Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)
Раптам пачуўся трэск i звон. Я з усёй сiлы грукнуў шклянкай, якая разляцелася.
- Таксама забава, - сказаў Альфонс i ўстаў.
Ён дастаў асколкi з рукi.
- Я вельмi шкадую, - сказаў я. - Зрабiў не падумаўшы.
Ён прынёс вату i пластыр.
- Схадзi лепш у бардак, - сказаў ён. - Гэта дапаможа.
- Нiчога, - адказаў я. - Усё прайшло. Нейкi прыпадак шаленства.
- Шаленства трэба выганяць забавамi, а не злосцю, - вучыў мяне Альфонс.
- I то праўда, - сказаў я. - Але ж трэба ўмець.
- Трэнiруйся. Вам усiм хочацца прабiць сцяну галавой. Але з гадамi гэта пройдзе.
Ён паклаў на грамафон "Злiтуйся" з "Трубадура". Пачало хутка свiтаць.
Я пайшоў дамоў. Перад адыходам Альфонс налiў мне вялiкую чарку "Фэрнет-бранка". Мне здалося, што цяпер у маiм чэрапе стукаюць мяккiя малаточкi. Вулiца стала няроўнай. Плечы налiлiся волавам. Нарэшце я дабраў.
Я паволi падняўся па лесвiцы i пачаў шукаць у кiшэнi ключ. Тут я пачуў у паўзмроку нечае дыханне. Нешта шэрае, невыразнае сядзела на верхняй прыступцы. Я зрабiў два крокi.
- Пат... - прамовiў я, разгубiўшыся. - Пат, што ты тут робiш?
Яна варухнулася.
- Мне здаецца, я задрамала...
- Але як ты трапiла сюды?
- У мяне ж ёсць твой ключ.
- Я не пра гэта. Я пра... - Хмель адступiў, я ўбачыў збiтыя прыступкi лесвiцы, аблезлую сцяну i срабрыстую сукенку, маленькiя блiскучыя туфелькi. Я пра тое, як ты ўвогуле аказалася тут...
- Вось пра гэта я пытаюся ў сябе ўвесь час...
Яна ўстала i пацягнулася, быццам гэта была самая натуральная справа ў свеце - сядзець усю ноч на лесвiцы.
Потым яна прынюхалася.
- Ленц сказаў бы: каньяк, ром, вiшнёўка, абсент.
- Нават "Фернет-бранка", - прызнаўся я i толькi цяпер усё як след зразумеў.
- Д'ябал усё забяры, ты выдатная дзяўчына, Пат, а я - агiдны iдыёт!
Я падхапiў яе на рукi, адчынiў дзверы i панёс праз калiдор. Яна ляжала на маiх грудзях, серабрыстая чапля, змораны птах, я адвярнуў галаву ўбок, каб не дыхаць на яе перагарам, i адчуў, што яна дрыжыць, хоць на твары блукае ўсмешка.
Я пасадзiў яе ў крэсла, запалiў святло i прынёс коўдру.
- Каб я толькi здагадаўся, Пат... замест таго каб бадзяцца, сядзець у шынках, мне трэба было... варты жалю баран... я патэлефанаваў табе ад Альфонса, я свiстаў перад тваiм домам... Я падумаў, што ты не хочаш адклiкацца...
- А чаму ты не вярнуўся, калi мяне завезлi дадому?
- Вось гэта я хацеў бы ведаць сам...
- Будзе лепш, калi ты дасi мне ключ i ад кватэры, - сказала яна. - Тады мне не трэба будзе сядзець на лесвiцы.
Яна засмяялася, але вусны яе дрыжалi, i я раптам зразумеў, чаго ёй каштавала - вярнуцца, чакаць тут i гаварыць цяпер адважным бадзёрым голасам...
- Пат, - сказаў я хутка, цалкам заблытаны, - Пат, табе, напэўна, холадна, табе трэба выпiць, я бачыў знадворку, што ў Арлова гарыць святло, я схаджу да яго, у гэтых расейцаў заўсёды ёсць гарбата, я ў iмгненне вярнуся... - Я адчуў, што ўва мне ўздымаецца гарачая хваля. - Гэтага я да смерцi не забуду, - сказаў я ад дзвярэй i хутка пайшоў па калiдоры.
Арлоў яшчэ не спаў. Ён сядзеў перад абразом Багамацеры ў кутку пакоя. Перад абразом гарэла лампадка. Вочы яго пачырванелi. На стале кiпёў маленькi самавар.
- Прабачце, калi ласка, - сказаў я. - Непрадугледжанае здарэнне - цi не далi б вы мне кроплю гарачай гарбаты?
Расейцы прызвычаiлiся да непрадугледжаных здарэнняў. Ён даў мне дзве шклянкi, цукру, а на талерку паклаў пiражкоў.
- Вельмi рады быць вам карысным, - сказаў ён. - Дазвольце прапанаваць вам... сам бываў у падобных... некалькi зерняў кавы... пажаваць...
- Дзякую, - сказаў я. - Шчыра дзякую. Я ахвотна вазьму...
- Калi будзеце мець яшчэ якую патрэбу, - сказаў ён, i ў гэты момант я ўбачыў у iм сапраўды высакароднага чалавека, - я яшчэ не кладуся спаць. Буду рады...
Я яшчэ ў калiдоры разжаваў кафейныя зярняты. Яны адбiвалi пах спiртнога. Пат сядзела каля святла i пудрылася. Я на хвiлiнку спынiўся каля дзвярэй. Мяне вельмi кранула: вось яна сядзiць, уважлiва глядзiцца ў маленькае люстэрка i водзiць пушком па скронях.
- Выпi гарбаты, - сказаў я. - Гарачая.
Яна ўзяла кубачак. Я глядзеў, як яна п'е.
- Чорт ведае, што сёння здарылася, Пат.
- I я ведаю, - адказала яна.
- Праўда? А я - не.
- I не трэба, Робi. Ты i так ведаеш зашмат. Таму i не можаш быць як след шчаслiвым.
- Магчыма, - сказаў я. - Але ж гэта нядобра, што з таго часу, як мы знаёмыя, я ўсё больш дурнею.
- Добра! Было б яшчэ горш, калi б ты ўвесь час разумнеў.
- Мудра, - сказаў я. - Ты па-майстэрску дапамагаеш выбрацца з тупiка. Але мне здаецца, што тут накапiлася шмат усяго...
Яна паставiла кубачак на стол. Я адлёгся на ложку. У мяне было адчуванне, быццам я вярнуўся дадому з далёкай цяжкай дарогi.
Заспявалi птушкi. Грукнулi нечыя дзверы, пайшла на працу фраў Бэндэр, сястра з дома дзiцяцi. Я глянуў на гадзiннiк. Праз паўгадзiны на кухнi з'явiцца Фрыда, тады нам непрыкметна не выбрацца адсюль. Пат яшчэ спала. Яна дыхала глыбока i роўна. Грэх было будзiць яе. Але трэба.
- Пат...
Яна, сонная, штось прамармытала.
- Пат... - я праклiнаў усе мэбляваныя пакоi свету. - Пат, пара. Табе трэба апранацца, я дапамагу.
Яна расплюшчыла вочы i засмяялася, яшчэ сонная, як дзiця.
Я, прачнуўшыся, нiколi не бываў вясёлы.
- Пат... фраў Залеўскi ўжо чысцiць зубы.
- Я сёння застануся ў цябе...
- Тут?
- Тут.
Я ўстаў.
- Блiскучая iдэя... але твае рэчы... вячэрняя сукенка i туфлi...
- Вось я i застануся да вечара.
- А дома?
- Што ж, патэлефануем, што я дзе-небудзь заначавала.
- Так i зробiм. Есцi хочаш?
- Пакуль што не.
- На ўсякi выпадак я сцiбру некалькi свежых булачак. Падносчык падвесiў кошык каля дзвярэй. Пайду, пакуль не позна.
Калi я вярнуўся, Пат стаяла каля акна. Яна была абута ў серабрыстыя туфелькi. Мяккае ранiшняе святло, як фата, накрывала ёй плечы.
- Забудзем, што было ўчора, добра, Пат?
Яна згодна кiўнула, не паварочваючы галавы.
- Мы проста больш не пойдзем у кампанiю. Сапраўднае каханне не трывае сведак. Тады ў нас не будзе сварак i прыпадкаў рэўнасцi. Няхай iх лiха забярэ - Броера i ўсiх астатнiх разам з iм. Праўда?
- Праўда, - сказала яна. - I тую Маркавiц таксама.
- Маркавiц? Пра каго ты гаворыш?
- А пра тую, з якой ты сядзеў у "Каскадзе" ў бары.
- А-а, - сказаў я, раптам чамусьцi ўзрадаваны, - ты пра гэну...
Я пакорпаўся ў кiшэнях.
- Зiрнi на гэта. Хоць якая ды карысць ёсць ад учарашняга. Я выйграў у покер кучу грошай. Можна вечарам пайсцi куды-небудзь, га? Толькi без кампанii. Мы пра iх забылiся, праўда?
Яна кiўнула.
Сонца выходзiла з-за даху Дома прафсаюзаў. Шыбы загарэлiся. Валасы Пат напоўнiлiся святлом, сонца пазалацiла ёй плечы.
- Я забыўся, чым займаецца гэты Броер? Хто ён па прафесii?
- Архiтэктар.
- Архiтэктар, - сказаў я, крыху збянтэжаны. Куды прыемней было б пачуць, што ён нiхто... - Архiтэктар - невялiкая шышка, праўда, Пат?
- Праўда, дарагi.
- Нiчога асаблiвага, праўда?
- Абсалютна нiчога, - пераканана сказала яна, павярнулася да мяне i засмяялася. - Архiтэктар - гэта нiшто, нуль. Дрэнь!
- А гэта каморка... яна не вельмi ўбогая, га, Пат? У iншых, вядома, лепшыя...
- Яна шыкоўная, гэтая каморка, - перабiла мяне Пат. - Гэта цудоўная каморка, дальбог, я не бачыла лепшай, дарагi!
- А я, Пат, у мяне ёсць недахопы, я ўсяго толькi таксiст, але...
- Ты - мой каханы, аматар булачак i рому, ты мой дарагi.
Яна абхапiла мяне за шыю.
- Ах, дурненькi! Як цудоўна жыць на свеце!
- Толькi з табой, Пат! Шчыра!
Быў цудоўны праменны ранак. Унiзе над магiльнымi плiтамi плаваў празрысты туман. Кароны дрэваў ужо былi цалкам асветлены. Над комiнамi дамоў вiўся дым. Чулiся воклiчы першых разносчыкаў газет. Мы прылеглi падрамаць, гэта быў не сон i не ява, становiшча на мяжы летуцення. Мы абнялiся i плылi, дыханне наша злiлося ў адно. Потым, у дзевяць гадзiн я спачатку патэлефанаваў ад iмя тайнага саветнiка Буркгарда падпалкоўнiку Эгберту фон Хакэ асабiста, а потым Ленцу, каб ён выехаў ранiцай замест мяне.
- Ён адразу перабiў мяне:
- Не трэба, дзiцятка, твой Готфрыд недарма знаўца варыяцый людскога сэрца. Я сам здагадаўся. Поспехаў, золатка.
- Заткнiся! - радасна сказаў я i аб'явiў на кухнi, што я хворы i да полудня буду ў пасцелi. Тройчы мне давялося адбiваць клапатлiвыя атакi фраў Залеўскi, якая прапанавала рамонкавы настой, аспiрын i кампрэсы. Потым мне ўдалося кантрабандай правесцi Пат у ванну. Нарэшце нам быў дараваны спакой.
XIV
Праз тыдзень у нашым двары нечакана з'явiўся булачнiк на сваiм "фордзе".
- Выйдзi, Робi, - сказаў Ленц, з'едлiва гледзячы ў акно, - кухонны Казанова, вiдаць, з'явiўся з рэкламацыяй.
Булачнiк выглядаў крыху зморана.
- Нешта не ў парадку з машынай? - спытаў я.
Ён пахiтаў галавой.
- Наадварот. Бегае выдатна. Амаль як новая.
- Дык яна новая i ёсць, - пацвердзiў я i з цiкаўнасцю паглядзеў на яго.
- Справа ў тым... - сказаў ён. - Як вам сказаць... Я хачу купiць iншую машыну... большую. - Ён азiрнуўся па баках. - У вас, здаецца, быў "кадзiлак".
Я адразу ўцямiў, у чым справа. Чарнявая, з якой ён жыў, даканала яго.
