Герасио Кирого - Казкi трапiчнага лесу (на белорусском языке)
Обзор книги Герасио Кирого - Казкi трапiчнага лесу (на белорусском языке)
Кирого Герасио
Казкi трапiчнага лесу (на белорусском языке)
Гарасьо Кiрога
КАЗКI ТРАПIЧНАГА ЛЕСУ
ГIГАНЦКАЯ ЧАРАПАХА
Жыў у Буэнас-Айрэсе адзiн чалавек, i быў ён шчаслiвы, бо меў здароўе i быў працавiты. Але аднойчы ён захварэў, i лекары сказалi яму, што, толькi з'ехаўшы з горада, ён зможа паправiцца. Ехаць яму не хацелася, бо ў яго былi маленькiя браты, якiх ён кармiў, а хвароба дзень пры днi ўсё мацнела.
I вось аднойчы ягоны сябар, дырэктар Заапарку, сказаў яму:
- Вы мой сябар, вы добры працавiты чалавек. Таму я хачу, каб вы паехалi, пажылi ў лесе i, пажыўшы на свежым паветры, паправiлiся. А паколькi вы ўмееце трапна страляць, дык папалюйце на лясных звяроў i прывязiце мне шкуры, а я вам заплачу наперад грошы, каб вашыя брацiкi не галадавалi.
Хворы пагадзiўся i паехаў далёка ў лес, куды далей за Мiсьёнэс. Было там вельмi спякотна, i гэта прынесла яму карысць.
Жыў ён у лесе адзiн i сам сабе варыў страву. Еў птушак i звяроў, на якiх паляваў са стрэльбай. А яшчэ еў фрукты. Спаў ён пад дрэвамi, а калi прыходзiла непагадзь, рабiў за пяць хвiлiн будан з пальмавага лiсця ды сядзеў там задаволены, сярод лесу, якi аж шалеў ад дажджу i ветру.
Са шкур ён зрабiў сабе клунак i насiў яго, перакiнуўшы цераз плячо. А яшчэ ён налавiў шмат ядавiтых змей, якiх захоўваў у вялiкiм арэху, бо ёсць там такiя вялiкiя арэхi - як бляшанка пад газу.
Да чалавека зноў вярнуўся здаровы колер твару, добры апетыт, i быў ён дужы. I вось аднаго разу, калi яму вельмi хацелася есцi, бо ўжо два днi ён не мог нiчога ўпаляваць, убачыў ён на беразе вялiкай затокi магутнага ягуара, якi збiраўся з'есцi чарапаху i, перавярнуўшы яе бокам, спрабаваў засунуць пад панцыр лапу i кiпцюрамi выцягнуць мяса. Заўважыўшы чалавека, ягуар страшна зароў i хацеў быў на яго скочыць. Але трапны паляўнiчы пацэлiў яму якраз мiж вачэй i прабiў галаву. Потым ён злупiў з ягуара шкуру - такую вялiзную, што яна адна магла б паслужыць дываном на цэлы пакой.
"А цяпер, - падумаў чалавек, - пачастуюся я чарапахай. У яе такое смачнае мяса!"
Але, падышоўшы да чарапахi, ён убачыў, што яна параненая, i галава ў яе амаль адарваная ад шыi i вiсiць усяго на двух-трох пасмачках.
Забыўшыся на голад, чалавек пашкадаваў няшчасную чарапаху. Ён зацягнуў яе вяроўкаю да свайго будана i перавязаў ёй анучкамi галаву. А каб зрабiць анучкi, яму давялося разадраць сваю кашулю, бо была ў яго толькi адна кашуля i нiякiх iншых ануч. Чарапаха была аграмадная, велiчынёю з крэсла i важыла як дарослы мужчына. Таму, пакуль чалавек прыцягнуў яе, ён вельмi стамiўся.
Чарапаха зашылася ў куточак i нерухома ляжала там цэлымi днямi. А чалавек штодзень лячыў яе i пяшчотна пляскаў па спiне.
I вось нарэшце чарапаха паправiлася. Але тут захварэў чалавек. У яго была гарачка, i яму ламала ўсё цела.
А потым ён зусiм ужо не мог устаць. Гарачка ўвесь час мацнела, а горла аж гарэла ад смагi. Чалавек зразумеў, што цяжка захварэў, i, хоць быў адзiн, прамовiў уголас, бо пачынаў ужо трызнiць:
- Я памру, - сказаў чалавек. - Я адзiн i ўжо не магу ўстаць, i няма нiкога, хто падаў бы мне вады. Я памру ад смагi i голаду.
Неўзабаве гарачка яшчэ болей памацнела, i ён страцiў прытомнасць. Але чарапаха чула яго i зразумела, што сказаў паляўнiчы. Тады яна падумала:
"Тым разам чалавек пашкадаваў мяне i не з'еў, хоць быў галодны. Ён вылечыў мяне, а цяпер я яго буду лячыць".
Яна пайшла да затокi, знайшла панцыр маленькай чарапашкi, добра пашаравала яго пяском i попелам, набрала ў яго вады i напаiла чалавека, якi ляжаў на коўдры i памiраў ад смагi. Потым яна назбiрала смачных карэньчыкаў, сакавiтых зёлак i прынесла iх чалавеку, каб той паеў. I чалавек еў, не ведаючы, хто яго кормiць. Ён увесь час трызнiў з гарачкi i нiкога не пазнаваў.
Шторанiцы чарапаха абыходзiла лес, шукаючы пажыўных карэньчыкаў, i кармiла iмi чалавека. Яна вельмi шкадавала, што не можа залезцi на дрэвы i прынесцi яму пладоў.
А паляўнiчы еў i не ведаў, хто дае яму ежу. Але аднойчы ён апрытомнеў. Ён пачаў азiрацца i ўбачыў, што зусiм адзiн, бо нiкога ў лесе, апроч яго ды чарапахi, не было. Тады ён iзноў прамовiў уголас:
- Я адзiн-адзiнюткi ў лесе! Лiхаманка вернецца зноў, i я памру, бо толькi ў Буэнас-Айрэсе ёсць лекi, якiя дазволяць мне ачуняць. Але я не змагу дайсцi да Буэнас-Айрэса i сканаю тут у самоце.
Як ён i казаў, лiхаманка пад вечар вярнулася, ды яшчэ мацнейшая, чым раней. I ён зноў страцiў прытомнасць.
Але чарапаха пачула яго i гэты раз i зноў падумала:
"Калi ён застанецца ў лесе, дык памрэ, бо тут няма лекаў. Я павiнна занесцi яго ў Буэнас-Айрэс".
Сказаўшы гэтак, яна зрэзала тонкiя i моцныя, як вяроўкi, лiяны, асцярожненька ўсклала чалавека сабе на спiну i, каб не ўпаў, моцна прывязала яго лiянамi. Ёй давялося праявiць добрую кемнасць, каб прыладзiць стрэльбу, шкуры i арэх са змеямi ды не патрывожыць пры гэтым паляўнiчага. Але ўрэшце ўсё атрымалася, як яна хацела, i яна рушыла ў дарогу.
Нагрузiўшыся, чарапаха йшла ды йшла ўдзень i ўначы. Яна мiнала лясы, палi, пераплывала рэкi шырынёю на цэлую мiлю, прабiралася праз балоты, у якiх ледзь не танула, трымаючы на сабе чалавека, якi ўжо амаль памiраў.
Праз кожныя восем цi дзесяць гадзiн хады яна спынялася, развязвала лiяны i асцярожна клала чалавека на зямлю, выбiраючы сушэйшае месца. Потым шукала ваду i мяккiя карэньчыкi i давала iх хвораму. I сама яна таксама ела, хоць была такая стомленая, што лепей бы ёй было паспаць.
Часам ёй даводзiлася iсцi па самым санцапёку. Стаяла лета, а паляўнiчы быў у такой гарачцы, што ўвесь час трызнiў i памiраў ад смагi. Тады ён пачынаў крычаць: "Вады! Вады!" - i чарапаха давала яму напiцца.
Так яна iшла - дзень за днём, тыдзень за тыднем.
Кожны дзень яны былi ўсё блiжэй да Буэнас-Айрэса, але з кожным днём чарапаха слабела, з кожным днём у яе менела сiлы, хоць яна не скардзiлася. Часам яна падала зусiм знямоглая, але тады чалавек, на хвiлiну апрытомнеўшы, уголас казаў:
- Я памiраю, мне ўсё горай i горай, але толькi ў Буэнас-Айрэсе я мог бы ачуняць. А тут я памру, адзiн у гэтым лесе.
Яму здавалася, што ён усё яшчэ ў будане, бо ён жа нiчога не ведаў. Тады чарапаха ўставала i йшла далей.
Але настаў дзень, калi гаротная чарапаха зусiм ужо не магла iсцi. Яна патрацiла ўсе свае сiлы i больш не магла. Каб хутчэй дайсцi, яна цэлы тыдзень не ела, i сiлы ў яе нi на што не засталося.
Калi прыйшла ноч, яна ўбачыла на даляглядзе далёкае святло, нейкае ззянне, што асвятляла неба, але яна не ведала, што гэта такое. Яна зусiм знемаглася i заплюшчыла вочы, каб памерцi разам з паляўнiчым, маркотна думаючы, што не здолела ўратаваць чалавека, якi быў такi добры з ёю.
Але ж яна была ўжо ў Буэнас-Айрэсе, хоць не ведала гэтага. Тое святло, што яна бачыла ў небе, было ззянне горада, i яна сабралася памерцi, калi была ў самым канцы свайго гераiчнага падарожжа.
На шчасце, у гэтую хвiлiну двух паўмёртвых падарожнiкаў убачыла гарадское мышаня, якога клiкалi Пэрэс.
- Вось дык чарапаха! - здзiвiлася мышаня. - Нiколi я не бачыла такой вялiзнай чарапахi. А што гэта ты нясеш на спiне? Дровы?
- Не, - маркотна адказала чарапаха. - Гэта чалавек.
- I куды ж ты нясеш гэтага чалавека? - спытала цiкаўнае мышаня.
- Я iду... iду... Я хацела дайсцi да Буэнас-Айрэса, - адказала бедная чарапаха такiм цiхiм голасам, што яе было амаль не чуваць. - Але я нiколi туды не дайду, i мы памром тут...
- Эх, дурнiца ты, дурнiца! - засмяялася мышаня. - Нiколi не бачыла я такой дурной чарапахi! Ды ты ўжо ў Буэнас-Айрэсе! Тое святло, што ты бачыш, гэта i ёсць Буэнас-Айрэс.
Пры гэтых словах чарапаха адчула новыя сiлы, бо яна зразумела, што ў яе ёсць яшчэ час уратаваць паляўнiчага. I яна зноў рушыла ў дарогу.
На досвiтку дырэктар Заапарку ўбачыў запэцканую i вельмi худую чарапаху, на спiне ў якой ляжаў перавязаны лiянамi чалавек. Ён памiраў. Пазнаўшы ў гэтым чалавеку свайго сябра, дырэктар сам пабег па лекi, i з iх дапамогаю паляўнiчы адразу ж ачуняў.
Калi паляўнiчы даведаўся, як яго ўратавала чарапаха i як яна зрабiла падарожжа аж у трыста мiль, каб толькi ён мог выпiць лекаў, ён вырашыў нiколi з ёю не разлучацца. Але ж ён не мог трымаць яе ў сваёй маленькай хаце, i тады яго сябар прапанаваў аддаць яе ў заапарк, дзе абяцаў даглядаць за ёю як за сваёй дачкой.
Так i зрабiлi. Цяпер чарапаха, шчаслiвая i задаволеная, поўзае па ўсiм садзе, i гэта тая сама вялiзная чарапаха, якую мы штодня можам бачыць, калi яна скубе траўку ля клетак з малпамi.
Кожны вечар паляўнiчы прыходзiць да яе, а яна па хадзе здаля пазнае свайго сябра. Яны бавяць разам пару гадзiн, i ёй заўсёды хочацца, каб ён, раней чым пайсцi, пяшчотна папляскаў яе рукою па спiне.
ПАНЧОХI ДЛЯ ФЛАМIНГАЎ
Неяк раз змеi ладзiлi вялiкi баль. Былi запрошаныя рапухi ды жабы, фламiнгi, кайманы ды рыбы. Але ж рыбы не ходзяць, то й танчыць яны не маглi. Яны толькi павылазiлi на пясок ды пляскалi хвастамi, бо той баль адбываўся каля ракi.
Кайманы, каб лепей сябе ўпрыгожыць, надзелi на шыю каралi з бананаў i палiлi парагвайскiя цыгары. Жабы абляпiлiся рыбiнаю лускою i ступалi паважна, перакульваючыся з адной нагi на другую, нiбыта плылi. I кожны раз, калi яны з паважным выглядам праходзiлi па беразе, рыбы крычалi iм што-небудзь кплiвае.