Жорж Сименон - Чалавек на лаўцы (на белорусском языке)
- Бардэль?
- Не зусiм. Але мне здалося, што гаспадыня з гэтымi справамi знаёмая. Пакуль падымалiся наверх, яна запыталася, як я збiраюся плацiць - штомесяц цi часцей, дзе я працую. Пакой - вокнамi на двор. Абсталюнак неблагi. Праўда, як на мой густ, дык зашмат таннага шоўку i аксамiту. Лялька на канапе. У пакоi пахла яшчэ, так бы мовiць, жанчынаю. Гаспадыня пацiкавiлася, хто мне даў адрас. Я ледзь не прагаварыўся, што даведаўся па аб'яве. Шчыра кажучы, мяне ўвесь час бянтэжыла адна з яе цыцак: яна ўсё выслiзгвала з халата. Я сказаў, што паведамiў мне пра пакой адзiн мой сябра. I што сябра гэты жыве ў яе. Яна запыталася хто. Калi я назваў Турэ, то адразу зразумеў, што яна яго ведае. Яна i з твару змянiлася, i голас стаў iншы. "Не ведаю, кажа, такога!" Як адрэзала. А потым пытаецца, цi няма ў мяне звычкi позна вяртацца дамоў. Было ўжо вiдаць, што вырашыла пазбавiцца ад мяне. Але я прыкiнуўся прасцячком. Кажу: "Можа, мой сябра яшчэ тут? Ён удзень не працуе i позна ўстае". Але яна мне: "Дык вы будзеце здымаць пакой цi не?" Буду, кажу. "Плата наперад". Я дастаў кашалёк i, нiбыта выпадкова, выняў фота Турэ. "А, - кажу, - вось i фота майго сябра". Яна зiрнула i кажа: "Не, мы, вiдаць, адно аднаму не падыдзем". I пайшла да дзвярэй. Я хацеў затрымаць яе, але яна папрасiла пакiнуць яе ў спакоi, у яе, бачыце, абед на плiце можа згарэць. Так i развiталiся... Шэф, ды я проста ўпэўнены, што яна яго ведала! Калi я выйшаў на вулiцу, фiранка зварухнулася: яна назiрала за мною.
- Едзем! - сказаў Мэгрэ.
Хаця дом быў за два крокi адсюль, пад'ехалi на машыне. Гаспадыня, якая выйшла адчынiць дзверы, i цяпер была ў халаце.
- Хто там?
- Палiцыя.
- Што вам трэба? - Зiрнула коса на Лапуэнта. - Так i ведала, што нажыву сабе бяду з гэтым малакасосам.
- Думаю, нам будзе зручней перагаварыць у доме.
- А я i не збiраюся трымаць вас на ганку. Мне ад вас хаваць няма чаго.
- Чаму вы не прызналiся, што пан Турэ быў вашым жыльцом?
- Таму, што гэта яго не датычыцца, - зноў змерыла яна Лапуэнта нядобрым позiркам.
Яна ўвяла iх у невялiкую гасцёўню. Грубка тут была напалена як след. Усюды ляжалi стракатыя падушкi з вышытымi на iх кошачкамi, сэрцамi i скрыпiчнымi ключамi. Вокны былi занавешаны шчыльнымi шторамi, i гаспадыня запалiла святло.
- Дык што вам ад мяне трэба?
Мэгрэ выняў з кiшэнi фатаграфiю Турэ.
- Гэта ён?
- Ён. Вы i без мяне ўсё ведаеце.
- Доўга ён у вас жыў?
- Прыкладна два гады. Можа, трохi болей.
- У вас шмат жыльцоў?
- Вядома. Мне адной дом задужа вялiкi. А ў наш час кватэру знайсцi нялёгка.
- Колькi ж iх у вас?
- Цяпер - тры.
- Але адзiн пакой свабодны?
- Той самы, што я паказвала гэтаму малойчыку. I цяпер шкадую, што не была асцярожлiвая.
- Што вы ведаеце пра пана Турэ?
- Цiхi i сцiплы чалавек. Нiкому не замiнаў. Працаваў уначы...
- А вы ведаеце дзе?
- Я яго нi аб чым не распытвала. Ён сыходзiў увечары i вяртаўся ўранку. Спаў вельмi мала. Я яму часта казала, што трэба спаць болей. Але мне здаецца, што ўсе яны так, хто ўначы працуе, - мала спяць.
- Ён шмат зарабляў?
- А што вас, уласна, цiкавiць?
- Вы ж чытаеце газеты?..
На столiку ляжала разгорнутая ранiшняя газета.
- Бачу, куды вы гняце. Але спярша паабяцайце, што ў мяне не будзе непрыемнасцей. Ведаю я палiцыю...
Мэгрэ падумаў, што кабета павiнна быць у картатэцы аддзела нораваў.
- Я ж не рэкламую сваiх жыльцоў на кожным кроку. Не рэгiстрырую iх. Гэта не злачынства. Але калi вы пачняце выкручваць мне нервы...
- Усё будзе залежаць ад вас.
- Вы абяцаеце?.. Дарэчы, у якiм вы чыне?
- Камiсар Мэгрэ.
- Ого! Зразумела. Гэта сур'ёзней, чым я думала. Мяне турбуюць вашы калегi з нораваў. - Яна адпусцiла ў iхнi адрас такое слоўца, што Мэгрэ з Лапуэнтам пераглянулiся.
- Ну, добра. Ведаю я, што яго забiлi. Але больш - нiчога.
- Як ён назваўся вам?
- Проста - пан Луi.
- Да яго прыходзiла жанчына? Чарнявая, сярэднiх гадоў?
- Прыходзiла. Прыгожая, гадоў сорак, умее сябе трымаць.
- Часта прыходзiла?
- На тыдзень тры цi чатыры разы.
- А прозвiшча яе вы ведаеце?
- Я называла яе панi Антуанэт.
- Вы, я бачу, прывыклi называць людзей па iменi.
- Я не цiкаўная.
- Яна, калi прыходзiла, надоўга заставалася ў яго?
- На колькi трэба.
- На паўдня?
- Як калi. Iншым разам - на гадзiну-дзве.
- А ўранку прыходзiла?
- Можа, калi i прыходзiла, я не помню.
- Вы яе адрас ведаеце?
- Нiколi не пыталася.
- Iншыя вашы жыльцы - жанчыны?
- Пан Луi быў адзiны мужчына.
- Ён з iмi меў зносiны?
- Любоўныя? Такiх не было. Мне здаецца, ён да гэтага не быў ахвотнiк. Можа, калi б захацеў...
- Але ён заходзiў да iх?
- Яны, бывала, заходзiлi да яго папрасiць запалак, цыгарэт цi газету.
- I ўсё?
- Ну, яны гаманiлi пра сёе-тое. Часам ён нават гуляў у карты з Люсiль.
- Яна наверсе?
- Не. Бадзяецца недзе днi ўжо два. З ёй гэта здараецца. Мабыць, знайшла сабе некага. Але памятаеце, што вы мне абяцалi? Каб нi ў мяне, нi ў маiх жыльцоў не было нiякiх непрыемнасцей.
Мэгрэ хацеў быў сказаць, што нiчога не абяцаў, але змаўчаў.
- А апрача гэтай кабеты, нiхто да яго не прыходзiў?
- Нядаўна нехта пра яго пытаўся, разы са два.
- Маладзiца?
- Ага. Яна не стала падымацца наверх. Папрасiла перадаць, што чакае ўнiзе.
- Яна назвалася?
- Монiкай. Яна засталася ў калiдоры, нават у гасцёўню не прайшла.
- Ён спусцiўся да яе?
- Першы раз пра нешта з ёю пашаптаўся, i яна пайшла. А другiм разам i трэцiм выйшаў з ёю.
- Не сказаў вам, калi вярнуўся, што за яна?
- Спытаўся толькi, цi спадабалася яна мне.
- I што вы адказалi?
- Сказала, што цiкавая, як зазвычай у яе ўзросце, але што праз некалькi гадоў гэта будзе сапраўдная кабыла.
- А хто яшчэ прыходзiў?
- Вы не хочаце сесцi?
- Дзякую. Не хачу пэцкаць вам падушкi - змок да нiткi. Надта ў вас ужо чыста.
- Стараюся як магу. Дык чакайце... Дайце ўспомнiць... Прыходзiў адзiн чалавек. Малады. Не назваўся. Я перадала пану Луi, што яго чакаюць унiзе. Пан Луi, здалося, расхваляваўся i папрасiў мяне правесцi госця наверх. Гэты маладзён прабыў у яго хвiлiн дзесяць.
- Даўно гэта было?
- У сярэдзiне жнiўня. Памятаю, была спякота i процьма мух.
- Ён прыходзiў яшчэ калi-небудзь?
- Неяк разам прыходзiлi, усё роўна як на вулiцы сустрэлiся. Разам паднялiся наверх, але хлопец хутка выйшаў.
- Усё?
- Мне здаецца, я i так нагаварыла пад самую завязку. Думаю, вам таксама цiкава падняцца наверх?
- Вядома.
- Пан Луi займаў пакой насупраць таго, якi я паказвала вашаму памочнiку. Вокны выходзяць на вулiцу.
- Правядзiце нас, калi ласка.
Уздыхнуўшы, гаспадыня з цяжкасцю стала ўздымацца наверх.
- Не забывайцеся, што абяцалi.
Мэгрэ пацiснуў плячыма.
- Калi пакрыўдзiце мяне, я заяўлю на судзе, што вы манiце.
Скрозь шчылiну прыадчыненых дзвярэй, мiма якiх яны праходзiлi, камiсар заўважыў маладую жанчыну, зусiм голую, з махнатым ручнiком у руках.
Павярнуўшыся да яе, гаспадыня сказала:
- Не бойся, Iвета, гэта не з нораваў!
5. СЯРЖАНТАВА ЎДАВА
Велiзарная шафа з люстрам займала амаль увесь пакой. Гэтай масiўнай мэблi з арэхавага дрэва было, напэўна, гадоў пяцьдзесят сама меней. Яе куплялi няйначай як на аўкцыёне.
На стале, накрытым цыратаю, стаяла клетка з канарэйкаю. Можа, падумаў камiсар, Турэ купiў яе на набярэжнай Межысэры, калi наведваў старога бухгалтара?..
- Гэта ягоная канарэйка?
- Ягоная. Ён прынёс яе з год назад. Але яго падманулi: падсунулi замест самца самку, яна не спявае.
- А хто тут прыбiраў?
- Я здаю пакоi з мэбляю i бялiзнаю, але прыбiральшчыцы няма. Некалi былi пакаёўкi, але з iмi шмат клопату. Дый жывуць у мяне пераважна жанчыны...
- Пан Луi сам прыбiраў?
- Ён запраўляў ложак, выцiраў пыл. Раз на тыдзень, дзеля яго, я мыла тут падлогу.
Камiсар адчуваў, што для Турэ гэты пакой быў прытулкам душы. Усё, што ён прыносiў сюды, мела не простае пабытовае прызначэнне - яно падбiралася з асабiстым, нават патаемным густам.
У шафе не было гарнiтура, але затое ў iм стаялi тры пары жоўтых чаравiкаў. На столiку ляжаў трохi экстравагантны, як для Турэ, капялюш, амаль новы, вiдаць, набыты iм з пратэсту. I, мабыць, з таго ж пратэсту куплены былi стракаты халат i чырвоныя пантофлi.
- А пан Турэ не хадзiў на скачкi?
- Не думаю. Пра гэта ён мне нiчога не казаў.
- А ён часта з вамi гаварыў?
- Часцей на хаду. Але iншы раз заходзiў у гасцёўню i мы гаманiлi.
- Ён быў вясёлы чалавек?
- Жыццю ён радаваўся.
Усё ў пакоi было на сваiм месцы, нiдзе нi пылiнкi. У адной шафе Мэгрэ знайшоў пачатую бутэльку партвейну i два келiхi. На вешалцы вiсеў плашч: натуральна, не мог жа Турэ вяртацца ў Жувiзi мокры, калi ўдзень iшоў дождж?
Было нямала кнiг. Яны стаялi ў рад на куфры: танныя выданнi, раманы плашча i шпагi, два-тры дэтэктывы. Вiдаць, дэтэктывы яму не спадабалiся i ён перастаў iх чытаць.
Крэсла стаяла ля акна. Побач маленькi столiк. На iм - фатаграфiя жанчыны гадоў сарака з цёмнымi валасамi ў чорным. Напэўна, гэта быў здымак тае жанчыны, пра якую казаў прадавец з ювелiрнай крамы. На iм яна - такая ж мажная. Такiх кабет у пэўным асяроддзi лiчаць прыгожымi.
