Юры Станкевіч - Луп
— Як ён сказаў?
— Мень — рыба такая ёсць.
— Ха-ха, мень. Ану дай зірнуць!
Міліцыянер спахмурнеў.
— Чаму парушаеце? Хто такі будзеце?
Шахоцька глядзеў і ўсміхаўся танкагубым ротам.
Карнюшка сумеўся.
— Вось, прадаю,— сказаў ён.
— Чаму без намордніка? Гэта сапраўды воўк?
— Так, воўк.
Сяржант з непрыхаванай цікавасцю ўгледзеўся ў Лупа.
— Каго ён пакусаў?
— Нікога,— развёў рукамі Карнюшка.— Спытайце ў людзей, яны праўду скажуць.
— Не паспеў, дык яшчэ пакусае,— вытыркнуўся Шахоцька, і Луп адразу кінуўся. Жоўтыя вочы яго злосна бліснулі, а поўсць стала дубка.
— Бачыце, таварыш Мень,— сказаў Шахоцька.
Нехта зноў засмяяўся.
— Так, усё ясна,— адрэагаваў сяржант.— Адвязвайце яго і пайшлі.
Карнюшка спалохаўся.
— Куды ісці, навошта?
— Куды трзба. Хаця б у лясок за шашой. Там усё і вырашым.
I сяржант выпнуў грудзі і красамоўна пакратаў кабуру.
— Не маеце права,— сказаў Карнюшка.— Воўк прыручаны. Аб ім у газетах пісалі.
Сяржант задумаўся.
— Усё роўна трзба штрафаваць. Прашу зя мной у падсобку, аформім пратакол. Пасля — ваўка адсюль прэч.
Карнюшка не на жарт спалохаўся.
— За што, даражэнькі? У мяне і грошай няма.
— А хто табе іх цэлы капялюш касыпаў? — кпіў Шахоцька.
— Навошта чапляешся? — спыталі Шахоцьку з натоўпу.— I Меня гэтага прывёў. Якая табе карысць?
— Што за Мень такі жвавы?
— Не Мень, а мент,— скаламбурыў нехта.
Навокал зноў засмяяліся. Сяржант зазлаваў.
— Даставім прымусова, калі сам не пойдзеш. Супраціўляцца не раю.
Як толькі міліцыянер з паніклым Каршошкам пайшлі да службовага памяшкання ў глыбіні рынку і натоўп зноў парадзеў, Шахоцька пашукаў вачыма і ўрэшце заўважыў тое, што яму было і 'трэба: напаўсагнуты жалезны прэнт з метр даўжынёй. Прзнт ляжаў убаку, ля плота. Шахоцька падняў яго, прасунуў адзін канец у шчыліну між дошкамі і выправіў.
Луп з яўным хваляваннем сачыў за ім увесь час, і хваляванне яго прыкметна ператварылася ў лютасць. Ён адчуваў нянавісць да чужынца, якая ўзрастала ўсё больш, ведаў: тое, што тойробіць,— не жарт і дзівіўся, чаму людзі, якія ходзяць ці стаяць побач, не кінуцца на яго і не пасадзяць на ланцуг. Луп адчуваў варожасць, якая здаецца, выпраменьвала ад чалавека з прэнтам, але ніхто з людзей быццам і не бачыў небяспекі, што было яму вельмі дзіўна і незразумела. 3 першага погляду на чужынца Луп беспамылкова адчуў, што той хоча яго смерці. Зразумеўшы гзта, Луп пачаў рыхтавацца да схваткі, якая, як ён ведаў, адбудзецца вельмі хутка.
Шахоцька агледзеў невялікі гурт людзей, якія стаялі побач. Некаторыя з іх, зірнуўшы на ваўка, пакрысе адыходзілі, другія затрымліваліся, абменьваліся думкамі. Пасля таго, як разышліся Акцёр, Студэнт, Філосаф і Мешчанін, размова, якая цікавіла многіх, увогуле, як кажуць, звялася на дуду, і доўга тут ніхто цяпер не заставаўся. Шахоцька ўпэўніўся, што нікога з яго непрыхільнікаў няма, і адчуў сябе значна вальней. Непрыкметна трымаючы прэнт у руцэ, ён наблізіўся да звера, дакладна разлічыушы даужыню ланцуга і рывок ваўка.
Луп пільна сачыў за ворагам і адразу кінууси імкліва і люта, і тады Шахоцька ўдарыў. Удар прыпаў не ў галаву, як ён цэліў, а слізнуў па шыі і ўздоўж пысы. Луп адчуў моцны боль, зноў рынуў насустрач, але ланцуг адкінуў яго назад. Ён прамахнуўся і сцяміў, што ў нечым памыліўся, што трэба быць вельмі асцярожным, бо ўсё тут зараз супраць яго. Але сэрца яго білася холадна і разлікова, бо ён ведаў, што наступіла тое самае імгненне, калі толькі ён сам можа сябе ўратаваць. Не было побач ні Гаспадара, ні мажнога чалавека з капялюшам у руцэ, ні яго дзіцяці, ні тых некалькіх людзей, якія, як ён адчуваў, маглі б і здолелі абараніць яго. Ён бачыў ворага, руку, у якой быў заціснуты прзнт, маўклівы натоўп, ад якога не даходзіла да яго яўнай варожасці, але і спачування таксама.
Людзі навокал сапраўды стаялі нерухома, і ніхто з іх пакуль не памкнуўся спыніць Шахоцьку.
— Шалёны ён! Дзіцё ледзь не загрыз!
Падбухторыўшы іх такім абвінавачваннем, Шахоцька злаўчыся і торкнуў вастрыём у жывот звера.
Jlyn зноў кінуўся, і ланцуг, як і раней, затрымаў яго.
— На дзіцё напаў? — спыталі з гурту.— I што?
— Лухта,— сказаў нехта.— Я бачыў, нічога такога не было.
На гзты раз у натоўпе заварушыліся і пачуліся выкрыкі:
— Эй ты, звар'яцеў, ці што?
— Пакінь жывёлу, дурань!
— Хіба яна не яго?
— А то не ж!
— Што робіш, чалавеча?
Шахоцька спыніўся і кінуў позірк туды, дзе знік Карнюшка з сяржантам.
— Не ваша справа!
Ён заспяшаўся, бо абставіны мяняліся не на яго карысць. Яшчэ раз замахнуўся, і ўдар трапіў па галаве, зачапіў вока, але ўжо нехта схапіў ззаду за рукі, яго трымалі. Шахоцька засіпеў, напружыў рукі і вырваўся. Нехта ўчапіўся за прэнт і цягнуў да сябе.
— Адбярыце ў яго жалязяку!
— Самога б па пысе!
— Спусціць ваўка з ланцуга — тады б зведаў!
Шахоцька кінуў прэнт пад ногі і адышоў убок.
16 гадзін.
Сяржант Мень сам быў родам з вёскі, і таму паводзіны селяніна Карнюшкі, які сядзеў перад ім у падсобцы, не з’яўляліся для яго вялікай загадкай. Ён ведаў, што выціснуць з таго штраф амаль немагчыма: на гэта трэба змарнаваць фантастычную колькасць энергіі, таму пастрашыў яго дзеля парадку і адпусціў.
Падышлі да будкі шаўца. Карнюшка адразу ўбачыў, што тут нешта здарылася. Луп быў узбуджаны і нервова торгаўся на ланцугу. Ён прыкметна кульгаў, а на галаве каля вока не паспела яшчэ запячыся кроў.
— Гуляеш, дзядзька, а жывёлу тваю забіваюць,— пакпілі з гурту.
— Як так?
Яму расказалі пра Шахоцьку і спробу таго забіць ваўка. Карнюшка абурыўся.
— Валацуга! Ну пачакай жа!
Але ў душы ён ведаў, што нават калі сустрэне таго ж Шахоцьку, то нічога яму не зробіць, недасць рады, бо той і мацнейшы і хітрэйшы за яго. А такіх людзей Карнюшка абыходзіў.
Ён адвязаў ланцуг і тузануў Лупа за сабой. Яны пайшлі, ціснучыся да плота (Карнюшка цяпер баяўся, каб Луп сапраўды каго не пакусаў), выйшлі за агароджу рынку і пацягнуліся да шашы.
Як і раніцай, Луп ішоў за Гаспадаром які крок ззаду, кульгаў і пазіраў таму ў спіну сваімі жоўтымі вачыма, адно было падбітае і зацягнула крывёю. Ён здагадаўся, што тая мзта, з якой яго прывялі сюды, не здзейснілася, і міжволі яго павага да Гаспадара, як і не раз у апошні час, паменшылася, бадай, пахіснулася зусім. Ён адчуваў да яго нават варожасць. Жаданне напасці на чалавека... У гзтым была спакуса. Але нешта болып магутнае стрымлівала яго, нешта набытае за тое жыццё, якое ён пражыў побач з людзьмі. То быў не страх перад чалавекам, а зусім іншае пачуццё, што ён моцна адчуў нядаўна, на рынку, калі далонь дзіцяці легла яму на галаву.
На нейкі час хмары разбегліся, і восеньскае няяркае сонца асвяціла ўсё навокал: і чззлыя дрзвы, і лісце, і павуцінне, якое раптам з’явілася невядома адкуль, і зашмальцаваную траву пад нагамі.
Карнюшка спыніўся на абумоўленым месцы, прыкладна там, дзе яны раніцай злезлі з машыны, толькі з другога боку. Ён агледзеўся, дзе б прысесці, але нічога не знайшоў, прывязаў канец ланцуга да прыдарожнага слупка, а потым сам сеў на яго, хаця было мулкавата.
Луп лёг на траву і паклаў цяжкую галаву на лапы. Яго злёгку ванітавала. Абодва яны стаміліся. Машыны адна за другой праносіліся побач і знікалі ўдалечыні. Патыхала бензінам, адпрацаваным маслам, гарам. Трзба было чакаць Рыгора, а калі ён не прыедзе, то галасаваць якой спадарожнай.
Сядзець на слупку стала зусім няёмка, і Каpнюшка выцягнуў з кішзні торбу, у якой вёз сюды свой абед, падаслаў яе пад сябе, сеў побач з Лупам і выпрастаў ногі. Спіна яго ўпіралася ў слупок, а ногі ён прыхіліў да боку жывёлы і адчуў сябе ніштавата. Луп зірнуў на яго сваімі жоўтымі, колеру бурштыну, вачыма, але адразу адхіліў галаву і стаў глядзець у неба, далёкае і халоднае. Там ледзь бачнай чорнай кропкай кружыў коршак.
...Рыгор убачыў іх здалёк, прытармазіў машыну і паволі вылез з кабіны. Здзіўлена глядзеў ён на Карнюшку, які паспеў ужо задрамаць. Воўк ляжаў з ім побач і глядзеў прама на яго, не міргаючы. Адно вока яго было скрываўленае, але позірк такі спакойны і разумны, што Рыгор аж сцепануўся. Вушы Лупа ўзняліся, цела напружылася, толькі вось, пакуль Рыгор не пераступіў нябачнай мяжы, што раздзяляла іх, ён не ўставаў.
— Гзй! — урзшце гукнуў Рыгор, і Карнюшка падхапіўся, а разам з ім падняўся на ногі воўк.
— Не ўзялі тавар? — з’едліва спытаў Рыгор.— Ну што стаіш, як сасватаны?
Карнюшка ўзрадаваўся.
— Не пакінуў мяне, Рыгорка, маладзец. А то я спруцянеў, чакаючы.
Ён агледзеў машыну, убачыў, што ў кабіне пуста, а значыць, дадому ён даедзе з камфортам, і бадзёра паляпаў па сцёгнах рукамі.
— Тавар, як бачыш, пры мне,— дадаў ён.
Рыгор у адказ паўшчуваў:
— Па руках бы цябе за гэткі тавар. Усё б з лесу цягнулі: дрэвы, грыбы, ягады, нават ваўкоў.Карнюшка прапанаваў лісліва!
