Джордж Оруэлл - 1984 (на белорусском языке)
- Як ты думаеш, што гэта? - спыталася Джулiя.
- Я не думаю, каб гэта магло нечым быць, я маю на ўвазе, не думаю, каб гэтым хтосьцi некалi карыстаўся. Якраз гэта мне ў iм i падабаецца. Гэта маленькi кавалачак Гiсторыi, якi забылiся сфальшаваць. Гэта пасланне з мiнулага стагоддзя, трэба толькi ўмець яго прачытаць.
- А гэтая карцiна, - яна кiўнула галавой на гравюру, што вiсела перад ёй на сцяне. - Ёй таксама сто гадоў?
- Нават болей. Можа, i дзвесце. Цяпер абсалютна немагчыма вызначыць век чаго б там нi было.
Яна падышла да карцiны.
- Вось тут гэтая агiдная жывёлiна высунула нос, - сказала яна, пастукаўшы па шалёўцы пад самай карцiнай. Яна паглядзела на гравюру. - Што гэта за мясцiна? Я ўжо недзе гэта бачыла.
- Гэта царква, цi, прынамсi, некалi гэта было царквой. Яна звалася царквой Святога Клемента.
Яму прыгадаўся ўрывак вершыка, якому навучыў яго пан Чэрынгтан, i ён дадаў летуценна: "Апельсiны, лiмоны, бананы - б'юць званы ў Святога Клемана..." На ягоны подзiў, яна адказала вершыкам:
Ты тры фартынгi даць мне павiнен - б'юць званы ў Святога Марцiна.
Цi заплоцiш ты мне ў нядзелю - загудзелi званы ў Старым Бэйлi.
Далей я не памятаю. Але памятаю, што гэта канчаецца так:
Вось i свечка, - каб спаткi давесцi,
Вось сякера - галованьку знесцi.
Гэта было як дзве часткi паролю. Але быў яшчэ адзiн радок пасля "званоў Старога Бэйлi". Можа, удасца здабыць яго з памяцi пана Чэрынгтана, добра яе раскатурхаўшы.
- Адкуль ты гэта ведаеш? - спытаўся ён.
- Ад дзеда. Ён звычайна паўтараў мне гэты вершык, як я была малая. Яго выпарылi, калi мне было восем гадоў. Ва ўсякiм разе, ён знiк. Але што ж такое лiмон? - дадала яна знянацку. - Я бачыла апельсiны. Гэта круглыя жоўтыя плады з тоўстай скуркай.
- Я памятаю лiмоны, - сказаў Ўiнстан. - Яшчэ ў пяцiдзесятыя гады яны не былi рэдкасцю. Яны былi такiя кiслыя, што толькi панюхаеш, i ўжо зубы баляць.
- За гэтай карцiнай, напэўна, шмат клапоў, - сказала Джулiя. Калi-небудзь я яе здыму i добра ўсё прыбяру. Здаецца, нам ужо пара iсцi. Мне трэба прыбрацца i змыць з твару пудру. Як шкада! Пасля я адмыю твой твар ад памады.
Ўiнстан паляжаў яшчэ некалькi хвiлiн. У пакоi гусцелi прыцемкi. Ён павярнуўся да святла i ляжаў, не зводзячы вачэй з прэс-пап'е. Невычэрпна цiкавы быў не кавалак каралу, а нутро самога шкла. У гэтым прадмеце была такая глыбiня! I разам з тым ён быў празрысты, амаль як паветра. Здавалася, што паверхня шкла была нябесным скляпеннем, пад якiм хаваўся цэлы маленькi сусвет. Яму здавалася, што ён можа ўвайсцi ў гэты сусвет. Ён уяўляў сабе, што ён i папраўдзе там, у шкле, разам з гэтым ложкам з чырвонага дрэва, з раскладным столiкам, з гадзiннiкам, са старасвецкаю гравюрай i з самiм прэс-пап'е. Прэс-пап'е было пакоем, дзе ён знаходзiўся, а карал быў жыццём Джулii i ягоным уласным, i жыццi iхныя злучалiся ў вечнасцi ў сэрцы крышталю.
5
Сайм знiк. Аднойчы ранiцай ён не прыйшоў на працу. Сёй-той растлумачыў яго адсутнасць легкадумна, без асаблiвай трывогi. Назаўтра нiхто ўжо пра яго не памятаў. На трэцi дзень Ўiнстан зайшоў у вестыбюль аддзела дакументацыi, каб паглядзець стэнд з аб'явамi. У адной аб'яве быў спiс сябраў Шахматнага камiтэта, куды ўваходзiў Сайм. Спiс быў амаль такi самы, як i раней, нiчога не было выкраслена. Але ён быў на адно прозвiшча карацейшы. Гэтага было дастаткова. Сайм болей не iснаваў. Ён не iснаваў нiколi.
Стаяла нясцерпная спёка. У мiнiстэрскiх лабiрынтах, у пакоях без вокнаў, з кандыцыянаваным паветрам, захоўвалася нармальная тэмпература. Але на вулiцы тратуары апякалi ногi, а ў метро ў час пiк стаяў невыносны смурод. Падрыхтоўка да Тыдня Нянавiсцi iшла поўным ходам, i работнiкi ўсiх мiнiстэрстваў працавалi звыш нормы. Дэманстрацыi, сходы, ваенныя парады, лекцыi, выставы васковых фiгур, кiнафiльмы, тэлепраграмы - усё гэта трэба было арганiзаваць. Трэба было паставiць трыбуны, устанавiць партрэты, прыдумаць лозунгi, напiсаць песнi, пусцiць чуткi, сфальшаваць фатаграфii. Секцыю Джулii ў аддзеле мастацкай лiтаратуры знялi з вытворчасцi раманаў, i цяпер яны выпускалi серыю вострапамфлетных брашур. Ўiнстан, апрача сваёй звычайнай працы, кожнага дня гадзiнамi сядзеў над старымi падшыўкамi "Таймз", перарабляючы i прыхарошваючы матэрыялы, што мелiся цытавацца ў прамовах. Позна ўвечары, калi пролы шумлiвымi натоўпамi бадзялiся па вулiцах, горад меў нейкi дзiўны, хваравiты выгляд. Ракетныя бомбы падалi часцей, чым звычайна. Часам аднекуль здалёк чулiся жахлiвыя выбухi, прычыну якiх нiхто не мог растлумачыць i пра якiя хадзiлi неверагодныя чуткi.
Ужо была напiсана новая песня, што павiнна была стаць галоўнай мелодыяй Тыдня Нянавiсцi (яна называлася "Песня Нянавiсцi"), i яна бясконца грымела з тэлеглядаў. Гэта быў рытмiчны дзiкi брэх, якi нельга было назваць музыкай, ён нагадваў хутчэй барабанны грукат. Калi гэтую песню раўлi сотнi глотак пад рытмiчны тупат ног, рабiлася страшна. Пролам яна вельмi спадабалася, i сярод ночы на вулiцах яна спаборнiчала з усё яшчэ папулярнай "То была безнадзейная мара". Парсансавы дзецi дудукалi яе цэлы дзень i ноч на грабенчыку i шматку туалетнай паперы. Вечарамi Ўiнстан быў заняты болей, чым звычайна. Сабраныя Парсансам брыгады добраахвотнiкаў рыхтавалi вулiцу да Тыдня Нянавiсцi. Яны шылi сцягi, малявалi плакаты, ставiлi дзержакi для сцягоў на дахах, рызыкуючы жыццём, нацягвалi праз вулiцу дрот i вешалi на iм транспаранты. Парсанс хвалiўся, што адзiн толькi дамовы блок "Перамога" вывесiць чатырыста метраў транспарантаў. Ён быў у сваёй стыхii i адчуваў сябе бясконца шчаслiвым. Гарачыня i фiзiчная праца далi яму нагоду хадзiць вечарамi ў шортах i кашулi з кароткiмi рукавамi. Ён паспяваў паўсюль - штурхаў, цягнуў, пiлаваў, заганяў цвiкi, iмправiзаваў, падбадзёрваў усiх сяброўскiмi воклiчамi i выдзяляў усiмi складкамi цела невычэрпныя запасы смярдзючага поту.
На сценах паўсюль у Лондане нечакана з'явiўся новы плакат. На iм не было нiякiх надпiсаў, была толькi пачварная постаць эўразiйскага салдата трох-чатырох метраў вышынёй, з безуважным мангольскiм тварам, вялiзнымi ботамi. Ён ступаў шырокiм крокам з нацэленым наперад аўтаматам. Адкуль нi глядзець на плакат, здавалася, што аўтамат нацэлены проста ў цябе. Гэтыя плакаты былi наклееныя на ўсiх свабодных месцах, на кожнай сцяне, iх было нават болей, чым партрэтаў Вялiкага Брата. Пролы, звычайна абыякавыя да вайны, былi ўзрушаныя, iх ахапiла чарговая хваля шалёнага патрыятызму. Нiбы ладзячыся пад агульны настрой, ракетныя бомбы забiвалi людзей болей, чым звычайна. Адна з iх упала ў запоўнены да краёў кiнатэатр у Стэпнi i пахавала пад руiнамi сотнi ахвяр. Усе навакольныя жыхары выйшлi на пахаванне. Яны наладзiлi доўгае шэсце, якое цягнулася гадзiнамi i было, па сутнасцi, дэманстрацыяй абурэння. Другая бомба ўпала на вялiкую пустку, дзе звычайна гулялi дзецi. Дзесяткi дзяцей былi забiтыя i разарваныя на шматкi. Былi i iншыя праявы гневу. Было спалена чучала Гольдштэйна. Сотнi плакатаў з эўразiйскiм салдатам былi сарваныя i кiнутыя ў агонь, а тым часам у агульным замяшаннi было абрабавана нямала крамаў. Пасля разышлася чутка, што шпiёны скiроўваюць бомбы праз радыё, i натоўп падпалiў дом адной старой пары, якую западозрылi ў тым, што яны iншаземнага паходжання. Яны задыхнулiся ў агнi.
