Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)
Ляск матораў, нiбы кулямётная стралянiна, разнёсся ўздоўж шашы. Пахла паленым маслам, бензiнам i рыцынай. Цудоўны ўзбуджальны пах, цудоўны ўзбуджальны вiхор матораў! Побач, у добра абсталяваных боксах, шумелi механiкi. Мы былi аснашчаны даволi сцiпла. Такiя-сякiя iнструменты, свечы запальвання, два колы з запаснымi кiхамi, якiя мы задарма атрымалi ад нейкай фабрыкi, некалькi дробных запасных частак - вось i ўсё. Завод не фiнансаваў Кёстэра. Мы мусiлi ўсё аплачваць самi. Таму i мелi не шмат.
Прыйшоў Ота, за iм Браўмюлер, ужо апрануты для гонкi.
- Ну, Ота, - сказаў ён, - калi сёння мае свечы вытрымаюць, ты прапаў. Але яны не вытрымаюць.
- Паглядзiм, - адказаў Кёстэр.
Браўмюлер пагразiў "Карлу".
- Сцеражыся майго "Шчаўкунчыка"!
"Шчаўкунчыкам" Браўмюлер называў сваю новую, вельмi цяжкую машыну. Яна лiчылася фаварытам.
- "Карл" уставiць табе ногi, Тэа! - крыкнуў яму Ленц. Браўмюлер хацеў адказаць на салдацкай мове гонару, але прыкусiў язык, калi заўважыў памiж нас Патрыцыю Хольман. Ён вылупiў вочы, няёмка ўсмiхнуўся няведама чаму i падаўся прэч.
- Поўны поспех, - з задавальненнем сказаў Ленц.
Над шашой разнёсся брэх матораў. Кёстэру пара было рыхтавацца. "Карл" быў заяўлены ў класе спартовых машын.
- Шмат мы табе не дапаможам, Ота, - сказаў я i паглядзеў на iнструменты.
Ён адмахнуўся.
- I не трэба. Калi "Карл" паламаецца, тады не дапаможа нават цэлая майстэрня.
- Цi выставiць табе шыльды, каб ты бачыў, як iдзеш?
Кёстэр пахiтаў галавой.
- Старт будзе агульны. Сам убачу. Ды i Юп будзе сачыць.
Юп старанна закiваў галавой. Ад хвалявання яго бiла лiхаманка. Ён бесперапынна жаваў шакалад. Але гэта пакуль што. Як толькi прагучыць стрэл на старт, ён зробiцца спакойны, як чарапаха.
- Што ж, наперад, з богам!
Мы выпiхнулi "Карла".
- Толькi не затрымайся на старце, любая мая здыхляцiна, - сказаў Ленц, гладзячы радыятар. - Не расчаруй свайго старога тату, "Карл"!
"Карл" сарваўся з месца. Мы глядзелi яму ўслед.
- Зiрнi на смешную ламачыну, - раптам сказаў нехта побач з намi. - Ззаду цюцелька ў цюцельку страўс.
Ленц горда выпрастаўся.
- Вы маеце на ўвазе белую машыну? - спытаў ён, пачырванелы, але спакойны.
- Менавiта, - пагардлiва адказаў яму даўгалыгi механiк з суседняга бокса, не паварочваючы галавы, i падаў свайму суседу бутэльку з пiвам. Ленц пачаў заiкацца ад злосцi i намерыўся пераскочыць праз нiзкую дашчаную загародку. Дзякаваць богу, ён яшчэ не пачаў абражаць. Я адцягнуў яго назад.
- Кiнь глупства, - лаяўся я. - Ты патрэбны нам тут. Навошта табе загадзя лезцi ў бальнiцу?
Ён вырываўся з аслiнай упартасцю. Ён не трываў нiводнага слова супроць "Карла".
- Бачыце, - сказаў я Патрыцыi Хольман, - вось вам i апошнi рамантык, гэты звар'яцелы баран! Няўжо вы паверыце, што ён калiсьцi пiсаў вершы?
Словы падзейнiчалi iмгненна. Я закрануў яго больку.
- Задоўга да вайны, - папрасiў прабачэння Готфрыд. - Акрамя таго, дзiця, звар'яцець на гонках - не ганьба. Так, Пат?
- Быць вар'ятам увогуле не ганьба.
Готфрыд аддаў чэсць.
- Мудра сказана!
Шум матораў заглушыў усё астатняе. Паветра скаланулася. Скаланулiся зямля i неба. Поле праiмчалася мiма.
- Перадапошнi, - прабурчаў Ленц. - Жывёлiна спатыкнулася ўсё ж на старце.
- Нiчога, - сказаў я. - Старт - слабае месца "Карла". Ён бярэ разгон паволi, затое потым яго ўжо не спынiць.
У зацiхаючы гул матораў усвiдравалiся гукi гучнагаварыцеляў. Мы не паверылi сваiм вушам: Бургер, небяспечны канкурэнт, застаўся на старце.
Машыны, выючы, наблiжалiся. Яны падскоквалi ўдалечынi, як конiкi-дзёгцiкi на дарозе, павялiчвалiся, а потым праiмчалiся на процiлеглым баку трыбуны, робячы вялiкi вiраж. Iх пакуль што было шасцёра. Кёстэр, як i раней - на перадапошнiм месцы. Мы былi напагатове. То мацней, то слабей у паветры чуўся рык матораў i рэха. Потым зграя вырвалася на прамую. Адзiн наперадзе... другi i трэцi шчыльна за iм, потым - Кёстэр. На павароце ён выйграў i цяпер iшоў чацвёрты.
З-за воблакаў паказалася сонца. Шырокiя светлыя i шэрыя палосы павiслi над шашой, пакрытай, як тыгр, плямамi святла i ценю. Па людскiм натоўпе на трыбунах плылi ценi ад воблакаў. Шум матораў, як д'ябальская музыка, хваляваў нашу кроў. Ленц таптаўся на месцы, пакутуючы, я дашчэнту разжаваў сваю цыгарэту, а Патрыцыя Хольман прынюхвалася да наваколля, як маладое жарабя ўранку. Толькi Валянцiн i Граў спакойна сядзелi i грэлiся на сонейку.
Зноў загрукала неверагоднае сэрцабiццё машын, якiя наблiжалiся, праляталi мiма трыбун. Мы ўпiлiся позiркамi ў Кёстэра. Ён пахiтаў галавой, кiхi мяняць не трэба было. На наступным крузе ён ужо дагнаў трэцюю машыну i сядзеў у яе на хвасце. Так яны вырвалiся на бясконцую прамую.
- Чорт вазьмi! - Ленц зрабiў глыток з бутэлькi.
- Ён трэнiраваўся, - сказаў я Патрыцыi Хольман. - Вiражы - яго стыхiя.
- Можа, глытняце з пляшкi, Пат? - спытаў Ленц.
Я злосна глянуў на яго. Ён вытрымаў мой позiрк не мiргнуўшы.
- Лепш са шклянкi, - сказала яна. - Пiць з бутэлькi я яшчэ не навучылася.
- Вось як! - Готфрыд дастаў шклянку. - Гэта - недахопы сучаснага выхавання.
На наступных кругах удзельнiкi расцягнулiся. Лiдыраваў Браўмюлер. Першыя тры машыны паступова вырвалiся метраў на трыста. Кёстэр, шчыльна параўняўшыся з трэцяй машынай, знiк за трыбунамi. Потым машыны зноў з'явiлiся. Мы паўскоквалi. А дзе ж трэцяя? Ота iмчаўся адзiн, за дзвюма першымi. А вось, вуркочучы, з'явiлася i трэцяя машына. Заднiя шыны разляцелiся на шматкi. Ленц зласлiва ўсмiхаўся. Машына спынiлася каля суседняга бокса. Даўгалыгi механiк лаяўся. Праз хвiлiну машына зноў была гатова.
Наступныя кругi нiчога не змянiлi. Ленц адклаў хранометр i пачаў падлiчваць.
- У "Карла" яшчэ ёсць рэзервы, - аб'явiў ён.
- Баюся, што ў астатнiх таксама, - сказаў я.
- Малавер! - Ён кiнуў на мяне знiшчальны позiрк.
I на перадапошнiм крузе Кёстэр пахiтаў галавой. Ён вырашыў рызыкнуць - не мяняць кiхi. Яшчэ не было так спякотна, каб яны не вытрымалi.
Празрыстай iстотай павiсла напружанне над шырокай плошчай i трыбунамi, калi машыны пайшлi на апошнi круг.
- Вазьмiцеся ўсе за дрэва, - сказаў я i ўчапiўся ў ручку малатка. Ленц паклаў мне руку на патылiцу. Я адпiхнуў яго. Ён усмiхнуўся i ўхапiўся за бар'ер.
Гул нарастаў да выцця, выццё - да рыку, рык - да грому, да высокага з прысвiстам спеву машын, што iмчалi, намагаючыся з апошняе сiлы. Браўмюлер уляцеў у вiраж. За iм неслася другая машына. Яе заднiя колы скрыгаталi i шыпелi. Яна iшла нiжэй, чым першая, больш крута. Гоншчык, вiдаць, хацеў выйграць такiм чынам.
- Памылка! - крыкнуў Ленц. А тут якраз з'явiўся i Кёстэр, яго машына з разгону вылецела аж за знешнi край. Мы на iмгненне анямелi: здавалася, што ён зараз вылецiць за паварот, але матор зароў, i машына ўтрымалася.
- Ён упiсаўся на поўным газе! - крыкнуў я.
Ленц кiўнуў.
- Вар'яцтва!
Мы перавесiлiся праз бар'ер. Ад хвалявання нас бiла лiхаманка: цi пашанцуе? Я падняў Патрыцыю Хольман на скрынку з iнструментам.
- Так будзе лепш вiдаць! Абапрыцеся на маё плячо. Глядзiце ўважлiва, ён i гэтага абставiць на павароце.
- Абставiў! - крыкнула яна. - Ужо перагнаў.
- Ён даганяе Браўмюлера. О божа, святы Майсей! - закрычаў Ленц. - Ён сапраўды ўжо перагнаў таго i наблiжаецца да Браўмюлера.
У воблаку ўзнятай буры тры машыны то з'яўлялiся, то знiкалi, мы крычалi як звар'яцелыя, да нас падключылiся Валянцiн i Граў са сваiм неверагодным басам. Кёстэру ўдалася яго шалёная задума, ён перагнаў другую машыну на павароце зверху, таму што той памылiўся i на крутым вiражы страцiў хуткасць. Цяпер Ота, як каршун, кiнуўся за Браўмюлерам, якi раптам аказаўся метраў за дваццаць ад яго. Вiдаць, у таго нешта здарылася з запальваннем.
- Дай яму, Ота! Дай яму! З'еш "Шчаўкунчыка"! - зараўлi мы i замахалi рукамi.
Машыны схавалiся на апошнiм павароце. Ленц гучна малiўся ўсiм багам Азii i Паўднёвай Амерыкi, каб тыя дапамаглi. Ён махаў сваiм амулетам. Патрыцыя Хольман, абапiраючыся на маё плячо, напружана ўглядалася ў далячынь, выцягнуўшы твар, якi напамiнаў скульптурку на носе галеры.
I вось яны з'явiлiся. Матор Браўмюлера ўсё яшчэ чмыхаў, увесь час чулiся перабоi. Я заплюшчыў вочы. Ленц адвярнуўся да дарогi спiной - мы хацелi ўлешчыць лёс. Нечы крык прымусiў нас павярнуць твары. Мы яшчэ паспелi ўбачыць, як Кёстэр першы перасек фiнiшную лiнiю, на два метры адарваўшыся ад супернiка.
Ленц як звар'яцеў. Ён шпурнуў iнструмент на зямлю i зрабiў стойку на руках на шынах.
- Што вы нядаўна сказалi? - закрычаў ён, стаўшы на ногi i звяртаючыся да механiка-Геркулеса. - Ламачына?
- Ат, слухай, не квакай над вухам, - незадаволена адказаў механiк.
I ўпершыню за ўвесь час, колькi я яго ведаю, апошнi рамантык не раз'юшыўся ад знявагi, а дзiка затросся ад рогату.
Мы чакалi Ота. Ён затрымаўся каля арганiзатараў гонак.
- Готфрыд! - пачуўся раптам хрыплаваты голас у нас за спiной. Мы азiрнулiся. Мы ўбачылi чалавека-гару ў занадта вузкiх паласатых штанах, у неверагодна цесным пiнжаку колеру марэнга i ў чорным капелюшы.
- Альфонс! - усклiкнула Патрыцыя Хольман.
