Герасио Кирого - Казкi трапiчнага лесу (на белорусском языке)
Кайманы пераглянулiся: што гэта можа быць?
Тады адзiн стары i мудры кайман, - найстарэйшы i наймудрэйшы з усiх, у якога ў роце засталося толькi два цэлыя зубы i якi аднойчы хадзiў у вандроўку аж да самага мора, - раптам сказаў:
- Я ведаю, што гэта! Гэта кiт! Яны вельмi вялiкiя i выпускаюць белую ваду праз нос. А потым вада ападае ў iх ззаду.
Пачуўшы гэта, маленькiя кайманчыкi так перапалохалiся, што ўзнялi страшны лямант i пахавалi галовы ў ваду. Яны крычалi:
- Гэта кiт! Сюды плыве кiт!
Але стары кайман наставiў хвост на блiжэйшага кайманчыка i крыкнуў:
- Не бойцеся! Я ведаю кiта! Ён сам нас баiцца! Яшчэ як баiцца!
Гэтыя словы супакоiлi маленькiх кайманаў. Але неўзабаве яны зноў перапалохалiся, бо шэры дым раптам змянiўся на чорны i плясканне пачулася зусiм блiзка. Перапалоханыя кайманы нырнулi ў раку i высунулi з вады толькi вочы i кончыкi носа. I тут яны ўбачылi, як паўз iх, гучна пляскаючы па вадзе, праплывае нейкая дзiўная, ахутаная дымам аграмадзiна. Гэта быў колавы параход, якi ўпершыню з'явiўся на iхняй рацэ.
Параход праплыў i знiк удалечынi. Кайманы адразу павылазiлi на бераг i былi вельмi незадаволеныя старым кайманам: ён жа iм схлусiў, сказаўшы, што гэта кiт.
- Гэта не кiт! - закрычалi яны старому ў самае вуха, бо кайман быў трошкi глухi. - Але што ж гэта такое?
Тады стары кайман патлумачыў iм, што гэта быў параход, напоўнены агнём, i што ўсе кайманы загiнуць, калi гэты параход пачне плаваць тут увесь час.
Але кайманы толькi пасмяялiся, падумаўшы, што стары, напэўна, здурнеў. З чаго гэта iм памiраць, калi тут пачне хадзiць параход? У старога каймана, вiдаць, проста клёпкi ў галаве не хапае!
Нарэшце, адчуўшы голад, кайманы пачалi лавiць рыб.
Але нiякай рыбы ў рацэ не было: яны не спаймалi нiводнай! Усе рыбы паўцякалi, спалохаўшыся шумнага парахода, i iх зусiм не засталося.
- А што я казаў? - прамовiў стары кайман. - Вось жа, нам цяпер няма чаго есцi. Рыбы паўцякалi. Але пачакаем да заўтрага. Можа, параход болей не вернецца, i рыбы прыплывуць, перастаўшы баяцца.
Але назаўтра яны зноў пачулi шум у вадзе, i параход, нарабiўшы грукату, зноў напускаў столькi дыму, што аж неба ўсё пацямнела.
- Вось дык так, - сказалi кайманы. - Параход прайшоў учора, прайшоў сёння i пройдзе заўтра. I не будзе цяпер нi рыб, нi жывёл, якiя прыходзiлi напiцца вады. Мы памром з голаду! А давайце зробiм плацiну!
- Так, плацiну! Плацiну! - закрычалi ўсе i што было моцы паплылi да берага. - Давайце зробiм плацiну!
I яны зараз жа ўзялiся за працу. Спачатку ўсе рушылi ў лес i павалiлi там ажно дзесяць тысяч дрэваў, а можа, i болей. Пры гэтым яны выбiралi асаблiва такому i кебрач, бо ў гэтых дрэваў вельмi цвёрдая драўнiна. Потым распiлавалi iх - нечым накшталт пiлы, якая расце ў кайманаў па верху хваста, - зацягнулi бярвенне ў ваду i метр за метрам паўбiвалi яго па ўсёй шырынi ракi. Цяпер нiякi параход, нi малы, нi вялiкi, не змог бы праплыць. Кайманы былi ўпэўненыя, што нiхто ўжо болей не напалохае рыб. I тады, вельмi стамiўшыся, яны паляглi на пляжы i заснулi.
А на другi дзень, калi яны яшчэ спалi, здалёк зноў даляцеў шум парахода: "плясь-плясь". Кайманы ўсе, вядома, яго пачулi, але нiводзiн не ўстаў i нават не расплюшчыў вачэй. Што iм да парахода? Няхай сабе шумiць колькi хоча, усё роўна яму не прайсцi.
I праўда: параход быў яшчэ далёка, але раптам спынiўся. Людзi, якiя плылi на iм, убачылi ў бiнокль, што рака нечым перагароджаная, i паслалi наперад лодку паглядзець, што там такое перашкаджае iм плыць. Тады кайманы ўсталi i, падплыўшы да плацiны, пачалi назiраць за людзьмi праз бярвенне, пасмейваючыся ад задавальнення, што iм удалося ўчынiць параходу такi добры жарт.
Лодка падплыла, людзi разгледзелi збудаваную кайманамi моцную плацiну i вярнулiся назад да парахода. Потым лодка зноў вярнулася да плацiны, i людзi, якiя былi ў ёй, крыкнулi:
- Гэй, кайманы!
- Што вам? - адказалi кайманы, высунуўшы галовы памiж бярвення ў плацiне.
- Нам гэта перашкаджае! - крыкнулi людзi.
- Ведаем!
- Мы не можам праплыць!
- А нам гэта i трэба!
- Прыбярыце плацiну!
- Не прыбяром!
Людзi ў лодцы пра нешта параiлiся мiж сабою i потым зноў крыкнулi:
- Кайманы!
- Што вам? - адказалi тыя.
- Не прыбераце?
- Не!
- Ну, тады да заўтра!
- А дакуль хочаце!
I лодка вярнулася да парахода, а вельмi задаволеныя кайманы запляскалi хвастамi па вадзе. Нiякi параход цяпер тут не пройдзе, i ў рацэ заўсёды-заўсёды будзе рыба.
На другi дзень параход вярнуўся зноў, але калi кайманы зiрнулi на яго, яны аж знямелi ад здзiўлення: гэты параход быў нейкi iншы. Ён быў мышынага колеру i куды большы за ранейшы. Што гэта за новы параход? Ён хоча праплыць? Не, не праплыве. Нi гэты, нi той, нiякi iншы!
- Не пройдзе, не пройдзе! - закрычалi кайманы i кiнулiся да плацiны кожны на сваё месца каля бярвення.
Новы параход, як i ранейшы, спынiўся воддаль i таксама спусцiў лодку, якая падплыла да плацiны.
У лодцы сядзелi афiцэр i восем матросаў.
Афiцэр крыкнуў:
- Гэй, кайманы!
- Што? - адказалi тыя.
- Не прыбераце плацiну?
- Не!
- Не?
- Не!
- Добра, - сказаў афiцэр. - Тады мы разбурым яе гарматамi.
- Бурыце! - адказалi кайманы.
I лодка вярнулася да судна.
А той карабель мышынага колеру быў ваенны параход, браняносец з вялiкiмi страшнымi гарматамi. I мудры стары кайман, якi аднойчы плаваў да самага мора, раптам успомнiў пра гэта i ледзь паспеў крыкнуць iншым кайманам:
- Хавайцеся пад ваду! Жвавей! Гэта ваенны параход! Хавайцеся добра!
Кайманы адразу знiклi пад вадою i паплылi да берага. Там яны i засталiся, высунуўшы з вады толькi насы ды вочы. У тую ж хвiлiну з карабля вылецела вялiкае белае воблака дыму i магутны артылерыйскi снарад трапiў у самую плацiну, акурат усярэдзiну. Два цi тры бервяны разляцелiся ў трэскi, але тут жа ўпаў другi снарад, а потым яшчэ i яшчэ, i кожны нiшчыў ушчэнт кавалак плацiны, пакуль ад яе нiчога не засталося. Нi бервяна, нi трэскi, нi кары. Усё было разбурана гарматамi браняносца. I кайманы, якiя сядзелi ў вадзе, высунуўшы на паверхню толькi насы ды вочы, моўчкi глядзелi, як паўз iх, гудучы на ўсю моц, праплывае ваенны карабель.
Потым кайманы вылезлi на бераг i сказалi:
- Мы зробiм другую плацiну, яшчэ большую, чым была.
I тым жа вечарам i тою ж ноччу зрабiлi новую плацiну з аграмадных ствалоў. Пасля гэтага, стомленыя, яны палеглi спаць i спалi да наступнага дня, пакуль ваенны карабель не прыплыў зноў i спушчаная з яго лодка не наблiзiлася да плацiны.
- Гэй, кайманы! - крыкнуў iм афiцэр.
- Што трэба? - адказалi кайманы.
- Прыбярыце гэтую новую плацiну!
- Не прыбяром!
- Мы разбурым яе снарадамi, як i тую!
- Разбурайце, калi зможаце!
Яны адказвалi так ганарыста, таму што былi ўпэўненыя, што iх новую плацiну не змогуць разбiць нават усе гарматы свету разам.
Але праз хвiлiну карабель схаваўся ў дыме, i якраз на сярэдзiне плацiны пачуўся страшны выбух. Гэты раз стралялi разрыўнымi. Снарад з грукатам разарваўся на бярвеннях, узняў iх у паветра i разнёс вялiзныя ствалы на дробныя трэскi. Другi снарад разарваўся побач з першым, разламаўшы яшчэ адзiн кавалак плацiны. I так яны бiлi i бiлi, пакуль ад плацiны нiчога-нiчагуткi не засталося. Тады ваенны карабель праплыў паўз кайманаў, i людзi смяялiся з iх.
- Што ж, - сказалi кайманы, вылазячы з вады. - Цяпер мы ўсе памром, бо карабель будзе ўвесь час плаваць сюды i туды i рыбы ўжо нiколi не вернуцца.
I яны замаркоцiлiся, таму што маленькiя кайманчыкi прасiлi есцi.
Тады стары кайман сказаў:
- У нас яшчэ ёсць надзея на выратаванне. Хадземце да Сома. Мы з iм разам плавалi ў вандроўку да мора, i ў яго ёсць тарпеда. Ён некалi бачыў бой памiж двума параходамi i прыцягнуў неразарваную тарпеду сюды. Давайце папросiм у яго гэтую тарпеду, i хоць ён на нас, кайманаў, злуе, але ў яго добрае сэрца i ён не захоча, каб мы ўсе памерлi.
А ўсё ў тым, што некалi даўно, шмат гадоў назад, кайманы з'елi Сомава пляменнiка, i з таго часу ён не хацеў з iмi размаўляць. I ўсё ж, нягледзячы на гэта, яны адразу выправiлiся да Сома, якi жыў у вялiкай пячоры ў беразе ракi Параны i заўсёды спаў побач са сваёю тарпедай. Самы бываюць даўжынёй аж на два метры, i гаспадар тарпеды якраз быў такi.
- Гэй, Сом! - крыкнулi яму кайманы ад увахода ў пячору, бо не адважвалiся ўвайсцi, памятаючы пра гiсторыю з ягоным пляменнiкам.
- Хто там мяне гукае? - спытаў Сом.
- Гэта мы, кайманы!
- Не маю i не хачу мець з вамi нiякае справы, - сярдзiта адказаў Сом.
Тады стары кайман усунуўся трошкi ў пячору i сказаў:
- Сом, гэта я. Я твой сябар - той, што вандраваў з табою да мора.
Пачуўшы знаёмы голас, Сом вылез з пячоры.
- Ага, а я цябе не пазнаў, - ужо лагодней прамовiў ён да свайго старога сябра. - Што ў цябе?
- Мы прыйшлi папрасiць у цябе тарпеду. Тут па нашай рацэ ходзiць ваенны карабель, якi палохае рыб. Гэта браняносец. Мы зрабiлi плацiну, але ён яе знiшчыў. Тады мы паставiлi другую, дык ён i гэтую разбурыў. Рыбы ўсе да адной уцяклi, i цяпер мы памром з голаду. Дай нам тарпеду, i мы знiшчым гэты карабель.
Пачуўшы гэта, Сом надоўга задумаўся i потым сказаў:
