Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)
- Апошнi крык моды, - сказаў я.
Роза заззяла.
- Ты - джэнтльмен, Робi.
- Каб ты толькi не памылiлася, - сказаў я. - Давай вып'ем разам. Анiсаўкi, цi што?
Яна згодна кiўнула. Мы чокнулiся.
- Скажы, Роза, як ты адносiшся да кахання? - спытаў я. - Ты ж разбiраешся ў гэтай справе.
Яна гучна зарагатала.
- Кiнь ты, - сказала яна. - Каханне! Ах, мой Артур... калi я думаю пра нягоднiка, я i цяпер адчуваю слабасць у каленках. Я табе скажу, Робi, сур'ёзна: жыццё чалавека занадта доўгае для кахання. Проста занадта доўгае. Гэта мне даказаў мой Артур, калi змыўся. I гэта так. Каханне - гэта цудоўна. Але бывае, аднаму здаецца, што яно зацягнулася. А другi сядзiць i ўпарта чакае. Чакае, як вар'ят.
- Зразумела, - сказаў я. - Але ж i без кахання ты як нябожчык на адпачынку.
- Бяры прыклад з мяне, - адказала Роза. - Нажывi дзiця. У цябе будзе каго любiць, i ты супакоiшся.
- Разумна, - сказаў я. - Толькi гэтага мне i не хапала.
Роза задумлiва захiтала галавой.
- Якой лупцоўкi я паспытала ад свайго Артура... i ўсё роўна, калi б ён зараз увайшоў... капялюш на патылiцы... Дарагi мой! Толькi ад думкi пра яго я дрыжу ўся.
- Вып'ем за здароўе Артура! - сказаў я.
Роза засмяялася.
- Няхай жыве блядун! Будзь здароў!
Мы выпiлi.
- Да пабачэння, Роза. Жадаю поспеху ўвечары.
- Дзякуй! Да пабачэння, Робi!
Стукнулi дзверы ў калiдоры.
- Прывiтанне, - сказала Патрыцыя Хольман. - Так глыбока задумаўся?
- Ды не. Але... як пажываеце? Паправiлiся? А што балела?
- А-а, нiчога асаблiвага. Прастудзiлася, паднялася тэмпература.
Яна не выглядала хворай i зняможанай. Наадварот, яе вочы, здавалася, яшчэ нiколi не былi такiя вялiкiя i ззяючыя. Твар крыху расчырванеўся, а рухi былi плаўныя, як у маладога прыгожага звярка.
- У вас цудоўны выгляд, - сказаў я. - Зусiм здаровы! Мы можам зрабiць процьму цiкавых спраў.
- Гэта было б выдатна, - адказала яна. - Але не сёння. Сёння я не магу.
Я ўтаропiўся на яе, не разумеючы.
- Вы не можаце?
Яна адмоўна пахiтала галавой.
- На жаль, не магу.
Я ўсё яшчэ не разумеў. Мне здалося, што ёй не падабаецца мая каморка i таму яна вырашыла павячэраць у iншым месцы.
- Я ўжо тэлефанавала вам, - сказала яна, - каб вы дарма не прыходзiлi. Але вас ужо не было.
Нарэшце я зразумеў.
- Вы сапраўды не можаце? На ўвесь вечар? - спытаў я.
- Сёння не магу. Мне трэба пайсцi ў iншае месца. На жаль, я даведалася пра гэта толькi паўгадзiны назад.
- I нельга перанесцi?
- Не, нiяк. - Яна ўсмiхнулася. - Нешта накшталт дзелавога спаткання.
Мяне нiбы абухом аглушылi. Я разлiчваў на ўсё, толькi не на гэта. Я не верыў нiводнаму яе слову. Дзелавое спатканне - яна не была падобна да "дзелавой"! Магчыма, гэта толькi адгаворка. Нават напэўна. Якiя дзелавыя перагаворы вядуцца ўвечары? Такiя справы робяцца зранку. I пра iх не даведваюцца за паўгадзiны. Яна проста не хацела, i ўсё!
Я быў пакрыўджаны, як малое дзiця. Толькi цяпер я ўсвядомiў сабе, з якой радасцю я чакаў вечара. Я злаваўся на сябе, што так пакрыўдзiўся, але не хацеў, каб яна заўважыла гэта.
- Ну добра, - сказаў я. - Нiчога не зробiш. Да пабачэння.
Яна пранiклiва зiрнула на мяне.
- Я не спяшаюся. Я дамовiлася на дзевяць. Мы можам яшчэ прагуляцца. Цэлы тыдзень я не была на свежым паветры.
- Добра, - сказаў я з пачуццём нязгоды. Я раптам адчуў сябе змораным i спустошаным.
Мы пайшлi па вулiцы. Вечар праяснiўся, памiж дахамi мiгцелi зоркi. Мы праходзiлi мiма садка, дзе ў ценi было некалькi кустарнiкаў. Патрыцыя Хольман спынiлася.
- Бэз, - сказала яна. - Пахне бэзам. Але ж не можа быць, яшчэ не пара.
- Я не адчуваю нiякага паху, - адказаў я.
- Няўжо?
Яна перагнулася праз агароджу.
- Гэта "дафна iндзiка", шаноўная панi, - пачуўся грубы голас са змроку.
У садзе, прыхiлiўшыся да дрэва, стаяў садоўнiк у шапцы з латуннай бляхай. Ён падышоў, крыху хiстаючыся. З кiшэнi паблiсквала рыльца бутэлькi.
- Мы сёння пасадзiлi яе, - заявiў ён i зрабiў магутны глыток. - Вось яна i пахне.
- Вялiкi дзякуй, - сказала Патрыцыя Хольман i павярнулася да мяне. - I цяпер не адчуваеце?
- Цяпер пачуў, - адказаў я з неахвотай. - Пах добрай старой хлебнай гарэлкi.
- Адгадаў! - Чалавек у цянi па-маладзецку адрыгнуў.
Я выдатна адчуваў саладжавы водар - пах, якi плыў у мяккiм змроку. Але прызнавацца ў тым мне не хацелася нiзашто на свеце. Дзяўчына засмяялася i пацягнулася.
- Як цудоўна - пасля працяглага палону ў пакоi! Вельмi шкада, што мне трэба iсцi. Гэты Бiндзiнг заўсёды ў спешцы, заўсёды ў апошнi момант... ён сапраўды мог бы адкласцi справу на заўтра.
- Бiндзiнг? - спытаў я. - Вы дамовiлiся з Бiндзiнгам?
Яна кiўнула.
- З Бiндзiнгам i яшчэ з некiм. З гэтым некiм усё i звязана. Важная справа. Можаце зразумець?
- Не, - адказаў я. - Гэтага я зразумець не магу.
Яна засмяялася, працягваючы гаварыць. Але я не слухаў. Бiндзiнг - гэта прозвiшча было для мяне як гром з яснага неба. Я не думаў пра тое, што яго яна ведае даўней, чым мяне, я толькi бачыў яго агромнiсты блiскучы "б'юiк", дарагi касцюм i кашалёк. Мая бедная, адважная, упрыгожаная каморка! Што я ўявiў сабе! Лямпа ад Хасэ, крэслы ад Залеўскi! Дзяўчына ўвогуле была мне не пара! Хто я такi? Пешаход, якi пазычыў аднойчы "кадзiлак", варты жалю п'янiца, больш нiчога! Такiх процьма на кожным рагу! Я ўжо бачыў, як швейцар у "Лазе" аддае чэсць Бiндзiнгу, я бачыў светлыя, цёплыя, дагледжаныя пакоi, дым цыгарэт i элегантных мужчын, я чуў музыку i смех з мяне. Назад, хутчэй назад! Прадчуванне, надзея... чаго яны вартыя? Неразумна было на штосьцi разлiчваць. Толькi назад!
- Калi хочаце, мы можам сустрэцца заўтра ўвечары, - сказала Патрыцыя Хольман.
- Заўтра ў мяне не будзе часу, - адказаў я.
- Альбо паслязаўтра, цi ў любы дзень тыдня. У наступныя днi я вольная.
- Цяжка абяцаць, - сказаў я. - Мы сёння атрымалi заказ, вiдаць, прыйдзецца працаваць увесь тыдзень да позняй ночы.
Я хлусiў, але iнакш не мог. Раптам я адчуў у сабе незвычайную злосць i ганьбу.
Мы перайшлi плошчу i пайшлi па вулiцы каля могiлак. Я ўбачыў Розу, якая iшла ад "Iнтэрнацыяналя". Яе высокiя боты блiшчалi. Я мог бы звярнуць некуды ўбок i пры звычайных абставiнах так i зрабiў бы. Але цяпер я пайшоў ёй насустрач. Роза глядзела мiма мяне, быццам мы незнаёмыя. Гэта зразумела. Нiводная з гэтых дзяўчат не пазнае цябе на вулiцы, калi ты не адзiн.
- Прывiтанне, Роза, - сказаў я.
Яна спачатку разгублена глянула на мяне, потым на Патрыцыю, потым паспешлiва кiўнула галавой i ў неўразуменнi пайшла далей. Праз некалькi крокаў iшла Фрыцы, памахваючы сумачкай. Чырвоныя вусны гарэлi, сцёгны вiхлялiся. Яна абыякава зiрнула праз мяне, як праз шкляную шыбiну.
- Дзень добры, Фрыцы, - сказаў я.
Яна, нiбы каралева, нахiлiла галаву i нiчым не выдала свайго здзiўлення. Але калi мы размiнулiся, я пачуў, што яна наддала хады, каб абмеркаваць з Розай. Я ўсё яшчэ мог звярнуць у бакавую вулiцу, бо я ведаў, што пойдуць i астатнiя - была пара першага абходу. Але заўпарцiўшыся, я iшоў напрасткi. Чаму я павiнен пазбягаць iх? Я iх ведаў куды лепш, чым гэтую дзяўчыну побач, з яе Бiндзiнгам i з яго "б'юiкам". Няхай яна бачыць, няхай разгледзiць усiх грунтоўна.
Усе яны iшлi адна за адной, асветленыя лiхтарамi: прыгажуня Валi бледная, танклявая, элегантная; Лiна на драўлянай назе, прысадзiстая Эрна, кураня Марыён, чырванашчокая Марго, падобны да жанчыны Кiкi ў трусiным палiтоне i нарэшце - Мiмi, бабуля з хворымi нагамi, падобная да абшчыпанай савы. Я вiтаўся з усiмi, а калi мы потым праходзiлi мiма "мамкi" з сасiскамi, я ад усяго сэрца пацiснуў ёй руку.
- У вас тут шмат знаёмых, - сказала Патрыцыя Хольман праз нейкi час.
- Такiх хапае, - адказаў я ўпарта.
Я заўважыў, што яна зiрнула на мяне.
- Мне здаецца, што нам час вяртацца, - сказала яна праз хвiлiну.
- Так, - адказаў я. - I мне здаецца.
Мы спынiлiся каля дзвярэй дома.
- Усяго вам добрага, - сказаў я. - I шмат радасцi.
Яна не адказала. З цяжкасцю я перавёў позiрк з кнопкi званка на яе. I сапраўды: я не паверыў сваiм вачам, яна стаяла, i замест крыўды ў вачах у яе гарэлi агеньчыкi, рот крывiўся ва ўсмешцы, а потым яна засмяялася шчыра i бестурботна, яна проста засмяялася з мяне.
- Вы - малое дзiця, - сказала яна, - божа мой, якое вы малое дзiця!
Я ўтаропiўся на яе.
- Ну добра, - сказаў я, - як бы то нi было... - i раптам зразумеў сiтуацыю. - Вы, мусiць, лiчыце, што я паводжу сябе як iдыёт?
Яна засмяялася. Я хутка зрабiў крок наперад i моцна прыцягнуў яе да сябе. Няхай думае, што хоча. Яе валасы дакранулiся да маёй шчакi, яе твар быў побач з маiм, я адчуў слабы персiкавы пах яе скуры. Потым яе вочы наблiзiлiся, i я адчуў слодыч яе вуснаў...
Яна пабегла, не даўшы мне апамятацца.
Я вяртаўся мiма "мамкi" з сасiскамi.
- Дай мне добрую порцыю, - сказаў я, ззяючы.
- З гарчыцай?
Я, стоячы, з вялiкай асалодай з'еў сасiску. Алоiс прынёс мне з "Iнтэрнацыяналя" куфаль пiва.
- Чалавек - смешнае стварэнне, праўда, мамка? - сказаў я.
- Ты, вiдаць, маеш рацыю, - ахвотна адказала яна. - Учора падыходзiць пан, з'ядае дзве венскiя сасiскi з гарчыцай, а потым не мае чым заплацiць. I вось, ужо позна, нiводнага чалавека паблiзу, што тут зробiш, вядома, я яго ўпусцiла. I ўявi, сёння ён з'яўляецца зноў, плацiць за ўчарашнiя сасiскi i дае мне яшчэ гасцiнца.
