Герасио Кирого - Казкi трапiчнага лесу (на белорусском языке)
I раптам ён убачыў праз галiнкi, што на зямлi блiшчаць два зялёныя агеньчыкi, быццам два вялiзныя светлякi.
"Што гэта? - падумаў папугай. - "Смачная каша!", "Што гэта будзе?", "Дзень добры, Пэдрыта!.."
Папугай заўсёды гаварыў так, як гавораць усе папугаi, - бязладна блытаючы словы, i часам яго цяжка было зразумець. Апроч таго ён быў вельмi цiкаўны i, пераскокваючы з галiнкi на галiнку, пачаў падсоўвацца ўсё блiжэй i блiжэй. I раптам убачыў, што тыя два агеньчыкi - гэта вочы вялiкага ягуара, якi ўвесь напружыўся i пiльна глядзiць на яго.
Але Пэдрыта быў такi задаволены пагодным днём, што зусiм не спалохаўся.
- Дзень добры, ягуар! - сказаў ён. - "Лапу, Пэдрыта!"
А ягуар адказаў яму страшным хрыпатым голасам:
- Дзе-нь-доб-ры!
- Дзень добры, ягуар! - паўтарыў папугай. - "Смачная каша!.. смачная каша!.. смачная каша!.."
Ён паўтарыў столькi разоў "смачная каша", таму што было ўжо чатыры гадзiны i яму вельмi хацелася папiць чаю з малаком. Папугай забыў, што лясныя звяры не п'юць чаю з малаком, i таму запрасiў пачаставацца i ягуара.
- Смачны чай з малаком! - сказаў ён. - "Дзень добры, Пэдрыта!" Цi не хочаш папiць са мной чаю, сябра ягуар?
Але ягуар раз'юшыўся - яму здалося, што папугай здзекуецца з яго. Ён быў галодны i захацеў з'есцi гаваркую птушку. Ягуар адказаў:
- Доб-ра! Па-ды-дзi тро-хi, я не чу-ю!
Ягуар быў не глухi, ён хацеў, каб Пэдрыта падышоў блiжэй i яго можна было схапiць адным махам. А папугай думаў толькi пра тое, як будзе прыемна прыйсцi дадому i пiць чай з малаком з такiм цудоўным сябрам. Ён пераляцеў на другую галiнку, блiжэй да зямлi.
- Дома смачная каша! - зноў крыкнуў ён на ўсё горла.
- Блi-жэй! Не чу-ю! - прахрыпеў у адказ ягуар.
Папугай зляцеў яшчэ трошкi нiжэй i сказаў:
- Смачны чай з малаком!
- Яш-чэ блi-жэй! - паўтарыў ягуар.
Няшчасны папугай падсунуўся зусiм блiзка, i ў гэтую хвiлiну ягуар так высока скочыў, што мог бы пераляцець цэлы дом. Ён зачапiў Пэдрыту кончыкамi кiпцюроў, i хоць забiць яго яму не ўдалося, але ён выдраў у папугая ўсё пер'е на спiне i ўвесь хвост. На хвасце ў небаракi не засталося нiводнага пёрка.
- Вось табе! - рыкнуў ягуар. - Iдзi цяпер, пi сам свой чай з малаком.
Папугай закрычаў ад болю i жаху i паляцеў, але добра ляцець не мог, бо ў яго ж не было хваста, якi ў птушак служыць стырном. Ён ляцеў, куляючыся з боку на бок, i ўсе птушкi, якiя сустракалiся яму па дарозе, спалохана кiдалiся ўпрочкi, убачыўшы такую дзiўную iстоту.
Урэшце ён усё ж дабраўся дадому i адразу паляцеў на кухню паглядзецца ў кухарчына люстэрка. Небарака Пэдрыта! Ён быў сама дзiўная й сама брыдкая птушка на свеце - увесь абскубены, бясхвосты, сiнi ад холаду. Як ён пакажацца ў сталовай у такiм выглядзе? I тады ён вырашыў схавацца ў дупле, што было ў ствале вялiкага эўкалiпта. Дупло было велiчынёю з цэлую пячору. Ён залез у яго i лёг на дне, дрыжучы ад холаду й сораму.
Тым часам усе ўжо сабралiся ў сталовай i вельмi дзiвiлiся, што папугая няма.
- Дзе ж гэта Пэдрыта? - казалi яны i клiкалi. - Пэдрыта! Смачная каша! Пэдрыта! Пэдрыта! Чай з малаком!
Але Пэдрыта й дзюбы не высоўваў са сваёй пячоры, ён ляжаў цiха, моўчкi i нiчога не адказваў. Яго шукалi паўсюль i нiдзе не маглi знайсцi. I тады ўсе падумалi, што Пэдрыта загiнуў. I дзецi заплакалi.
Кожны дзень, надвячоркам, калi наставаў час пiць чай, яны ўспамiналi папугая i прыгадвалi, як яму падабаўся хлеб, размочаны ў чаi з малаком. Бедны Пэдрыта! Яны ўжо нiколi яго не ўбачаць, бо ён нежывы.
Але Пэдрыта не памёр, ён сядзеў у сваёй пячоры, нiкому не паказваючыся, бо яму было вельмi сорамна, што яго абскублi як нейкае мышанё. Ён вылазiў толькi ўначы, каб пад'есцi, i тут жа вяртаўся назад. А на досвiтку асцярожна вылазiў зноў i ляцеў паглядзецца ў кухарчынае люстэрка. Але пер'е расло марудна, i гэта кожны раз вельмi яго засмучала.
I вось нарэшце настаў дзень цi вечар, калi ўся сям'я, сабраўшыся за сталом, пiла чай, i раптам усе ўбачылi Пэдрыту. Нiбыта нiчога i не здарылася, той, спакойна перавальваючыся з нагi на нагу, увайшоў у пакой.
- Пэдрыта, папугайчык! - закрычалi яму. - Што з табою здарылася, Пэдрыта?! I якiя блiскучыя ў цябе пёры!
Нiхто не ведаў, што пёры ў Пэдрыты - новыя. А Пэдрыта напусцiў на сябе вельмi сур'ёзны выгляд i не адказваў нi слова. Ён еў намочаны ў чаi з малаком хлеб i ўвесь час маўчаў.
Тым большае было здзiўленне ў гаспадара дома, калi ранкам наступнага дня папугай падляцеў i, безупынна балбочучы, сеў яму на плячо. За дзве хвiлiны ён расказаў гаспадару ўсё, што з iм адбылося: i як ён лятаў у Парагвай, i як сустрэўся з ягуарам, i ўсё астатняе. I ледзь не кожную фразу ён канчаў, напяваючы:
- Нi пёрка ў хвасце ў Пэдрыты! Нi пёрка! Нi пёрка!
А потым ён прапанаваў гаспадару пайсцi ўдвух папаляваць на ягуара.
Гаспадар дома якраз збiраўся ў той час купляць ягуаравую шкуру, якую хацеў павесiць над камiнам. Таму ён вельмi ўзрадаваўся, што зможа займець яе задарма. Ён зайшоў у хату, узяў стрэльбу i разам з Пэдрытам выправiўся ў Парагвай. Яны дамовiлiся, што Пэдрыта, убачыўшы ягуара, адцягне яго ўвагу сваёй балбатнёй, а чалавек тым часам зможа асцярожна падкрасцiся да яго са стрэльбай.
Так яны i зрабiлi. Папугай сеў на галiну на высокiм дрэве i пачаў балбатаць ды балбатаць, паглядаючы па баках, цi не вiдаць дзе ягуара. I вось пачуўся нарэшце трэск разламанага вецця, i пад самым дрэвам папугай раптам убачыў два ўтаропленыя на яго зялёныя агеньчыкi: гэта былi ягуаравы вочы.
Тут папугай закрычаў яшчэ гучней:
- Цудоўны дзянёк!.. Смачная каша!.. Смачны чай з малаком!.. Хочаш чаю?
Ягуар быў страшна раз'юшаны, убачыўшы, што перад iм той самы абскубены папугай, якога ён лiчыў нежывым i якi раптам зноў узяўся аднекуль з такiмi прыгожымi новымi пёрамi. I ён пакляўся, што гэты раз папугай ужо не ўцячэ! Яго вочы заiскрылiся гнеўнымi маланкамi, i ён адказаў хрыплым голасам:
- Па-ды-дзi блi-жэй! Не чу-ю!
Папугай зляцеў нiжэй i зноў закрычаў:
- Смачна, хлеб з малаком! Ён тут пад дрэвам!
Пачуўшы гэтыя словы, ягуар страшна рыкнуў i ўскочыў на лапы.
- З кiм ты га-во-рыш? - прахрыпеў ён. - Ка-му ты ска-заў, што я тут пад дрэ-вам?
- Нiкому, нiкому! - засакатаў папугай. - Дзень добры, Пэдрыта! Лапу, папугайчык!
Не змаўкаючы нi на хвiлiну, ён пераскокваў з галiны на галiну i падсоўваўся ўсё блiжэй да ягуара. А тое, што ён тут пад дрэвам, папугай крыкнуў, каб папярэдзiць чалавека, якi, прыгнуўшыся, цiшком падкрадаўся са стрэльбаю на плячы.
Але ўрэшце папугай ужо не мог болей наблiжацца да ягуара, iначай ён трапiў бы яму ў самую пашчу. I тады ён крыкнуў:
- Смачная каша!.. Увага!
- Яш-чэ блi-жэй! - зароў ягуар i выгнуўся для скачка.
- Смачна, чай з малаком!.. Асцярожна, ён зараз скочыць!
I ягуар сапраўды скочыў. Ён скочыў вельмi высока, але папугай стралой узляцеў у паветра i не даў сябе зачапiць. А ў гэтае самае iмгненне чалавек абапёрся руляю стрэльбы аб дрэва, каб ямчэй было цэлiць, нацiснуў на курок, i дзевяць шрацiнак велiчынёю з гарошыну кожная маланкаю ўпiлiся ў ягуарава сэрца. Ягуар зароў так, што ажно скаланулiся горы, i потым упаў нежывы.
А папугай - як ён крычаў ад радасцi! Ён быў страшна задаволены, што адпомсцiў - дый як адпомсцiў! - ненавiснаму зверу, якi выдраў у яго пер'е.
I чалавек таксама застаўся задаволены, бо забiць ягуара цяжкая справа, дый апроч таго ў яго цяпер была шкура, якую ён мог павесiць над камiнам у сталовай.
Калi яны вярнулiся дадому, усе нарэшце змаглi даведацца, чаму Пэдрыта так доўга хаваўся ў дупле. I ўсе павiншавалi яго з мужным учынкам.
З той пары яны зажылi вельмi шчаслiва. Але папугай не забываў той гiсторыi з ягуарам, i кожны дзень, надвячоркам, прыляцеўшы ў сталовую папiць чаю, ён падыходзiў да ягуаравай шкуры, што вiсела над камiнам, i запрашаў яе да стала.
- Смачная каша! - казаў ён. - Хочаш чаю з малаком?.. Каша для ягуара!..
I ўсе ажно заходзiлiся ад смеху. I Пэдрыта разам з усiмi.
ВАЙНА КАЙМАНАЎ
У адной вельмi вялiкай рацэ, у адным вельмi пустэльным краi, куды нiколi не пранiкаў чалавек, жыло шмат кайманаў. Было iх болей за сто, а мо нават i тысячу. Яны елi рыб, часам падпiльноўвалi жывёл, якiя прыходзiлi да ракi напiцца, але болей iм усё ж падабалiся рыбы. Пасля абеду яны спалi на пясчаным беразе, а ў месяцавыя ночы часам забаўлялiся, бегаючы па вадзе.
Жылi яны спакойна й шчаслiва. Але аднойчы надвячоркам, калi ўсе ўжо спалi на беразе, адзiн кайман нечакана прачнуўся i прыўзняў галаву - яму падалося, што ён пачуў шум. Ён прыслухаўся i напраўду пачуў глыбокi i глухi гук. Тады ён клiкнуў каймана, якi спаў побач.
- Прачнiся! - сказаў ён. - Iдзе небяспека.
- Што такое? - занепакоена спытаўся сусед.
- Не ведаю, - адказаў кайман, якi прачнуўся першы. - Я чую нейкi незразумелы шум.
Другi кайман таксама пачуў шум, i яны зараз жа пабудзiлi астатнiх. Усе перапалохалiся, забегалi, задраўшы хвасты.
Iх неспакой быў недарэмны, бо шум усё мацнеў i мацнеў. I неўзабаве яны ўбачылi ўдалечынi нешта падобнае да воблачка дыму. Адтуль даносiўся гук, быццам нехта вельмi далёка пляскаў па вадзе: "плясь-плясь!"
Кайманы пераглянулiся: што гэта можа быць?
