Герасио Кирого - Казкi трапiчнага лесу (на белорусском языке)
Рапухi надушылiся парфумаю i хадзiлi на заднiх лапах. Апроч таго на кожнай вiсеў, гайдаючыся, як лiхтарык, маленечкi светлячок.
Але сама прыгожыя былi змеi. Усе яны былi апранутыя ў балетныя гарнiтуры пад колер скуры: на чырвоных змеях былi спаднiчкi з чырвонага цюлю, на зялёных - з зялёнага, на жоўтых - з жоўтага, а на куфiях - з шэрага ў палоску, i палоскi былi колеру цаглянага пылу i попелу, бо такi колер у куфiй.
А ўжо сама адметнымi былi каралавыя гадзюкi, апранутыя ў доўгiя спаднiчкi з чырвонага, белага i чорнага газу. Яны танчылi, выгiнаючыся серпанцiнам. I калi змеi пачыналi танчыць i кружылiся на кончыку хваста, усе госцi гучна пляскалi iм у далонi.
I толькi фламiнгi, у якiх тады былi белыя ногi, а дзюбы, як i цяпер, вельмi тоўстыя i крывыя, - толькi фламiнгi былi невясёлыя, бо ў iх было мала розуму i яны не змаглi прыдумаць, як апрануцца. Яны зайздросцiлi кожнаму гарнiтуру i асаблiва гарнiтурам, што былi ў каралавых гадзюк. Калi якая-небудзь змяя, какетлiва прыўздымаючы пышную газавую спаднiчку, праходзiла перад iмi, фламiнгi аж млелi ад зайздрасцi.
Тады адзiн фламiнга сказаў:
- Я ведаю, што трэба зрабiць. Трэба надзець чырвоныя, белыя i чорныя панчохi, i каралавыя змеi закахаюцца ў нас.
I гуртам узляцеўшы, усе фламiнгi пераляцелi раку i пастукалiся ў вясковую краму.
"Стук-стук!" - заляпалi яны нагамi.
- Хто там? - спытаў крамнiк.
- Гэта мы, фламiнгi. Цi не маеце вы чырвоных, белых i чорных панчошак?
- Не, такiх у мяне няма, - адказаў крамнiк. - Вы што, зусiм здурнелi? Такiх панчох вы нiдзе не знойдзеце.
Тады фламiнгi паляцелi ў другую краму.
- Стук-стук! Цi няма ў вас чырвоных, белых i чорных панчошак?
Крамнiк адказаў:
- Як вы кажаце? Чырвоных, белых i чорных? Такiх панчох нiдзе няма. Вы здурнелi. Хто вы такiя?
- Мы фламiнгi, - адказалi яны.
I мужчына сказаў:
- Пэўна, вы звар'яцелi.
Паляцелi яны яшчэ ў адну краму.
- Стук-стук! Цi няма ў вас чырвоных, белых i чорных панчошак?
Крамнiк закрычаў:
- Якiх-якiх? Чырвоных, белых i чорных? Толькi такiм дзюбатым птушкам, як вы, можа прыйсцi ў галаву прасiць такiя панчохi. Прэч адсюль!
I чалавек шпурнуў у iх венiкам.
Гэтак фламiнгi абляцелi ўсе крамы, i адусюль iх праганялi як шаленцаў.
Тады нейкi браняносец, якi йшоў да рэчкi папiць вады, захацеў пасмяяцца з фламiнгаў i, паважна павiтаўшыся, сказаў iм:
- Вечар добры, спадары фламiнгi! Я ведаю, што вы шукаеце. Такiх панчох вы не знойдзеце нi ў якой краме. Пэўна, яны ёсць у Буэнас-Айрэсе, але адтуль iх давядзецца выпiсваць поштаю. А вось у маёй кумы савы такiя панчохi ёсць. Папрасiце ў яе, i яна дасць вам чырвоныя, белыя i чорныя панчохi.
Фламiнгi падзякавалi, паляцелi да савiнага дупла i сказалi:
- Вечар добры, сава. Мы прыляцелi папрасiць у цябе чырвоныя, белыя i чорныя панчохi. Сёння ў змеяў вялiкi баль, i калi мы надзенем такiя панчохi, усе каралавыя гадзюкi ў нас закахаюцца.
- З вялiкiм задавальненнем! - адказала сава. - Пачакайце трошачкi, я не забаўлюся.
I махнуўшы крыламi, яна пакiнула фламiнгаў адных i праз хвiлiну ўжо вярнулася назад - з панчохамi. Але гэта былi не панчохi, а вельмi прыгожыя i зусiм свежыя шкуры каралавых гадзюк, якiх сава толькi што ўпалявала.
- Вось вам панчохi, - сказала сава. - Але майце на ўвазе вось што: танчыце ўсю ноч, танчыце, не спыняючыся нi на iмгненне, танчыце на баку, на дзюбе, на галаве, як хочаце, але не спыняйцеся нi на хвiлiну, каб вам не давялося замест таго, каб танчыць, - плакаць.
Але ж фламiнгi былi такiя дурныя, што й не ўцямiлi, якая вялiкая небяспека хавалася ў гэтых словах. Адурэўшы з радасцi, яны надзелi шкуры каралавых гадзюк як панчохi, засунуўшы ў iх лапы, як у трубкi, i вельмi задаволеныя, паляцелi на баль.
Калi госцi ўбачылi фламiнгаў у такiх прыгожанькiх панчохах, яны ўсе iм пазайздросцiлi. Змеi захацелi цяпер танчыць толькi з iмi, а таму, што фламiнгi нi на хвiлiну не пераставалi перабiраць нагамi, змеi не маглi добра разгледзець, з чаго тыя прыгожыя панчохi зробленыя.
Але ўрэшце змеi пачалi сёе-тое падазраваць. Калi фламiнгi танчачы праходзiлi побач, змеi аж да зямлi нагiналiся, каб лепей разгледзець.
Асаблiва непакоiлiся каралавыя гадзюкi. Яны не адводзiлi вачэй ад панчохаў i таксама нагiналiся, стараючыся лiзнуць фламiнгам у лапы языком, бо язык у змеяў - усё роўна што рука ў чалавека. Але фламiнгi танчылi й танчылi, не спыняючыся, хоць ужо вельмi стамiлiся i больш не маглi.
Каралавыя гадзюкi, заўважыўшы гэта, адразу папрасiлi ў рапух лiхтарыкi светлячкоў - i пачалi чакаць, калi фламiнгi пападаюць ад стомы.
I праўда, праз хвiлiну адзiн фламiнга настолькi знямогся, што спатыкнуўся аб кайманавую цыгару, захiстаўся i ўпаў на бок. Тут жа каралавыя гадзюкi падбеглi са сваiмi лiхтарыкамi i ярка асвяцiлi фламiнгу ногi. Убачыўшы, якiя на iм панчохi, яны так зашыпелi, што гэтае шыпенне можна было пачуць аж на другiм беразе Параны.
- Гэта не панчохi! - закрычалi гадзюкi. - Мы ведаем, што гэта! Нас падманулi! Фламiнгi пазабiвалi нашых сясцёр i замест панчох надзелi iх скуры! Iхнiя панчохi - гэта каралавыя гадзюкi!
Пачуўшы, што iх выкрылi, фламiнгi перапалохалiся. Яны хацелi паляцець i ўцячы, але так натамiлiся, што не маглi падняць нi крыла, нi нагi. А каралавыя гадзюкi накiнулiся на iх, абвiлi за ногi i зубамi падралi панчохi. У шаленстве яны падралi панчохi на шматкi i кусалi фламiнгаў за ногi, каб тыя памерлi.
Звар'яцеўшы ад болю, фламiнгi скакалi з месца на месца, але каралавыя гадзюкi не адпускалi iх ног. Урэшце, убачыўшы, што ад панчох не засталося ўжо нi кавалачка, стомленыя гадзюкi адпусцiлi фламiнгаў i пачалi папраўляць свае бальныя гарнiтуры.
Гадзюкi былi ўпэўненыя, што фламiнгi памруць, таму што прынамсi палова каралавых гадзюк, якiя кусалi, былi ядавiтыя.
Але фламiнгi не памерлi. Ратуючыся ад страшнага болю, яны пабеглi i кiнулiся ў ваду. Яны крычалi ад болю, i iхнiя ногi, якiя раней былi белыя, зрабiлiся цяпер чырвоныя ад гадзючай атруты. Мiналi днi за днямi, але пякучы агонь у крывава-чырвоных атручаных нагах у фламiнгаў не сунiмаўся.
Было гэта вельмi-вельмi даўно. Але й дагэтуль фламiнгi стаяць цэлымi днямi ў вадзе, стараючыся сцiшыць агонь, што пячэ iм ногi.
Часам яны выходзяць на бераг i ступаюць колькi крокаў па зямлi, каб пабачыць - як яно. Але боль ад атруты адразу вяртаецца, i яны бягуць назад у ваду. Часам iм пячэ так моцна, што яны падбiраюць нагу i стаяць гэтак цэлымi гадзiнамi, не могучы яе выпрастаць.
Вось так у фламiнгаў былi раней белыя ногi, а цяпер сталi чырвоныя. Усе рыбы ведаюць гэтую гiсторыю i смяюцца з неразумных птушак. Але фламiнгi, студзячы ў вадзе свае ногi, не выпускаюць выпадку, каб адпомсцiць насмешнiцам, i глытаюць кожную рыбку, якая падплыве надта блiзка, каб з iх пасмяяцца.
АБСКУБЕНЫ ПАПУГАЙ
Жыла ў лесе чарада папугаяў. На досвiтку яны ляталi на поле паласавацца маладымi кiяхамi кукурузы, а надвячоркам дзяўблi апельсiны. Сваiмi крыкамi яны ўтваралi страшэнны гвалт, але заўсёды на сама высокiм дрэве ў iх сядзеў папугай-вартаўнiк, якi пiльнаваў, цi не крадзецца хто-небудзь.
Папугаi - такiя самыя шкоднiкi, што й саранча, бо калi яны дзяўбуць кiяхi, яны раздзiраюць iх, а потым, у дождж, кiяхi гнiюць. А таму што смажаныя папугаi вельмi смачныя, пеоны (так называюць сялян у Лацiнскай Амерыцы) палююць на iх.
I вось аднойчы адзiн чалавек стрэлiў ды збiў вартавога папугая, якi, нават паранены, доўга яшчэ не даваў сябе ўзяць. Потым пеон занёс яго гаспадаровым дзецям, а дзецi вылечылi яго, бо ў папугая было перабiтае толькi адно крыло. Вельмi хутка папугай ачуняў i зрабiўся зусiм свойскi. Назвалi яго Пэдрыта. Ён навучыўся падаваць лапу, i яму вельмi падабалася сядзець у людзей на плячы i дзюбаю казытаць iм за вухам.
Жыў ён вольна i амаль цэлы дзень бавiў на апельсiнавых дрэвах ды эўкалiптах у садзе. А яшчэ яму падабалася смяяцца з курэй. Калi ж надвячоркам, а чацвёртай цi пятай гадзiне, дома пiлi чай, папугай таксама заходзiў у сталовую i, дапамагаючы сабе дзюбай i лапамi, узлазiў па абрусе на стол паесцi размочанага ў малацэ хлеба. А болей за ўсё ён любiў чай з малаком.
Пэдрыту вельмi падабалiся дзецi, i яны расказвалi яму столькi рознага, што ўрэшце папугай навучыўся гаварыць. Ён казаў: "Добры дзень, папугайчык!", "Смачная каша!..", "Каша для Пэдрыты!". Казаў ён i яшчэ сёе-тое, ды лепей пра гэта не згадваць, бо папугаi, як i дзецi, вельмi лёгка запамiнаюць паганыя словы.
Калi пачынаўся дождж, Пэдрыта натапырваў пёры i цiхенька нешта сам сабе баяў. Калi ж ладзiлася пагода, ён лётаў ды крычаў на ўсё горла.
Як бачым, гэта быў зусiм шчаслiвы папугай. I апроч таго, што ён быў вольны, як гэтага хочуць усе птушкi, ён, як заможныя людзi, таксама а пятай гадзiне пiў чай.
I вось, пры ўсiм гэтым шчасцi, здарылася так, што адным дажджлiвым надвячоркам пасля пяцi дзён безупыннай залевы ўрэшце выглянула сонца i Пэдрыта залётаў паўсюль ды загарлапанiў:
- Якi цудоўны дзянёк, папугайчык!.. Смачная каша!.. Лапу, Пэдрыта!
I паляцеў ён далёка-далёка, аж пакуль не ўбачыў пад сабой унiзе раку Парану, якая была падобная на шырокую белую стужку. А ён ляцеў i ляцеў, пакуль нарэшце не сеў адпачыць на дрэва.
