Жорж Сименон - Чалавек на лаўцы (на белорусском языке)
Мэгрэ ступiў на ганак i спынiўся перад пакрытымi лакам сасновымi дзвярыма, з жалезнай ручкаю i сiнiм акенцам. Ён пачаў шукаць кнопку званка, але перш чым знайшоў яе, пачуў голас з-за дзвярэй:
- Хто там?
- Панi Турэ?
- Я.
- Я хацеў бы пагаварыць з вамi.
Але жанчына не рашалася адчынiць дзверы.
- Палiцыя, - цiха дадаў Мэгрэ.
Гаспадыня зняла ланцужок, адсунула засаўку i, агледзеўшы мужчын праз шчылiну прыадчыненых дзвярэй, спыталася:
- А што вам трэба?
- Пагаварыць з вамi.
- Чым вы дакажаце, што вы з палiцыi?
Мэгрэ паказаў палiцэйскi жэтон.
- Добра. Спадзяюся, ён не фальшывы, - сказала панi Турэ, убачыўшы жэтон, i ўпусцiла нечаканых гасцей.
Вузкi калiдор, выбеленыя сцены, пакрытыя лакам дзверы i плiнтусы. Дзверы на кухню заставалiся адчыненыя, жанчына правяла iх у суседнi пакой i запалiла святло.
Мэгрэ разгледзеў гаспадыню. Сорак - сорак пяць гадоў, як i мужу, паўнейшая за яго, але не рыхлая, а шырокая ў касцях. Iмпазантнай не назавеш. Шэрая сукенка i фартух, якi яна машынальна церабiла, яшчэ больш спрошчвалi яе.
Спынiлiся яны ў сталовай. Абсталюнак у вясковым стылi, кожная рэч на сваiм месцы, як на вiтрыне мэблевай крамы. Нiдзе нiчога лiшняга - нi кiнутай люлькi цi пачка цыгарэт, нi шытва цi нават газеты, нiчога такога, што магло б даць хоць нейкае ўяўленне, чым тут людзi жывуць.
Сесцi гаспадыня гасцей не запрасiла, але выразна паглядзела на iхнiя ногi, перасцерагаючы ўсiм сваiм выглядам: "Не запэцкайце лiнолеум!"
- Слухаю вас.
- Вашага мужа зваць Луi Турэ?
Нахмурыўшы бровы i спрабуючы здагадацца, што прывяло сюды палiцыю, яна кiўнула галавою.
- Ён працуе ў Парыжы?
- Памочнiкам дырэктара фiрмы "Каплан i Занэн", на вулiцы Бондзi.
- Ён працаваў калi-небудзь на складзе?
- Працаваў.
- Даўно?
- Некалькi гадоў таму назад. Але ўжо тады ён быў у дырэктара першым памагатым.
- У вас няма яго фатаграфii?
- А нашто яна вам?
- Мне б хацелася ўпэўнiцца...
- У чым? - Падазрона ўзiраючыся ў гасцей, панi Турэ запыталася: - Луi трапiў у аварыю?
Яна машынальна паглядзела на насценны гадзiннiк, якi вiсеў на кухнi, усё роўна як прыкiдвала, дзе цяпер можа быць муж.
- Спярша я павiнен упэўнiцца, цi ён гэта.
- Гляньце на сервант, - сказала яна.
Падышоўшы да серванта, Мэгрэ ўбачыў некалькi фатаграфiй: на адной маладзенькая дзяўчына, на другой - чалавек, - зарэзаны ў тупiку, але маладзейшы, у чорным.
- Вы часам не ведаеце, цi ёсць у вашага мужа ворагi?
- Адкуль яны ў яго могуць быць?
Гаспадыня выйшла на хвiлiнку ў кухню i выключыла газавую гарэлку - на плiце нешта закiпела.
- А якой гадзiне вяртаецца ён звычайна дамоў?
- Ён выязджае з Лiёнскага вакзала ў шэсць дваццаць дзве. Дачка вяртаецца наступным цягнiком, яна пазней заканчвае працаваць. У яе адказная пасада, i...
- Я вымушаны папрасiць вас праехаць з намi ў Парыж.
- Луi памёр? - Яна паглядзела на iх спадылба, позiркам жанчыны, якая не церпiць маны. - Скажыце мне праўду.
- Яго забiлi.
- Дзе?
- У тупiку ля бульвара Сэн-Мартэн.
- Што яму там спатрэбiлася?
- Не ведаю.
- Калi гэта здарылася?
- Мы мяркуем, недзе пасля паловы пятай.
- А палове пятай ён быў яшчэ ў Капланаў. Вы з iмi гаварылi?
- Не, не паспелi. Ды мы й не ведаем яшчэ, дзе ён працуе.
- А хто ж яго забiў?
- Якраз гэта мы i спрабуем высветлiць.
- Ён быў адзiн?
Мэгрэ адчуў раздражненне.
- Цi не лепей вам апрануцца i паехаць разам з намi?
- Што вы з iм зрабiлi?
- Цяпер ён у Iнстытуце судова-медыцынскай экспертызы.
- Гэта морг?
Мэгрэ змаўчаў.
- Як мне папярэдзiць дачку?
- Можаце пакiнуць цыдулку.
Гаспадыня задумалася.
- Не. Мы лепей заедзем да маёй сястры, i я перадам ёй ключ. Яна прыйдзе сюды i дачакаецца Монiкi. Дачку вам таксама трэба ўбачыць?
- Пажадана.
- Дзе ёй лепш сустрэцца з намi?
- У маiм бюро на набярэжнай Арфэўр. Гэта будзе найбольш аператыўна. Колькi ёй гадоў?
- Дваццаць два.
- А вы не маглi б папярэдзiць яе па тэлефоне?
- Па-першае, у нас няма тэлефона, а па-другое, яна ўжо пайшла з працы i едзе на вакзал. Пачакайце мяне.
Яна паднялася наверх па лесвiцы, якая ўся рыпела пад ёю - дом быў пабудаваны з уцэненых матэрыялаў, i дажыць да старасцi яму наўрад цi было наканавана.
Унiз яна спусцiлася ў чорным, напарфумленая. Падышоўшы да машыны, панi Турэ спынiлася, усё роўна як сумнявалася, цi памесцiцца яна ў такiм маленькiм аўтамабiлi. Нехта назiраў за iмi з суседняга акна.
- Сястра жыве за два кварталы адсюль. Няхай шафёр паверне направа, а потым на другую вулiцу налева.
Домiкi сясцёр здавалiся блiзнятамi. Адрознiвалiся яны хiба што колерам шкла ў акенцы на дзвярах: тут яно было жоўтае.
- Я зараз вярнуся, - сказала панi Турэ, выйшаўшы з машыны, аднак затрымалася хвiлiн на пятнаццаць.
Вярнулася яна разам з сястрою, падобнай на яе як дзве кроплi вады i таксама апранутай у чорнае.
- Сястра паедзе з намi. Я думаю, месца хопiць. Яе муж пойдзе да мяне i дачакаецца Монiкi. Сёння ў яго выхадны. Ён кантралёр на чыгунцы.
Мэгрэ сеў побач з шафёрам. Сантонi ледзь уцiснуўся на сядзенне побач з мажнымi жанчынамi. Па дарозе сёстры перашэптвалiся.
Калi яны прыехалi ў Iнстытут судмедэкспертызы, цела Луi Турэ ўжо ляжала на мармуровай плiце. Нябожчыка згодна з загадам Мэгрэ яшчэ не распраналi. Камiсар сам адкiнуў з твару забiтага прасцiну.
Мэгрэ назiраў за сёстрамi. У цемнаце ён прыняў iх за блiзнят. А цяпер, пры яркiм святле, заўважыў, што сястра гады на тры-чатыры маладзейшая.
- Вы яго пазнаяце?
Панi Турэ трымала ў руках насоўку, але не плакала. Сястра трымала яе пад руку.
- Гэта Луi... Нябога... - уздыхнула ўдава. - Цi магла б я падумаць уранку... - Раптам яна заўважыла: - Яму ж нiхто не закрыў вочы...
- Можаце гэта зрабiць.
Сёстры пераглянулiся: а чый гэта абавязак?.. Разважыўшы, панi Турэ з урачыстым выглядам закрыла мужу вочы.
Прашаптаўшы: "Бедны Луi..." - яна звярнула ўвагу на чаравiкi нябожчыка, бачныя з-пад прасцiны, i адразу ж нахмурыла бровы.
- Што гэта?.. Хто надзеў яму гэтыя чаравiкi?
- Яны былi на iм, калi мы яго знайшлi.
- Не можа быць. Луi нiколi не насiў жоўтых чаравiкаў. Прынамсi, за ўсе дваццаць шэсць гадоў, што мы разам жылi. Ён ведаў: я такога колеру не дапусцiла б. Жанна, ты бачыла?
Сястра згодна кiўнула.
- Вы ўсё-такi падумайце, - сказаў Мэгрэ, - цi былi ў яго такiя адзежа i абутак... А можа, гэта не ён?
- А хто ж? Але чаравiкi не ягоныя. Я ж чышчу iх кожны дзень. Магла я запомнiць iх колер?.. Сёння ўранку на iм былi чорныя чаравiкi на двайной падэшве, ён надзяваў iх ца працу.
Мэгрэ адкiнуў прасцiну да канца.
- Палiто ягонае?
- Ягонае.
- А гарнiтур?
- Таксама. А гальштук - не. Ён нiколi не надзеў бы такога яркага гальштука. Гэты ж амаль чырвоны!
- Якi лад жыцця быў у вашага мужа?
- Сама мерны. Сястра можа пацвердзiць. Уранку ён ад'язджаў на працу, сядаў у аўтобус, ехаў да вакзала на цягнiк у восем семнаццаць. На Лiёнскiм вакзале ён спускаўся ў метро i выходзiў на станцыi Сэн-Мартэн.
Супрацоўнiк Iнстытута зрабiў Мэгрэ знак, i камiсар, зразумеўшы яго, падвёў сясцёр да другога стала, на якiм былi раскладзены рэчы, знойдзеныя ў кiшэнях у забiтага.
- Спадзяюся, вы пазнаяце гэтыя рэчы?
На стале ляжалi срэбраны гадзiннiк з ланцужком, насоўка без меткi, пачаты пачак цыгарэт, запальнiчка, ключ i, побач з кашальком, два сiнiя бiлеты.
- Квiткi ў кiно, - адзначыла панi Турэ.
Мэгрэ дадаў, зiрнуўшы на iх:
- Кiнатэатр "Навiны дня", бульвар Бон-Нувэль. Калi я не памыляюся, квiткi сённяшнiя.
- Не можа быць. Ты чуеш, Жанна?
- Цiкава, - адказала сястра.
- Будзьце ласкавы, гляньце, што там у кашальку.
Праверыўшы кашалёк, панi Турэ зноў нахмурыла бровы.
- У Луi не было столькi грошай уранку.
- Вы ўпэўнены?
- Я ж кожную ранiцу правяраю, цi ёсць у яго грошы. Ён нiколi не бярэ з сабою больш як тысячу дзвесце, тысячу трыста.
- Можа, ён сёння атрымаў грошы?
- Ды не, цяпер жа канец месяца.
- Калi ён вяртаўся ўвечары, у яго заўсёды заставалiся грошы?
- За вылiкам тых, што ён плацiў за метро i цыгарэты. А на цягнiк у яго праязны.
Яна не рашалася пакласцi кашалёк сабе ў сумку.
- Напэўна, ён вам яшчэ патрэбны?
- Пакуль што патрэбны.
- Я нiяк не магу зразумець, чаму ў яго гэтыя гальштук i чаравiкi. I чаму, калi ўсё гэта здарылася, ён не быў у сябе ў краме?..
Нiчога не адказаўшы, Мэгрэ папрасiў яе распiсацца на бланках.
- Вы паедзеце дамоў?
- Калi мы зможам забраць цела?
- Напэўна, праз дзень цi два.
- Яго будуць ускрываць?
- Магчыма. Але не абавязкова.
Панi Турэ паглядзела на гадзiннiк.
- Праз дваццаць хвiлiн адыходзiць наш цягнiк, - сказала яна сястры i звярнулася да Мэгрэ: - Цi не маглi б вы давезцi нас да вакзала?
- Ты не будзеш чакаць Монiку? - запыталася ў панi Турэ сястра.
- Яна можа вярнуцца сама.
Вяртаючыся з Лiёнскага вакзала ў палiцыю, Мэгрэ i Сантонi яшчэ раз зiрнулi з машыны сёстрам услед.
- Ведзьма! - прабурчаў Сантонi па дарозе з вакзала на набярэжную Арфэўр. Нябозе, вiдаць, было не надта весела.
