе тонкае прыгожае цела, яна падобна на стралу, на аграмаднае казачнае кап’ё.
Адзін за адным мы зайшлі ў бетонныя падземныя ўкрыцці. Цяпер мы назіралі за ракетадромам праз тоўстае кварцавае шкло ды праз спецыяльныя падзорныя трубы.
I раптам — што гэта — абвал, землетрасенне? Бетонны дзот цяжка здрыгануўся. Грамавы, раскацісты гул запоўніў прастору. Мільганулі i тут-жа пагаслі ў клубах дыму снапы барвовага шалёнага полымя. Мы павярнуліся да радыёлакатара. На мяккай белесаватай паверхні яго імкліва нёсся ўверх чорны язычок.
У добры час! Разведка паслана. Цяпер можна рыхтаваць сур’ёзны штурм вялікага шостага акіяна i яго цытадэлі — Месяца. Мы — першыя капітаны касмічных крэйсераў, павядзем іх наперад смела і ўпэўнена. Зоркі будуць нашымі маякамі, сэрцы — запаветным компасам.
Ракета «Алмаз» трохступенная. Першыя дзве ступені з паветрана-рэактыўнымі і праматочнымі рухавікамі адпрацавалі і адваліліся. Мы бачым, як яны апускаюцца на Зямлю на парашутах. Цяпер у ракеце працуе атамны рэактар, куды ўпырскваецца вадкі вадарод. Хуткасць палёту павялічваецца. Тры... чатыры... пяць кілометраў у секунду. А вось і праектная— 11,2 кілометра!
Як дакладна працуюць аўтаматы! Радыёімпульсы лакатараў будуць суправаджаць ракету на ўсім яе шляху. Калі спатрэбіцца змяніць курс палёту, ён будзе зменены. I гэта зробіць чалавек з Зямлі, знаходзячыся далёка ад касмічнага карабля...
Цяжка перадаць пачуцце, якое ахапіла нас. Мы крычалі «ўра!», аблымаліся, віталі адзін аднаго з перамогай. I як было не хвалявацца! Услед за гэтай ракетай паляціць другая, у якой будуць людзі, астранаўты.
13 чэрвеня.
«Алмаз» дасягнуў Месяца. Палёт прадаўжаўся крыху больш 50 гадзін. Атрыманы першыя тэлевізійныя перадачы. Мы ўбачылі адваротны бок Месяца. Некаторыя вучоныя сцвярджалі, што там яго паверхня мае форму ўвагнутай чашы. Няпраўда! Тыя-ж самыя горы, кратэры, шчыліны, чорныя правалы — малюнак пустэльнасці і безжыццёвасці.
«Алмаз» стаў спадарожнікам нашага начнога свяціла. Нарэшце мы ўпершыню ўбачылі з далечыні сваю Зямлю. На тэлеэкранах яна з’явілася перад намі ў выглядзе блакітнага шара з прыплюснутымі полюсамі. Дык вось ты якая, маці-Зямля! Цяпер мы бачым i твой твар, такі велічны i прыгожы, што доўга не можам адарвацца ад тэлевізараў.
Сёння ва ўсіх газетах апублікавана паведамленне Акадэміі навук СССР аб старце міжпланетнага карабля «Алмаз». На вуснах усіх — імёны канструктараў і вучоных, дзякуючы намаганням якіх заваявана новая перамога. Нават цяжка сабе ўявіць грандыёзнасць падзеі, што адбылася.
Мы падышлі блізка да Месяца. Бачым яго грозныя бастыёны — востраканечныя горы, нізіны. Табой, Месяц, маглі любавацца закаханыя i паэты, але хадзіць па тваіх прасторах будуць толькі смелыя, з мужнымі сэрцамі людзі.
Ага! Не магу без хвалявання пісаць. Позна ўвечары адбыўся небывалы ў гісторыі чалавецтва салют. 3 ракеты «Алмаз» роўна ў 22 гадзіны па маскоўскаму часу на неасветленую частку Месяца былі пасланы некалькі дзесяткаў снарадаў са спецыяльнай агністай сумессю. Усюды, у нас, у Азіі і Афрыцы, людзі назіралі за небывальімі фіялетава-сінімі ўспышкамі. Здавалася, на Месяцы пачалася навальніца... Агністыя выбухі і сполахі нагадвалі маланкі. Усе людзі пераканаліся — ракета дасягнула Месяца!
Гэта быў трыумф совецкай навукі, найвялікшая церамога людзей над прасторай. Пройдзена 380 тысяч кілометраў! Я так расхваляваўся, што доўга не мог заснуць. Ці бачыла ўспышкі на Месяцы Наташа? Хацелася ведаць, як яна назірала касмічны феерверк? Хоць на душы — радасць, урачыстасць, недзе пад сэрцам жыве туга. Я раней амаль ніколі не ведаў гэтай тугі. Як адчапіцца ад яе? Мабыць, зрабіць гэтага я не здолею. Туга так прывязалася да мяне, як наша ракета да Месяца! Няўжо яна стане маім спадарожнікам? Прызнацца, я баюся гэтага.
15 чэрвеня.
Мы да драбніц вывучаем трасу свайго палёту. Кожны дзень разлікі, задачы, табліцы, вылічэнні. Самастойна складаем нябесныя карты. Завучаны на памяць графік рэйса. Калі-б мяне разбудзілі ноччу і спыталі, з якой хуткасцю будзем ляцець на адлегласці 120 тысяч кілометраў ад Зямлі, я адразу даў-бы беспамылковы адказ. I не дзіўна! Так доўга і настойліва мы рыхтуемся да адказнейшага моманту ў нашым жыцці. Дарэчы, мы будзем ляцець да Месяца не 50 гадзін, як ракета «Алмаз», а 30 гадзін. А тлумачыцца гэта асаблівасцямі астранаўтыкі. У час палёту мы ўключым фатонныя рухавікі, якія дапамогуць павялічыць хуткасць ракеты да 15,2 кілометра ў секунду.
У апошнія дні часта блукаю па лесе. Яго працяжны, крыху тужлівы шум супакойвае, напаўняе нейкай лёгкасцю i бадзёрасцю. Мне здаецца, каб у мяне былі раны, я іх гаіў-бы шумам лесу, яго цішынёй і прахалодай.
Некалькі разоў прыходзіў да ляснога возера, шукаў вачыма знаёмую постаць. Яе не было. Я чакаў, спадзяваўся, i мае наведванні возера зрабіліся яшчэ болей частымі.
Сёння ў мяне асабліва радасны настрой. Нам паведамілі, хто ляціць першым рэйсам на Месяц. Я лячу, лячу да зор! Разам са мной рыхтуецца ў рэйс Віктар. Начальнікам экспедыцыі назначаны Іван Іванавіч Дзянісаў.
На душы ў мяне — радасны непакой перад сустрэчай з чаканым, крыху загадкавым будучым днём. Я цалкам аддаўся марам. Абходжу знаёмыя сцежкі, лугавіны, лясныя сцяжынкі.
Я хутка пакіну цябе, бор, буду сумаваць па табе! Чуеш?
Меднастволы, з цёмна-зялёнай чупрынай, ён глядзіць на мяне, нічога не адказвае, толькі па-ранейшаму шуміць, шуміць... Можа гэта ён уздыхае, шкадуе аб ростані? Невядома.
Я не прыкмеціў, як падышоў да возера. Над кручай — высокая беланогая бярозка, непадалёку — шэры, патрэсканы камень. Знаёмая сэрцу мясціна! Я міжволі прысеў на камень. Шумелі, каціліся на пясчаны бераг хвалі. Над галавой, пад ледзь прыкметнай вясёлкай, плылі хмары. Я люблю пазіраць на ціхае, спакойнае неба. Яго прастора, халаднаватыя глыбы воблакаў чаруюць сэрца і як-бы астуджаюць пачуцці.
Але па-асабліваму прыгожым становіцца неба тады, калі раптам яно загрукоча, загаворыць магутным, уладным голасам. Хмары ў такі чае робяцца гулкімі, як звон. I хоць іх паласуюць вострыя стрэлы маланак, яны не распаўзаюцца, а плывуць дружна, пагрозліва, і цэлыя вадаспады вады абрушваюцца на палі, лугі, дубровы...
Колькі я сядзеў ля возера, не ведаю. Але нечакана адчуў прыемны подых ветру. Ён даносіў да мяне не вільгаць возера, а пахучую вільгаць далёкіх лугоў, водар кветак.
