Джордж Оруэлл - 1984 (на белорусском языке)
- Пролы - гэта людзi, - гучна прамовiў ён. - А мы - не людзi.
- Чаму? - спыталася Джулiя, прачнуўшыся зноў.
Ён падумаў хвiлiнку.
- Цi прыходзiла табе калi ў галаву, - сказаў ён, - што найлепш нам было б проста пайсцi адсюль, пакуль не позна, i нiколi болей не сустракацца?
- Так, мой любы. Я не раз пра гэта думала. I ўсё ж я нiколi гэтага не зраблю.
- Дагэтуль нам шанцавала, - сказаў ён, - але доўга гэтак цягнуцца не можа. Ты маладая, выглядаеш нармальнай i бязвiннай. Калi ты будзеш трымацца далей ад такiх, як я, дык пражывеш яшчэ гадоў пяцьдзесят.
- Не. Я пра ўсё гэта думала. Я буду рабiць тое, што i ты. I не глядзi так змрочна на свет. Я так проста памiраць не збiраюся.
- Магчыма, мы будзем разам яшчэ паўгода, можа, год, але ўрэшце мы, напэўна, расстанемся. Цi ты сабе ўяўляеш, якiя мы будзем самотныя? Калi мы трапiм iм ў рукi, мы нiчога, абсалютна нiчога не зможам зрабiць адно аднаму. Калi я прызнаюся, яны цябе расстраляюць, i калi я не прызнаюся, яны ўсё роўна цябе расстраляюць. Што б я нi сказаў, што б я нi зрабiў, нават калi б я адмовiўся гаварыць, - я не здолею адкласцi тваю смерць хоць на пяць хвiлiн. Нiводзiн з нас не будзе ведаць, жывы другi цi ўжо мёртвы. Мы будзем абсалютна бяссiльныя. Адзiнае, што будзе важна, гэта не здрадзiць адно аднаму, хоць, урэшце, гэта нiчога не зменiць.
- Што да прызнанняў, - сказала яна, - дык мы прызнаемся так цi так. Усе прызнаюцца. Нiчога не зробiш. Там катуюць.
- Я маю на ўвазе не прызнанне. Прызнацца - не значыць здрадзiць. Важна не тое, што ты скажаш цi зробiш. Важна тое, што ты будзеш адчуваць. Калi яны прымусяць мяне перастаць цябе кахаць - вось тады будзе сапраўдная здрада.
Яна задумалася.
- Яны не здолеюць гэтага зрабiць, - сказала яна ўрэшце. - Гэта адзiнае, што iм не пад сiлу. Яны могуць прымусiць нас сказаць усё, што захочуць, але яны не могуць змусiць нас у гэта паверыць. Яны не могуць залезцi нам у душу.
- I праўда, - сказаў ён, трохi акрыяўшы духам. - Праўда, яны не могуць залезцi ў душу. Калi адчуваеш, што варта заставацца чалавекам, значыць, ты перамог.
Ён падумаў пра тэлегляд з заўсёды настаўленым вухам. Яны могуць сачыць удзень i ўначы, але, калi не губляеш развагi, можна iх абдурыць. Нягледзячы на ўсю iх хiтрасць, яны так i не знайшлi сакрэту, якi б дазволiў iм даведацца, пра што людзi думаюць. Iнакш бывае, напэўна, калi трапiш iм у рукi. Нiхто не ведае, што адбываецца ў Мiнiстэрстве Любовi, але можна было здагадацца: катаваннi, наркотыкi, адчувальныя прыборы, што вымяраюць нервовыя рэакцыi, паступовае знясiльванне волi бяссоннем, адзiнотай i няспыннымi допытамi. У любым выпадку, фактаў ад iх не схаваеш. Яны высвятлялiся пад час следстваў, кат выцягваў любыя прызнаннi. Але калi важна не застацца жывым, а застацца чалавекам, дык цi не ўсё роўна, дазнаюцца яны пра што цi не. Яны не маглi змянiць пачуццяў. Нават самому iх было не змянiць, нават i захацеўшы. Яны маглi да апошняй дробязi дазнацца пра тое, што ты сказаў, зрабiў або падумаў. Але самыя глубiнi душы, схаваныя нават ад самога чалавека, былi iм недасяжныя.
8
Нарэшце яны зрабiлi гэта!
Яны стаялi ў доўгiм мякка асветленым пакоi. Гук у тэлеглядзе быў прыглушаны да цiхага шэпту. Раскошны сiнi дыван быў пяшчотны, як аксамiт. У другiм канцы пакоя за сталом пад лямпай з зялёным каптуром сядзеў О'Браэн. Абапал яго на стале ляжалi стосы паперы. Ён нават не падняў вачэй, калi слуга ўвёў Джулiю i Ўiнстана.
Сэрца Ўiнстана калацiлася так моцна, што ён баяўся, цi здолее гаварыць. Яны зрабiлi гэта - была яго адзiная думка. Было неабачлiвым глупствам увогуле прыйсцi сюды, i ўжо сапраўдным вар'яцтвам - з'явiцца ўдваiх; хоць яны i прыйшлi рознымi дарогамi i сустрэлiся толькi каля самых дзвярэй О'Браэна. Нават каб проста хадзiць у гэтых мясцiнах, патрабавалася адчайная адвага. Толькi ў рэдкiх выпадках можна было пабачыць, як жывуць сябры Ўнутранай Партыi, цi хоць трапiць у квартал, дзе яны жывуць. Уся атмасфера вялiзнага дамовага блока, пышнасць i раскоша ўсяго, што было навокал, нязвычныя пахi добрай ежы i добрага тытуню, бясшумныя i неверагодна хуткiя лiфты, што паднiмалiся i апускалiся без штуршкоў, слугi ў белых марынарках, што сноўдалi сюды-туды - усё гэта наводзiла на страх. Хоць Ўiнстан i меў важкую прычыну сюды прыйсцi, усё ж на кожным кроку яго мучыў страх, што з-за рага з'явiцца патрульны ў чорнай унiформе, запатрабуе ў яго дакументы i загадае выйсцi. Аднак слуга О'Браэна сустрэў iх абаiх без пярэчанняў. Гэта быў нiзенькi чарнявы чалавечак, падобны да кiтайца, апрануты ў белую марынарку, з ромбападобным безуважным тварам.
Калiдор, па якiм ён iх вёў, быў засланы пышным дываном, на сценах былi крэмавыя шпалеры i белая шалёўка, усё блiшчала ад чысцiнi. I гэта таксама дадавала страху. Ўiнстан не памятаў, цi бачыў ён калi ў жыццi калiдор са сценамi, не запэцканымi плямамi ад дотыкаў чалавечых цел.
О'Браэн трымаў у руках кавалачак паперы i, здавалася, уважлiва яго вывучаў. Яго важкi твар, нахiлены так, што былi вiдны абрысы носа, здаваўся адначасова страшным i iнтэлiгентным. Секунд дваццаць ён сядзеў нерухома. Пасля падсунуў да сябе мовапiс i прадыктаваў распараджэнне на гiбрыдным мiнiстэрскiм жаргоне:
- "Пункт адзiн коска пяць коска сем цалкам прыняты кропка прапанова пункт шэсць звышплюссмешны блiзка думзлачын скасаваць кропка спынiць будаўнiцтва перадмець плюс поўны разлiк тэхнiка кропка канец распарад".
Ён паспешна падняўся з крэсла i выйшаў iм насустрач па дыване, што мякка заглушаў яго крокi. Нешта афiцыйнае, здавалася, адляцела ад яго разам з навамоўнымi словамi, але твар у яго быў змрачнейшы, чым звычайна, быццам ён быў незадаволены, што яго патурбавалi. Да страху, якiм быў ахоплены Ўiнстан, цяпер дадалося i нейкае звычайнае замяшанне. Яму здалося цалкам магчымым, што ён зрабiў недарэчную памылку. Бо i сапраўды, якi ён меў рэальны доказ, што О'Браэн - нейкi палiтычны змоўшчык? Адзiн толькi абмен позiркамi i нязначная двухсэнсоўная заўвага. Ну i яшчэ яго ўласныя патаемныя меркаваннi, заснаваныя на даўнiм сне. Ён не мог нават спаслацца на тое, што прыйшоў толькi каб узяць слоўнiк, бо тады немагчыма было б растлумачыць прысутнасць Джулii. Калi О'Браэн праходзiў мiма тэлегляда, яму ў галаву прыйшла нейкая iдэя. Ён спынiўся, павярнуўся i нацiснуў кнопку на сцяне. Штосьцi рэзка пстрыкнула. Голас змоўк.
Джулiя крыкнула ад здзiўлення. Нягледзячы на свой страх, Ўiнстан быў так уражаны, што не змаўчаў.
- Вы можаце яго выключыць! - сказаў ён.
- Так, - адказаў О'Браэн. - Мы можам яго выключыць. Мы маем такую прывiлею.
Цяпер ён стаяў перад iмi. Яго магутная постаць узвышалася над iмi, выраз твару ўсё яшчэ быў непранiкальны. Ён чакаў, нават з нейкай непрыязнасцю, пакуль Ўiнстан пачне гаварыць. Але што яму было сказаць? Нават i цяпер цалкам можна было дапусцiць, што О'Браэн проста вельмi заняты чалавек, якi раздражнёна пытаўся, нашто яго патурбавалi. Усе маўчалi. Пасля таго як быў выключаны тэлегляд, у пакоi запанавала мёртвая цiша. Пакутлiва цягнулiся секунды. Ўiнстан працягваў напружана глядзець у вочы О'Браэну. Раптам змрочны твар памякчэў, на iм прамiльгнуў лёгкi цень усмешкi. Сваiм характэрным рухам О'Браэн падправiў на носе акуляры.
