Джордж Оруэлл - 1984 (на белорусском языке)
Нiводная з трох звышдзяржаў не рызыкуе рабiць такiх крокаў, якiя маглi б прывесцi да сур'ёзных стратаў. Калi i праводзяцца шырокамаштабныя аперацыi, дык часцей за ўсё гэта нечаканыя напады на саюзнiка. Усе тры дзяржавы прытрымлiваюцца цi ўдаюць, што прытрымлiваюцца, аднолькавае стратэгii. План палягае ў тым, каб, спалучаючы баявыя аперацыi, маршы i добра запланаваныя здрады, замкнуць кола сваiх баз вакол адной цi другой дзяржавы-супернiцы, а пасля заключыць з ёю пакт аб дружбе i захоўваць з ёю мiр даволi доўга, каб падмануць пiльнасць. За гэты час ракеты з атамнымi зарадамi размесцяцца ва ўсiх стратэгiчных пунктах. Калi ўсе iх адначасова запусцяць, разбуральны эфект будзе такi моцны, што адпор будзе немагчымы. Тады настане час заключыць пакт аб дружбе з другой сусветнай дзяржаваю для падрыхтоўкi другога нападу. Не трэба, бадай, i казаць, што план гэты - нездзяйсняльная мара. Да таго ж баi вядуцца выключна на спрэчных тэрыторыях вакол экватара i полюса. Нiякiя ўварваннi на тэрыторыю супрацiўнiка не прадпрымаюцца. Гэтым тлумачыцца факт, што на некаторых адцiнках межы памiж звышдзяржавамi праведзены адвольна. Эўразiя, напрыклад, магла б з лёгкасцю заваяваць Брытанскiя выспы, якiя геаграфiчна ўваходзяць у Эўропу. З другога боку, Акiянiя магла б пасунуць мяжу да Рэйна або нават да Вiслы. Але гэта было б парушэннем шанаванага ўсiмi няпiсанага прынцыпу культурнае недатыкальнасцi. Калi б Акiянiя захапiла тэрыторыi, некалi вядомыя пад назвамi Францыя i Германiя, ёй давялося б або знiшчыць усё насельнiцтва, што было б звязана з вялiкiмi матэрыяльнымi цяжкасцямi, або асiмiляваць каля ста мiльёнаў жыхароў, якiя ўзроўнем прамысловага развiцця наблiжаюцца да Акiянii. Праблема гэтая стаiць перад усiмi трыма звышдзяржавамi. Для захавання iх структуры абсалютна неабходна выключыць любыя кантакты з iншаземцамi, дапускаючы iх хiба толькi, у абмежаванай ступенi, з ваеннапалоннымi i каляровымi рабамi. Нават да афiцыйнага саюзнiка прынята ставiцца са змрочным падазрэннем. Калi не ўлiчваць ваеннапалонных, звычайны грамадзянiн Акiянii нiколi не бачыць грамадзян Эўразii або Ўсходазii, i яму забаронена ведаць замежныя мовы. Калi б яму былi дазволеныя кантакты з iншаземцамi, ён заўважыў бы, што гэта такiя самыя людзi, як i ён, i што большая частка таго, што пра iх гавораць - няпраўда. Герметычныя муры свету, у якiм ён жыве, разбурылiся б, i страх, нянавiсць, упэўненасць у сваёй рацыi, ад якiх залежыць яго мараль, маглi б знiкнуць. У вынiку гэтага ўсе бакi пагадзiлiся, што тым часам, як Персiя, Егiпет, Ява цi Цэйлон пераходзяць з рук у рукi, галоўныя межы могуць парушацца толькi бомбамi.
За ўсiм гэтым хаваецца факт, нiколi не выказаны ўголас, але зразумелы ўсiм, якi абумоўлiвае паводзiны кожнага, - умовы жыцця ва ўсiх трох звышдзяржавах прыблiзна аднолькавыя. У Акiянii пануючая фiласофiя называецца Ангсоц, у Эўразii - неабальшавiзм, ва Ўсходазii яна азначаецца кiтайскiм словам, якое звычайна перакладаецца як Культ смерцi, але дакладней было б перадаць яго як "забыццё самога сябе". Грамадзянiну Акiянii не дазваляецца ведаць што б там нi было пра два iншыя фiласофскiя вучэннi, але яго вучаць ненавiдзець iх i лiчыць iх дзiкунскай абразаю маралi i здаровага сэнсу. Папраўдзе, усе тры фiласофii мала адрознiваюцца адна ад адной, а грамадскiя сiстэмы, на iх пабудаваныя, не адрознiваюцца ўвогуле. Паўсюль - тая самая пiрамiдальная структура, той самы культ кiраўнiка-паўбога, тая самая эканамiчная сiстэма, што iснуе праз пастаянную вайну i дзеля яе. З гэтага вынiкае, што ўсе тры звышдзяржавы не толькi не могуць заваяваць адна адну, але i не мелi б з гэтае заваёвы нiякае карысцi. Наадварот, варагуючы памiж сабою, яны падтрымлiваюць адна адну, як тры пшанiчныя снапы. Звычайна кiраўнiчыя групоўкi трох дзяржаў усведамляюць i адначасова не ўсведамляюць тое, што яны робяць. Яны прысвячаюць свае жыццi заваёве свету, але разам з тым яны ведаюць, што неабходна, каб вайна працягвалася без канца i без перамогi. Тым часам адсутнасць небяспекi заваявання робiць магчымым адмаўленне рэальнасцi адмысловую рысу Ангсоцу i дзвюх астатнiх фiласофскiх сiстэм. Тут неабходна паўтарыць сказанае вышэй - з-за таго, што вайна стала перманентнаю, iстотна змянiўся сам яе характар.
Ранейшымi часамi вайна, амаль паводле самой дэфiнiцыi, была нечым, што рана цi позна канчалася, звычайна бясспрэчнаю перамогай або паражэннем. Ранейшымi часамi вайна была таксама адным з асноўных сродкаў, праз якi чалавечае грамадства трымалася ў кантакце з матэрыяльнай рэчаiснасцю. Усе кiраўнiкi ва ўсе часы спрабавалi навязаць сваiм падначаленым фальшывы светапогляд, але не маглi сабе дазволiць заахвочваць iлюзii, якiя маглi б знiзiць баяздольнасць. Калi паражэнне значыла страту незалежнасцi цi нейкi iншы непажаданы вынiк, трэба было сур'ёзна супрацьставiцца паражэнню. Тут ужо нельга было абысцi матэрыяльныя факты. Двойчы два можа значыць пяць у фiласофii, рэлiгii, этыцы або палiтыцы, але калi справа iдзе пра гармату або самалёт, двойчы два мусiць раўняцца чатыром. Недзеяздольныя нацыi рана цi позна асуджаны на заваяванне, i барацьба за дзеяздольнасць заўсёды была ворагам усiх iлюзiй. Да таго ж, каб быць дзеяздольным, трэба ўмець вучыцца з мiнуўшчыны, гэта значыць дакладна ўяўляць сабе тое, што адбывалася раней. У газетах i гiстарычных кнiгах усё заўсёды прыхарошвалася i падганялася, але фальшаваннi накшталт цяперашнiх былi немагчымыя. Вайна была гарантам здаровага розуму, а што датычыла кiраўнiчых колаў, дык нават самым надзейным гарантам. Пакуль войны можна было выйграваць або прайграваць, нiводзiн кiраўнiчы клас не мог быць абсалютна безадказны.
Але калi вайна робiцца працяглай, яна перастае быць небяспечнай. Калi вайна перманентная, нiчога накшталт ваеннай неабходнасцi болей не iснуе. Тэхнiчны прагрэс можа спынiцца, а самыя вiдавочныя факты могуць адмаўляцца або iгнаравацца. Як мы ўжо бачылi, даследаваннi, якiя можна было б назваць навуковымi, усё яшчэ вядуцца ў ваенных мэтах, але па сутнасцi ўсё гэта пустыя фантазii, i тое, што яны не даюць нiякiх вынiкаў, нiкога не хвалюе. Дзеяздольнасць, нават ваенная, болей нiкому не патрэбная. У Акiянii болей не засталося нiчога дзеяздольнага, апроч Палiцыi Думак. З таго часу, як усе тры звышдзяржавы сталiся неадольнымi, кожная з iх iснуе як асобны сусвет, унутры якога могуць спакойна адбывацца любыя дэфармацыi думкi. Уплыў рэальнасцi выяўляецца толькi ў вымогах штодзённага жыцця - неабходна есцi i пiць, мець жытло i адзенне, старацца не глытаць атруты i не выходзiць праз акно з апошняга паверха i гэтак далей. Памiж жыццём i смерцю, памiж асалодаю i пакутай яшчэ ёсць адрозненне, але не надта вялiкае. Iзаляваны ад знешняга свету i ад мiнуўшчыны, грамадзянiн Акiянii падобны да чалавека ў мiжзорнай прасторы, якi не мае нiякiх пунктаў адлiку i не ведае, дзе верх, дзе нiз. Кiраўнiкi такой дзяржавы маюць абсалютную ўладу, якой не мелi нi фараоны, нi iмператары. Яны мусяць дбаць пра тое, каб не надта шмат iх падуладных памiрала з голаду, бо гэта можа быць нязручным, яны мусяць падтрымлiваць гэткi самы нiзкi ваенна-тэхнiчны ўзровень, што i iх супернiкi, але як толькi гэты мiнiмум дасягнуты, яны могуць дэфармаваць рэчаiснасць i надаваць ёй любую форму.
