Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)
- Застанься тут i прыгледзь за машынай, Юп, - сказаў Ленц.
- А дзе ж матацыклiст? - спытаў я.
- Зматаўся, пакуль мы былi занятыя, - заявiў Юп.
Мы паволi паехалi. Недадёка ад вёскi быў маленькi санаторый. Мы часта бачылi яго, праязджаючы мiма. На ўзгорку стаяў нiзкi белы будынак. Наколькi нам было вядома, тут размяшчалася прыватная псiхiятрычная бальнiца для багатых. Вядома ж, там павiнен быць лекар i кабiнет для перавязак. Мы ўз'ехалi на пагорак i пазванiлi. Выйшла вельмi сiмпатычная медсястра. Убачыўшы кроў, яна аж пабялела i пабегла назад. Адразу ж выйшла другая, старэйшая.
- Спачуваю, - сказала яна, - мы не маем абсталявання для аказання першай дапамогi пры няшчасных выпадках. Вам трэба ехаць у бальнiцу Вiрхава. Гэта недалёка.
- Адсюль амаль гадзiна язды, - запярэчыў Кёстэр.
Сястра незычлiва глянула на яго.
- Мы для такiх спраў непрыстасаваныя. I лекара няма...
- Тады вы парушаеце закон, - заявiў Ленц. - Ва ўстановах такога тыпу павiнен быць пастаянны лекар. Вы дазволiце мне патэлефанаваць з вашага тэлефона? Я хачу звязацца з палiцыяй i з рэдакцыяй газеты.
Сястра завагалася.
- Мне здаецца, вам няма чаго хвалявацца, - холадна сказаў Кёстэр. - Мы вам добра заплацiм. Нам перш за ўсё патрэбны насiлкi. Да лекара вы, напэўна, датэлефануецеся.
Яна ўсё яшчэ была ў нерашучасцi.
- Насiлкi, - растлумачыў Ленц, - павiнны быць тут таксама згодна з законам, як i перавязачны матэрыял.
- Добра, добра, - паспешлiва адказала яна, вiдавочна разгубленая ад такiх багатых ведаў, - зараз я некага прышлю...
Яна знiкла.
- Вось i ўсё, - сказаў я.
- Тое ж самае магло быць i ў гарадской бальнiцы, - спакойна адказаў Готфрыд. - Спачатку грошы, потым бюракратыя, потым дапамога.
Мы вярнулiся да машыны i дапамаглi жанчыне вылезцi. Яна моўчкi паглядала ўвесь час на свае рукi. Мы завялi яе ў невялiчкае памяшканне на першым паверсе. Потым нам далi насiлкi, каб прынесцi мужчыну. Мы прынеслi i яго. Ён стагнаў.
- Хвiлiнку... - Мы паглядзелi на яго. Ён заплюшчыў вочы. - Я хачу, каб пра гэта нiхто не ведаў, - з цяжкасцю прамовiў ён.
- Вы зусiм не вiнаватыя, - адказаў Кёстэр. - Мы з пачатку да канца бачылi, як гэта здарылася, i будзем сведчыць на вашу карысць.
- Не ў гэтым справа, - сказаў мужчына. - Па iншай прычыне мне не хацелася б, каб пра гэта ведалi... Разумееце... - Ён глянуў на дзверы, куды пайшла жанчына.
- Тады гэта - самае лепшае месца, - заявiў Ленц. - Гэта прыватная бальнiца. Адно толькi застаецца: убраць вашу машыну, пакуль не з'явiцца палiцыя.
Мужчына аблакацiўся.
- Можа, вы пастараецеся для мяне? Патэлефануйце ў майстэрню... I дайце мне ваш адрас. Я хацеў бы... я вам вельмi ўдзячны...
Кёстэр адмахнуўся.
- I ўсё ж, - сказаў мужчына. - Я хацеў бы ведаць...
- Вельмi проста, - адказаў Ленц. - У нас у самiх ёсць майстэрня. Мы рамантуем такiя машыны, як ваша. З вашай згоды мы зараз адбуксiруем яе i прывядзём у парадак. Такiм чынам, у нейкай ступенi будзе добра i вам, i нам.
- Вельмi добра, - сказаў мужчына. - Вазьмiце мой адрас... Я сам забяру машыну. Цi кагосьцi прышлю.
Кёстэр сунуў вiзiтную картку ў кiшэнь, i мы занеслi мужчыну ў пакой. За гэты час прыйшоў малады лекар. Ён вымыў кроў у жанчыны на твары. Цяпер былi бачны глыбокiя парэзы. Жанчына абаперлася на здаровую руку i ўтаропiлася на блiскучую нiкелевую чашу на перавязачным стале.
- О! - цiха вымавiла яна i з адчаем у вачах адвалiлася назад.
Мы паехалi ў вёску i спыталi, цi ёсць тут майстэрня. Там у каваля мы пазычылi сталёвы трос i прыладу для буксiроўкi, паабяцаўшы яму за гэта дваццаць марак. Але недаверлiвы каваль захацеў сам паглядзець на машыну. Мы ўзялi яго з сабой i паехалi.
Юп стаяў пасярод шашы i махаў нам рукой. Але мы ўжо i самi зразумелi, што здарылася. На ўзбочыне стаяў стары "мерседэс" з высокiмi бартамi. Чацвёра мужчын рыхтавалiся адбуксiраваць пашкоджаную машыну.
- Мы паспелi ў самы раз, - сказаў Кёстэр.
- Гэта браты Фогты, - сказаў каваль. - Небяспечная банда. Жывуць вунь там. Тое, што трапляецца iм у лапы, нялёгка вырваць.
- Пабачым, - сказаў Кёстэр.
- Я ўжо iм растлумачыў, пан Кёстэр, - прашаптаў Юп. - Нячыстая канкурэнцыя. Яны хочуць забраць машыну ў сваю майстэрню.
- Добра, Юп. Пакуль што пабудзьце тут.
Кёстэр накiраваўся да самага высокага з усiх i звярнуўся да яго. Ён заявiў яму, што машына - наша.
- У цябе ёсць якi-небудзь цвёрды прадмет? - спытаў я Ленца.
- Толькi ключы, яны мне самому спатрэбяцца. Вазьмi гаечны.
- Лепш не трэба, - сказаў я. - Iм можна нанесцi цяжкiя цялесныя пашкоджаннi. Шкада, што на мне такiя лёгкiя туфлi. Няма нiчога лепшага за ўдар нагой.
- Вы дапаможаце? - спытаў Ленц каваля. - Тады нас будзе чатыры на чатыры.
- Я асцерагуся. А то заўтра яны мне разнясуць кузню. Я застануся строга нейтральны.
- I правiльна, - сказаў Готфрыд.
- Я памагу, - Заявiў Юп.
- Не лезь! - сказаў я. - Сачы толькi, каб хто не з'явiўся, i ўсё.
Каваль крыху адышоўся ад нас, каб яшчэ выразней паказаць сваю строгую нейтральнасць.
- Не пудры мне мазгi! - адразу ж пачуў я, як на Кёстэра насядаў самы высокi. - Хто першы прыйшоў, той i забярэ. Усё! А цяпер валiце адсюль!
Кёстэр яшчэ раз растлумачыў, што машына - наша. Ён прапанаваў Фогту з'ездзiць разам у санаторый, каб там ён змог упэўнiцца. Той толькi пагарддiва выскалiўся. Мы з Ленцам падышлi блiжэй.
- Вам, вiдаць, таксама захацелася ў бальнiцу? - спытаў Фогт.
Кёстэр нiчога не адказаў. Ён падышоў да машыны. Яшчэ тры Фогты наструнiлiся. Яны стаялi кучкай.
- Дайце мне трос, - сказаў нам Кёстэр.
- Цiшэй, хлапец! - прамовiў старэйшы Фогт. Ён быў на галаву вышэйшы за Кёстэра.
- Шкада, - сказаў Кёстэр. - Але машыну мы забяром.
Я з Ленцам, трымаючы рукi ў кiшэнях, падступiлiся яшчэ блiжэй. Кёстэр нахiлiўся да машыны. У тую ж секунду Фогт ударам нагi адштурхнуў яго. Ота на гэта разлiчваў. У той самы момант ён ухапiў Фогта за нагу i звалiў на зямлю. Потым падхапiўся i ўдарыў у жывот другога Фогта, якi ўжо замахнуўся на яго ручкай дамкрата. Той захiстаўся i таксама ўпаў. Доўга не чакаючы, мы з Ленцам кiнулiся на двух астатнiх братоў. Мяне адразу ўдарылi ў твар. Нiчога страшнага, але з носа пайшла кроў, мой удар аказаўся няўдалым - кулак толькi слiзгатнуў па тлустай скiвiцы; я атрымаў яшчэ раз пад вока i спатыкнуўся так няўдала, што Фогт ударам у жывот звалiў мяне на зямлю. Ён прыцiснуў мяне да асфальту i абхапiў шыю. Я ўвесь напружыўся, не даючы яму задушыць мяне i спрабуючы выкруцiцца з-пад яго, каб адкiнуць яго нагамi цi ўдарыць у жывот. Але Ленц i яго Фогт бiлiся на маiх нагах, i я не мог нiяк вызвалiцца. Нягледзячы на тое, што я напружваў шыю, дыхаць мне было цяжка - кроў у носе не прапускала паветра. Паступова вочы мае пачалi заплываць туманам, твар Фогта затросся, як студзень, а ў галаве замiльгалi чорныя плямы. Ужо амаль без памяцi я ўбачыў побач Юпа - ён стаяў на каленях у рове, спакойна i ўважлiва сочачы за маiмi сутаргамi. А потым, улучыўшы адпаведны момант у нашай схватцы, ён ударыў Фогта малатком па запясцi. Пасля другога ўдару Фогт адпусцiў маю шыю i, седзячы на зямлi, злосна паспрабаваў злавiць Юпа, якi, адсунуўшыся на метр, спакойна нанёс яму трэцi смачны ўдар па пальцах i яшчэ адзiн - па галаве. Я ўскочыў на ногi, навалiўся на Фогта i ўжо ў сваю чаргу ўхапiў яго за гарляк. У гэты момант раздаўся жывёльны рык, а потым вiск: "Пусцi, пусцi!" Гэта прасiўся старэйшы Фогт. Кёстэр закруцiў яму руку за плечы. Фогт унурыўся галавой у дол, а Кёстэр упёрся яму каленямi ў спiну, працягваючы круцiць руку. Каленам ён падцiскаў яе да патылiцы. Фогт лямантаваў, але Кёстэр ведаў, што яго трэба даканаць як след, а то ён не супакоiцца. Ён рыўком вывiхнуў яму руку i толькi тады выпусцiў. Фогт нейкi час паляжаў яшчэ на зямлi. Я азiрнуўся вакол. Адзiн з братоў яшчэ стаяў на нагах, але крык брата цалкам паралiзаваў яго.
- Убiрайцеся, а то заробiце яшчэ, - сказаў яму Кёстэр.
Свайго Фогта я яшчэ раз стукнуў мордай аб асфальт i адпусцiў. Ленц ужо стаяў каля Кёстэра. Яго пiнжак быў парваны. З кутка рота ў яго цякла кроў. Яго бойка, здаецца, закончылася ўнiчыю, бо хоць яго Фогт таксама быў у крывi, але ён стаяў на нагах. Паражэнне старэйшага брата вырашыла ўсё. Нiхто не адважваўся вымавiць хоць адно слова. Яны дапамаглi старэйшаму падняцца i пайшлi да сваёй машыны. Непаранены брат яшчэ раз вярнуўся i забраў дамкрат. Ён скасавурыўся на Кёстэра, як на нячыстую сiлу. Потым "мерседэс" паехаў.
Аднекуль раптам з'явiўся каваль.
- Хапiла iм, - сказаў ён. - Даўно яны такога не каштавалi. Старэйшы ўжо сядзеў за забойства.
Нiхто яму не адказаў. Кёстэр раптам здрыгануўся.
- Свiнства! - сказаў ён i павярнуўся. - Давайце!
- Я тут, - адклiкнуўся Юп, падцягваючы прычэп для буксiроўкi.
- Падыдзi сюды, - сказаў я. - З сённяшняга дня ты - унтэр-афiцэр. Можаш палiць цыгары.
Мы паднялi перад машыны на прычэп i прымацавалi яго ззаду да "Карла".
- Думаеш, што яму не пашкодзiць? - спытаў я Кёстэра. - Наш "Карл" iмклiвы стаеннiк, а не ўючны асёл.
Ён пахiтаў галавой.
- Тут недалёка. Дарога роўная.
Ленц сеў у пабiтую машыну, i мы пацiху паехалi. Я прыцiскаў хусцiнку да носа, гледзячы ў вечаровыя палi i на сонца перад заходам. Вакол панаваў надзвычайны спакой, нiчым не патрывожаны, i адчувалася, што прыродзе было ўсё роўна, што тварыў у свеце гэты злосны мурашнiк, якi называў сябе чалавецтвам. Шмат важней было, што аблокi паступова ператваралiся ў залатыя горы, што фiялетавыя ценi змяркання бясшумна наплывалi ад гарызонту, што жаўранкi вярталiся з бязмежнай прасторы неба ў свае барозны i што паступова на зямлю апускалася ноч.
