Джордж Оруэлл - 1984 (на белорусском языке)
Тэлегляда побач не было, але навокал маглi быць схаваныя мiкрафоны, да таго ж iх маглi ўбачыць. Але гэта iх не хвалявала, нiчога iх не хвалявала. Яны маглi легчы на зямлю i зрабiць тое, калi б захацелi. Плоць яго здранцвела ад жаху на адну думку пра гэта. Яна нiяк не адказала на яго абдымкi, яна нават не паспрабавала вызвалiцца. Цяпер ён ведаў, што ў ёй змянiлася. Яе твар пажаўцеў, праз увесь лоб аж да скронi цягнуўся доўгi шнар, часткова прыкрыты валасамi; але не ў гэтым была перамена. Яна была ў тым, што талiя ў яе зрабiлася таўсцейшая i неяк дзiўна зацвярдзела. Ён прыгадаў, як аднойчы, пасля выбуху ракетнай бомбы, ён дапамагаў выцягваць труп з-пад руiнаў i быў уражаны не толькi яго неверагоднай цяжкасцю, але i зацвярдзеласцю i тым, што яго вельмi нязручна несцi, што ён нагадваў хутчэй камень, чым чалавечае цела. I яе цела было цяпер такое самае. А яшчэ яму падалося, што скура ў яе зусiм не такая, як раней.
Ён не спрабаваў яе пацалаваць, яны маўчалi. Калi яны iшлi назад праз траву, яна першы раз паглядзела яму проста ў вочы. Але гэта быў усяго толькi хуткi, няўважны позiрк, поўны пагарды i непрыязнасцi. Ён задумаўся, цi гэтая непрыязнасць iшла каранямi ў мiнуўшчыну, або была выклiкана яго азызлым тварам i слязьмi, якiя вецер павыцiскаў у яго з вачэй. Яны селi на два жалезныя крэслы, побач, але не надта блiзка адно ад аднаго. Ён заўважыў, што яна збiраецца нешта сказаць. Яна трохi пасунула свой нязграбны туфель i расцiснула галiнку. Ён заўважыў, што ногi ў яе зрабiлiся нiбы шырэйшыя.
- Я здрадзiла табе, - сказала яна без намiнкi.
- Я здрадзiў табе, - сказаў ён.
Яна зноў непрыязна глянула на яго.
- Часам яны нечым пагражаюць, - сказала яна, - нечым, што не можаш вынесцi, пра што не можаш нават думаць. I тады ты кажаш: "Не рабiце гэта мне, зрабiце гэта каму-небудзь iншаму, зрабiце гэта Такому-i-такому". А пасля ты можаш думаць, што ўсё гэта было толькi хiтрыкамi, што ты сказаў толькi, каб яны спынiлiся, i зусiм не меў тое на ўвазе. Але гэта няпраўда. Тады, калi гэта адбываецца, ты якраз тое i маеш на ўвазе. Думаеш, што няма iншай магчымасцi ўратавацца, тады ты гатовы ўратаваць сябе менавiта гэтак. Ты хочаш, каб гэта здарылася з другiм чалавекам. I табе напляваць, як ён там будзе пакутаваць. Ты клапоцiшся толькi пра сябе.
- Клапоцiшся толькi пра сябе, - паўтарыў ён.
- I пасля ўжо не адчуваеш да гэтага другога чалавека таго, што адчуваў раней.
- Не, - сказаў ён, - не адчуваеш.
Здавалася, iм не было больш чаго сказаць. Вецер прыляпляў iх тонкiя камбiнезоны да цела. Неяк адразу зрабiлася няўтульна сядзець моўчкi, да таго ж было занадта холадна, каб сядзець проста так. Яна сказала, што ёй трэба паспець на метро, i ўстала, каб пайсцi.
- Нам трэба сустрэцца зноў, - сказаў ён.
- Так, - адказала яна, - нам трэба сустрэцца зноў.
Ён нерашуча пайшоў за ёй, адстаючы на паўкроку. Яны зноў маўчалi. Хоць яна i не спрабавала пазбавiцца ад яго, аднак iшла якраз так хутка, каб ён не мог iсцi з ёю крок у крок. Ён быў вырашыў правесцi яе да самай станцыi метро, але раптам гэтае бадзянне на такiм холадзе падалося яму бязглуздым i невыносным. Яго ахапiла жаданне не так адчапiцца ад Джулii, як вярнуцца ў кавярню "Каштан", якая нiколi не здавалася яму такой прывабнай, як у гэты момант. Яму шчымлiва прыгадваўся яго столiк у кутку з газетай, шахматнай дошкай i з джынам, што лiецца няспынным патокам. А галоўнае - там цёпла. Праз момант, не зусiм ненаўмысна, ён даў невялiчкай купцы людзей аддзялiць сябе ад яе. Ён не надта спрытна паспрабаваў яе дагнаць, пасля адстаў, развярнуўся i пайшоў у другi бок. Прайшоўшы метраў пяцьдзесят, ён азiрнуўся. На вулiцы не было надта людна, але ён ужо не мог яе адрознiць. Любая з тузiна паспешлiвых постацяў магла быць ёю. А можа, яе распаўнелы нягнуткi стан ужо болей нельга было пазнаць ззаду.
"Калi гэта адбываецца, - сказала яна, - ты якраз тое i маеш на ўвазе". Ён якраз тое i меў на ўвазе. Ён не проста сказаў гэта, ён i сапраўды хацеў гэтага. Ён хацеў, каб яе, а не яго аддалi гэтым...
Нешта змянiлася ў музыцы, што лiлася з тэлегляда. У ёй загучалi пранiзлiвыя, з'едлiвыя ноты. I тады - можа, гэтага i не было, можа, проста ўспамiны набылi форму гукаў - голас з тэлегляда заспяваў:
Там, пад раскiдзiстым каштанам
Ты здрадзiў мне, а я табе...
Вочы ў яго налiлiся слязьмi. Афiцыянт, праходзячы мiма, заўважыў, што шклянка ў яго пустая, i вярнуўся з бутэлькай джыну.
Ён падняў шклянку i панюхаў яе. Пойла смярдзела не менш, а яшчэ больш жахлiва з кожным глытком. Але джын стаўся стыхiяй, у якую ён цяпер акунуўся з галавою. Гэта было яго жыццё, яго смерць i яго ўваскрэсенне. Джын знячувальваў яго штовечар, i джын шторанiцы ажыўляў яго. Калi ён прачынаўся, а гэта рэдка здаралася раней за адзiнаццаць нуль-нуль, са злiплымi павекамi, з агнём у роце i спiнай, што, здавалася, зараз пераламаецца напалам, ён нiколi не змог бы нават падняцца з ложка, калi б яшчэ звечара не ставiў побач з ложкам бутэльку i кубачак. Удзень ён сядзеў са шкляным тварам з бутэлькай пад рукою i слухаў тэлегляд. Ад пятнаццацi нуль-нуль i да закрыцця ён быў неадменнай часткай iнтэр'ера "Каштана". Нiхто болей не цiкавiўся, што ён робiць, нiякая сiрэна яго болей не будзiла, нiякi тэлегляд яго не дапякаў. Час ад часу, можа, разы два на тыдзень, ён прыходзiў у пыльны, занядбаны кабiнет у Мiнiстэрства Праўды i рабiў дробную працу або тое, што звалася працай. Ён уваходзiў у склад падкамiтэта аднаго iншага падкамiтэта, якi адгалiнаваўся ад аднаго з незлiчоных камiтэтаў, што займалiся дробнымi праблемамi, узнiклымi пад час працы над Адзiнаццатым выданнем Слоўнiка навамоўя. Яны займалiся складаннем нечага, што звалася "Папярэдняе паведамленне", але пра што ў iм паведамлялася, ён гэтак да канца i не разабраўся. Там было нешта звязанае з пытаннем пра тое, дзе трэба ставiць коску - унутры двукосся цi па-за iм. Разам з iм працавала яшчэ чацвёра, усе гэткiя, як i ён сам. Былi днi, калi яны збiралiся i адразу разыходзiлiся, шчыра прызнаўшыся адзiн аднаму, што рабiць, па праўдзе кажучы, дык i няма чаго. Але былi i iншыя днi, калi яны з ахвотаю сядалi за працу, выяўляючы надзвычайную заўзятасць у пiсаннi дробных нататак i складаннi доўгiх тлумачальных запiсак, якiя пасля нiколi не дапiсвалiся да канца; калi аргументы ў iхнiх уяўных спрэчках рабiлiся неверагодна цьмяныя i заблытаныя, з дробязнымi бойкамi над дэфiнiцыямi, бясконцымi спаўзаннямi на староннiя тэмы, сваркамi i нават пагрозамi звярнуцца да вышэйшага начальства. Але тады раптам iх запал сунiмаўся i яны сядзелi вакол стала i глядзелi адзiн на аднаго згаслымi вачыма, як зданi, што знiкаюць з першым крыкам пеўня.
Тэлегляд на хвiлiну зацiх. Ўiнстан зноў падняў галаву. Навiны! Але ж не, проста памянялася музыка. Уваччу ў яго стаяла карта Афрыкi, на якой схематычна быў пазначаны рух войскаў: чорная стрэлка нястрымна рвецца на поўдзень, белая мкне на ўсход праз хвост першай. Каб супакоiцца, ён падняў вочы на партрэт з непарушным тварам. Цi можна было сабе ўявiць, што другой стрэлкi ўвогуле не iснуе?
