Василий Головачев - Волат на дарозе (на белорусском языке)
- Што гэта над караблём? - спытаўся Грэхаў у Сташэўскага ўпаўголаса.
- Дзе?
- "Шэры прывiд", - паглядзеўшы, басам сказаў Малчанаў. - Няўлоўнае i надзвычай цiкавае стварэнне. Галкiн неяк натыкнуўся на гравiстралка, i, калi б не "шэры прывiд", якi падплыў у гэты момант, жывы б ён не пайшоў.
- Я чуў пра гэта, - задумлiва вымавiў Сташэўскi. - Але думаў, што гэта легенда.
- Не, - суха сказаў Малчанаў. - Я быў разам з iм...
- Дык як жа... - пачаў Грэхаў, злавiў рух Сташэўскага i змоўкнуў.
Малчанаў усмiхнуўся.
- Не свiдруйце яго позiркам, Святаслаў, цiкаўнасць яго законная. На мяне гравiстралок не напаў таму, што я ў той момант знаходзiўся ў кабiнеце нульхода.
Штосьцi ён не дагаворваў, Малчанаў. Грэхаў зразумеў гэта па яго секундным замяшаннi, але працягваць камунiкатар не стаў, а распытваць далей было няёмка.
Грэхаў паспрабаваў уявiць умяшанне "шэрага прывiду" пад час нападу гравiстралка (якая тады яго сапраўдная магутнасць?!), але настаў адзiн з перыядаў "сну на хаду", калi яму пачыналi трызнiцца дзiўныя змазаныя карцiны, хутчэй за ўсё ўплыў "павуцiны", яе выпраменьваннi на мозг, i пэўны час давялося правесцi ў змаганнi з забыццём. На кожнага з iх выпраменьванне вiдаць, дзейнiчала па-рознаму. "Добра было б параўнаць адчуваннi..." мiмалётам падумаў ён.
У зоне карабля спрацавалi нейкiя таямнiчыя механiзмы, па перыметры вакол яго вежы замiльгалi надзвычай зыркiя сiне-зялёныя факелы полымя, скрыўляючыя кожны раз контуры зоркалёта. Праз некалькi хвiлiн успышкi спынiлiся. Прыборы бясстрасна адзначылi з'яўленне i змяншэнне iанiзацыi, танец электрамагнiтных палёў.
Грэхаў звыкла адзначыў час i, разважаючы, цiха сказаў:
- Не магу зразумець адно - чаму на планету, жыццё якой не разгадана, прысутнасць розуму на якой яшчэ нiкiм не даказана, паслалi атрад камунiкатараў. З кiм яны збiралiся наладжваць кантакт? З "павуцiнамi"? З "цiкаўнiкамi"?
- З пластунамi, - прамармытаў Дыега Вiрт. - Або з "шэрымi прывiдамi". Цi не ўсё адно...
- Так, тут вы маеце рацыю, - уздыхнуў Малчанаў, i вузкi маршчынiсты твар яго спахмурнеў. - З пасылкай камунiкатараў паспяшалiся. Але ў дадзены момант гэта ўжо не вiна, а хутчэй наша бяда. На Станцыi ў той час было занадта шмат гарачых галоў...
- Гарачыя галовы... - па-старэчы прамармытаў Сташэўскi, гледзячы на роўную калону карабля. - Гарачыя галовы... Раней казалi: колькi галоў - гэтулькi розумаў, але першых заўсёды больш. Поўнае супадзенне з рэчаiснасцю...
У кабiне запанавала адносная цiшыня. Але хiба параўнаеш гэтую жывую пульсуючую цiшыню з невыказна халоднай i глыбокай цiшынёй цэлай планеты? Незвычайнай цiшынёй, цiшынёй, здавалася б, абсалютна мёртвага свету. Як зразумець яе, з чым параўнаць яе? Як звязаць яе з тым, што свет гэты не мёртвы, што ён жывы, i жывы актыўна? Спусцiўшыся са Станцыi, яны з волатаў, што аглядалi ўсю планету адзiным позiркам, ператварылiся ў мурашоў, якiя поўзаюць па велiзарным механiзме невядомага прызначэння, мурашоў, няздольных зразумець асобныя рухi шасцерняў, спружынаў i колаў i аб'яднаць iх у цэлым у паняцце механiзма. Як можна было гаварыць пра кантакт, не зразумеўшы, як i з кiм яго наладжваць?
- Парадокс, - услых сказаў Грэхаў. Нiхто яму не адказаў.
- "Павуцiны", - флегматычна заўважыў Дыега. - Нешта iх багата.
Грэхаў узняў галаву - "павуцiны" ўжо накрывалi танк слабым сеткаватым ценем - i адчуў балючы штуршок у галаву i перастаў бачыць святло.
На нейкую долю секунды ён адчуў бег часу. Не, не бег - сцiснутую спружыну часу. Процьму сцiснутага да неверагодных межаў часу! Штосьцi адбывалася вакол, адбывалася на ўсёй планеце, пачуццяў чалавечых не хапала, каб заўважыць гэта, убачыць, зразумець. Але прарвалася iмгненне, нейкае "дзесятае" пачуццё, нават не iнтуiцыя - iмгненне, калi рытм чужога жыцця сам прабiўся ў мозг, прымушаючы яго напружвацца ў бясплённых спробах асэнсавання гэтага жыцця...
Грэхаў не паспеў нiчога зразумець, проста адчуў, быццам прорва адкрылася пад iм, захапiла дух, i тут жа ён апынуўся на цвёрдай зямлi, i няма прорвы, а сэрца яшчэ не паспела адрэагаваць, замерла, калi ўсё ўжо мiнула...
Ён нiкому пра гэта не сказаў. Нават Сташэўскаму. "Потым, - падумаў ён, на Станцыi. Калi можна будзе перавесцi гэта ў жарт".
6
А шаснаццатай гадзiне паводле ўнiверсальнага часу абяцаны Кротасам канал прамых безынерцыйных зносiн са Станцыяй не з'яўвiўся. Сувязi таксама не было, усе дыяпазоны, як i раней, былi скрозь забiты перашкодамi.
Увечары Сташэўскi загадаў пад'ехаць да карабля блiжэй i спынiцца паблiзу двайнога шэрагу часта натыканых "грыбоў". Нябачная адштурхоўваючая сцяна ўсё яшчэ была на месцы, рабiць не было чаго, заставалася толькi чакаць ночы, калi можна будзе наладзiць сувязь.
Барвовае свяцiла напалову ўлезла ў зыбкi гарызонт, залiваючы далiну, Горад, карабель, туманнае паветра струменямi пунсовых вясёлак. На свеце ненадоўга запанаваў рубiнавы колер, перакрэслены ценем карабля. Потым Цiна неяк адным рухам вухнула ўнiз, i настала вiшнёвая iмгла, якая хутка цямнела.
Грэхаў разгарнуў танк кармой да павiслага зоркалёта i цiхенька адпрацаваў заднiм ходам ушчыльную да празрыстай сiлавой сцяны, але перастараўся, i танк павярнуўся кругом i адступаў ужо ўгору па схiле варонкi.
- Не забаўляйся, - прабурчаў Сташэўскi, уключаючы прыёмнiк. Сувязь знайшлася амаль адразу, як толькi яны пераключылi антэну на гравiiндукцыйную рашотку.
- "Мастыф", чаму не адказваеце? "Мастыф", чаму не адказваеце? - загаварыў у кабiне Палiнiн голас, i ў аб'ёме перадачы з'явiўся яе мiлы зблажэлы твар. Убачыўшы iх, яна толькi ўздыхнула, знайшла вачыма Грэхава i, гледзячы на яго, сказала:
- Бачу вас, "Мастыф", чаму маўчыце?
- Усё нармальна, мышка, - сказаў Сташэўскi. - Давай нам начальства.
Палiна саступiла месца смугламу гарбаносаму чалавеку з блiзка пасаджанымi зырка-жоўтымi вачыма. Сташэўскi i Малчанаў з пашанай схiлiлi галовы, Грэхаў з пэўным спазненнем зрабiў тое ж.
Гэта быў Банглiн, старшыня Камiтэта Камунiкацый.
- Карабель усё яшчэ маўчыць? - спытаўся ён, хутка абмацаўшы iх сваiмi пранiзлiвымi вачыма.
- Маўчыць, - адказаў Сташэўскi, - прайсцi да яго не можам.
- Ведаю. Як паводзяць сябе "павуцiны"?
- Суправаджаюць кожны наш крок. Але ахоўнае поле дапамагае, хоць i не поўнасцю. "Цiкаўнiкi" больш небяспечныя.
- А "шэрыя прывiды"?
- "Прывiды" кантакту з намi не мелi, хоць я ў гэтым не ўпэўнены.
- Як гэта? Як вас разумець?
- Пры пераходзе праз Горад мы сустрэлiся з "цiкаўнiкам", i... словам, мне здалося, што вынес нас з Горада "шэры прывiд". Дакладней, не нас, а ўвесь танк.
- Гэта надзвычай цiкава, - ажывiўся Банглiн. - А не мог аўтамат запiсаць гэтую iнфармацыю на машынны iнфармблок?
- Не ведаю, не задумваўся. Iнфармблок мы адаслалi з зондам. - Банглiн спахмурнеў.
- Сапраўды... Бяда ў тым, што зонд не вярнуўся... Грэхаў пераглянуўся з Дыега. Настала кароткая цiшыня.
