Редьярд Киплинг - Маўглi (на белорусском языке)
Паступова гамонка пайшла па ўсiм вадапоi, уверх i ўнiз па рацэ. Чуваць было, як пялёхкалiся i чмыхалi свiннi, прасiлi пацiснуцца; як рыкалi буйвалы, перагаворваючыся памiж сабой на пясчаных водмелях; як аленi расказвалi адзiн аднаму жаласлiвыя гiсторыi пра тое, што зусiм збiлiся з ног у пошуках харчу. Час ад часу яны пыталiся пра што-небудзь у драпежнiкаў, што стаялi на тым беразе, але навiны былi кепскiя, i гарачы вецер джунгляў з шумам праносiўся памiж скаламi i дрэвамi, засыпаў ваду пылам i галiнкамi.
- I людзi таксама памiраюць за плугам, - сказаў малады алень. - Ад захаду да цемры я бачыў трох. Яны ляжалi i не рухалiся, i iх буйвалы - побач з iмi. Хутка i мы таксама ляжам i не ўстанем больш.
- Рака памялела з учарашняй ночы, - сказаў Балу. - О Хатхi, цi даводзiлася табе бачыць засуху, падобную на гэту?
- Яна мiнецца, яна мiнецца, - адказаў Хатхi, палiваючы вадою з хобата спiну i бакi.
- У нас тут ёсць адзiн, якi не вытрымае доўга, - сказаў Балу i паглядзеў на хлопчыка, якога вельмi любiў.
- Я? - з абурэннем усклiкнуў Маўглi i сеў у вадзе. - У мяне няма доўгай поўсцi, што прыкрывае косцi, але калi б злупiць з цябе шкуру, Балу...
Хатхi ажно ўвесь закалацiўся ад смеху, а Балу строга сказаў:
- Дзiцяня, гэтак няможна гаварыць настаўнiку Закону! Мяне яшчэ нiхто не бачыў без шкуры.
- Ды не, я не хацеў сказаць нiчога крыўднага, Балу. Толькi тое, што ты падобны на какосавы арэх у шалупiннi, а я на той самы арэх без шалупiння. А калi гэтае тваё бурае шалупiнне...
Маўглi сядзеў, скрыжаваўшы ногi, i тлумачы, што ён хацеў сказаць, як звычайна засунуўшы палец у рот, але тут Багiра працягнула мяккую лапу i перакулiла яго ў ваду.
- Яшчэ чаго не хапала, - сказала чорная пантэра, калi хлопчык падняўся, пырхаючы ад вады. - То з Балу трэба злупiць шкуру, то Балу падобны на какосавы арэх. Глядзi, каб ён не зрабiў тое, што робяць какосавыя арэхi!
- А што? - спытаў Маўглi, забыўшы гэты адзiн з сама старых жартаў у джунглях.
- Каб не разбiў табе галаву, - спакойна адказала Багiра i зноў перакулiла хлопчыка ў ваду.
- Нядобра смяяцца са свайго настаўнiка, - сказаў мядзведзь, пасля таго як Маўглi акунуўся трэцi раз.
- Нядобра?! А чаго ж вы хочаце? Гэты безвалосы бегае па лесе i насмiхаецца, як малпа, з таго, хто быў калiсьцi добрым паляўнiчым, ды яшчэ дзеля пацехi тузае за вусы.
Гэта, чыкiльгаючы, спускаўся да ракi Шэр-Хан, кульгавы тыгр. Ён пачакаў крыху, цешачыся з перапуду, што ўзняўся сярод аленяў на тым беразе, пасля нагнуў да вады вусатую квадратную галаву i пачаў хлябтаць. Пры гэтым ён бурчаў:
- Джунглi цяпер логава для голых шчанюкоў! Зiрнi на мяне, чалавечае дзiцяняi
Маўглi зiрнуў на яго больш дакладна, паглядзеў прама ў вочы i вельмi смела, - i праз хвiлiну Шэр-Хан неспакойна адвярнуўся.
- Маўглi тое, Маўглi гэта! -прабурчаў ён i зноў пачаў хлябтаць ваду. - Ён не чалавек i не воўк, а то спалохаўся б. Праз год мне давядзецца прасiць у яго дазволу напiцца! Ух!
- Магчыма, i так, - сказала Багiра, пiльна пазiраючы тыгру ў вочы. Магчыма, i так... Фэ, Шэр-Хан! Што гэта за новае паскудства ты прынёс сюды?
Кульгавы тыгр апусцiў у ваду падбародак i шчокi, i цёмныя масленыя палосы паплылi ўнiз па рацэ.
- Гадзiну назад я забiў чалавека, - нахабна адказаў Шэр-Хан.
Ён не пераставаў хлябтаць ваду i ўсё вуркатаў i бурчаў сабе пад нос.
Шэрагi звяроў уздрыгнулi i захiсталiся, над iмi праляцеў шэпт, якi перайшоў у крык:
- Ён забiў чалавека! Забiў чалавека!
I ўсе паглядзелi на дзiкага слана Хатхi, але той, здавалася, нiчога не чуў. Хатхi нiколi не спяшаецца, таму ён i жыве гэтак доўга.
- У такую часiну забiваць чалавека! Хiба няма iншай дзiчыны ў джунглях? з пагардай сказала Багiра, выходзячы з апаганенай вады i па-кашэчаму атрасаючы адну лапу за другой.
- Я забiў яго не для яды, а таму, што мне так захацелася.
Зноў пачулiся спалоханыя нараканнi, i пiльныя белыя вочкi Хатхi сурова паглядзелi ў бок Шэр-Хана.
- Таму, што мне так хацелася, - працягла паўтарыў Шэр-Хан. - А цяпер я прыйшоў сюды, каб прагнаць смагу i ачысцiцца. Хто мне забаронiць?
Спiна Багiры выгнулася, як бамбук на моцным ветры, але Хатхi спакойна падняў свой хобат.
- Ты забiў таму, што табе так хацелася? - спытаў ён.
А калi Хатхi пра што-небудзь пытаецца, лепей адказваць.
- Вось iменна. Гэта было маё права i мая ноч. Ты гэта ведаеш, о Хатхi, адказаў Шэр-Хан амаль ветлiва.
- Так, я ведаю, - адказаў Хатхi i, крыху памаўчаўшы, спытаў: - Ты напiўся ўдосталь?
- На гэтую ноч - напiўся.
- Тады iдзi адсюль. Рака для таго, каб пiць, а не для таго, каб паганiць яе. Нiхто, апрача кульгавага тыгра, не выхваляўся б сваiм правам у такую часiну... у такую часiну, калi ўсе мы пакутуем разам - i чалавек i Народ Джунгляў. Чысты цi нячысты, iдзi ў сваю бярлогу, Шэр-Хан!
Апошнiя словы прагучалi, як сярэбраныя трубы. I тры сыны Хатхi гайданулiся ўперад на паўкроку, хоць у гэтым не было патрэбы. Шэр-Хан крадком падаўся прэч, не асмельваючыся нават бурчаць, бо ён ведаў тое, што вядома ўсiм: калi дойдзе да сутычкi, дык гаспадар джунгляў - Хатхi.
- Што гэта за права, пра якое гаварыў Шэр-Хан? - шапнуў Маўглi на вуха Багiры. - Забiваць чалавека заўсёды ганьба. Так сказана ў Законе. А як жа гэта Хатхi гаворыць...
- Спытай у яго сам. Я не ведаю, Маленькi Брат. Ёсць такое права цi няма, а я правучыла б як след Кульгавага Мяснiка, калi б не Хатхi. Прыйсцi да Скалы Мiру, толькi што забiўшы чалавека, ды яшчэ хвалiцца гэтым - выхадка, якой можа ганарыцца толькi шакал! Апрача таго, ён сапсаваў добрую ваду.
Маўглi памаўчаў з хвiлiну, набiраючыся смеласцi, бо ўсе ў джунглях пабойвалiся звяртацца непасрэдна да Хатхi, потым крыкнуў:
- Што гэта за права ў Шэр-Хана; о Хатхi?
Абодва берагi падхапiлi яго словы, бо Народ Джунгляў вельмi цiкаўны, а на вачах ва ўсiх адбылося нешта такое, чаго не разумеў нiхто, апрача Балу, якi зрабiў дужа глыбакадумны выгляд.
- Гэта старая гiсторыя, - сказаў Хатхi, - яна куды старэйшая за джунглi. Памаўчыце там, на берагах, i я раскажу яе вам.
Мiнулi хвiлiна цi дзве, пакуль буйвалы i дзiкi штурхалi i адпiхвалi адзiн аднаго, потым важакi статкаў паўтарылi адзiн за другiм:
- Мы чакаем!
I Хатхi зрабiў крок уперад i стаў па каленi ў вадзе пасярод затокi каля Скалы Мiру. Нягледзячы на худзiзну, маршчыны i жоўтыя бiўнi, адразу было вiдаць, што менавiта ён - гаспадар джунгляў.
- Вы ведаеце, дзецi мае, - пачаў ён, - што больш за ўсё на свеце вы баiцеся чалавека.
У знак згоды ўсе загаманiлi.
- Гэта цябе датычыцца, Маленькi Брат, - сказала Багiра Маўглi.
- Мяне? Я паляўнiчы Вольнага Народа i належу да Чарады, - адказаў Маўглi. - Што мне да чалавека?
- А цi ведаеце вы, чаму вы баiцеся чалавека? -гаварыў далей Хатхi. - Вось чаму. На пачатку джунгляў, гэтак даўно, што нiхто не памятае, калi гэта было, усе мы пасвiлiся разам i не баялiся адно аднаго. У тыя часы не было засух, лiсце, кветкi i плады вырасталi на дрэвах адначасова, i мы харчавалiся толькi лiсцем, кветкамi i пладамi ды карою i травою.
- Як я рада, што не нарадзiлася ў тыя часы, - сказала Багiра. - Кара добрая толькi для таго, каб вастрыць аб яе кiпцюры.
- А Ўладаром Джунгляў быў Тха, Першы са Сланоў. Сваiм хобатам ён выцягнуў джунглi з глыбiнi вод, i там, дзе ён правёў па зямлi сваiмi бiўнямi, пабеглi рэкi, i там, дзе ён тупнуў нагою, налiлiся вадою азёры, а калi ён затрубiў у хобат - вось гэтак, - нарадзiлiся дрэвы. Вось так Тха стварыў джунглi, i вось так расказвалi мне гэтую гiсторыю.
- Яна не зрабiлася карацейшай ад пераказу! - шапнула Багiра.
А Маўглi засмяяўся, затульваючы рот далонню.
- У тыя часы не было нi маiсу, нi дыняў, нi перцу, нi цукровага трыснягу, нi маленькiх хацiн, якiя кожны з вас бачыў, i Народы Джунгляў жылi ў лясах дружна, як адзiн народ, i нiчога не ведалi пра чалавека. Але хутка звяры пачалi сварыцца за харч, хоць пашаў хапала на ўсiх. Яны разгультаiлiся. Кожнаму хацелася пасвiцца там, дзе ён адпачываў, як бывае часам i ў нас, калi вясновыя дажджы пройдуць дружна. У Тха, Першага са Сланоў, было шмат работы: ён ствараў новыя джунглi i пракладваў рэчышчы рэк. Ён не мог паспець усюды i таму зрабiў Першага з Тыграў уладаром i суддзёй над джунглямi, i Народ Джунгляў прыходзiў да яго са сваiмi спрэчкамi. У тыя часы Першы з Тыграў еў траву i плады разам з усiмi. Ён быў ростам з мяне i вельмi прыгожы: увесь жоўты, як кветкi жоўтай лiяны. У тыя добрыя старыя часы, калi джунглi толькi што нарадзiлiся, на шкуры тыгра яшчэ не было нi палосаў, нi плямаў. Увесь Народ Джунгляў прыходзiў да яго без страху, слова яго было законам для ўсiх. Не забывайцеся, што ўсе мы былi тады адзiн народ.
I ўсё ж неяк раз уночы памiж двума быкамi выйшла спрэчка за пашу, такая спрэчка, якiя вы цяпер вырашаеце з дапамогай рагоў i пярэднiх капытоў. Кажуць, што, калi абодва быкi прыйшлi скардзiцца да Першага з Тыграў, якi ляжаў сярод кветак, адзiн з iх штурхнуў яго рагамi, i Першы з Тыграў, забыўшы пра тое, што ён уладар i суддзя над джунглямi, кiнуўся на гэтага быка i зламаў яму карак.
Да тае ночы нiхто сярод нас не памiраў, i Першы з Тыграў, убачыўшы, што ён нарабiў, i ашалеўшы ад паху крывi, уцёк у балоты на поўнач; мы, Народ Джунгляў, засталiся без суддзi i пачалi сварыцца i бiцца памiж сабою. Тха пачуў шум i прыйшоў да нас. I адны з нас гаварылi адно, а другiя - другое, але ён убачыў мёртвага быка сярод кветак i запытаў у нас, хто яго забiў, а мы не маглi яму сказаць, бо страцiлi розум ад паху крывi, як трацiм яго i цяпер. Мы кiдалiся i кружылiся па джунглях, скакалi, крычалi i маталi галовамi. I Тха загадаў нiжнiм галiнам дрэў i паўзучым лiянам джунгляў пазначыць забойцу, каб Першы са Сланоў мог пазнаць яго.
