Неизвестно - Дубянецкі
Калі б Царква падтрымала Піначэта, дык гэта было б яе падзенне.
Папу папярэджвалі, каб не ехаў сюды, бо Піначэт захоча выкарыстаць гэта ў сваіх інтарэсах.
Папа сустрэўся з моладдзю на стадыёне, дзе не так даўно былі масавыя расстрэлы.
Піначэт пераконваў Папу, што Чылі - ахвяра міжнароднай змовы.
Вашынгтон: Учора ў час месы, якую цэлебраваў пад адкрытым небам у Сант’яга Папа Рымскі Ян Павел II, адбылася перастрэлка паліцыі з прысутнымі вернікамі. Ранена некалькі чалавек, у тым ліку два журналісты.
Папа не пацярпеў. Ён пакінуў парк у суправаджэнні моцнай аховы.
Зноў Лондан: Групы дэманстрантаў кідалі ў паліцэйскіх каменне. Паліцыя пусціла ў ход агнямёты, слёзацечныя газы. Газы падымаліся аж да трыбуны Яна Паўла II. Папа гаварыў пра дэмакратыю. “Гвалт - не ваш шлях, не шлях Чылі - настаў час прабачэння і прабачвання”, - казаў ён. Яго словы выклікалі бурныя воплескі, скандаванне антыпіначэтаўскіх шлягераў.
У бліжэйшы панядзелак Папа едзе ў Аргенціну.
Парыж: На стадыёне, дзе Папа Рымскі адпараўляў імшу, было паранена паліцыяй некалькі дзесяткаў чалавек.
Газета “Figaro” у артыкуле “Вузкі шлях” піша, што Святы Айцец паводзіць сябе ў Чылі спакойна і адважна, як у сваёй роднай Польшчы. Выступае за аб’яднанне народу. Гэта - адзін з самых рызыкоўных візітаў Яна Паўла II.
5 красавіка 1987 году. У газетах, што ідуць мне, - ні слова.
Парыж: Камуністы салідарызуюцца з Папаю. Папа прыняў левую апазіцыю. Папа асудзіў фізічныя катаванні. У час сутыкненняў насельніцтва з паліцыяй 267 чалавек было паранена. Учора Ян Павел II выляцеў у правінцыі.
Гэты візіт Папы прымеркаваны да 500-годдзя з часу евангелізацыі Амерыкі.
У Буэнас-Айрэсе для аховы Папы Рымскага мабілізавана 12 тысячаў палі- цэйскіх.
6 красавіка 1987 году. У ранішняй перадачы з Парыжу паведамлялася пра су- стрэчу Яна Паўла II “з прадстаўнікамі свету працы”, а таксама з дзеячамі Касцёлу. Святы Айцец цікавіўся асноўнымі праблемамі працоўных, жыццём іх сем’яў.
Некалькі здзівіла інфармацыя “Известий”: перададзена з Аргенціны, а даты- чыць выключна чылійскага этапу візіту Папы. На першай старонцы, называецца “Пралік дыктатара”. Маецца на ўвазе, што Піначэт спадзяваўся гэтым Візітам замацавацца, але не атрымалася. “Чылійцы не дазволілі Піначэту ператварыць паездку ў добра сыграны спектакль”, - гаворыць карэспандэнт В. Несцераў.
Ыфармацыя слабая. Шкада, што сёння не дастаў “Trybuny”.
8 красавіка 1987 году. Недзе апоўдні затэлефанаваў Толя Сідарэвіч, пацікавіўся, ці глядзеў я ўжо сённяшнюю “Лит. газ.” Быў здзіўлены, што яна яшчэ ляжыць у мяне ў паштовай скрынцы. “Там жа на сёмай старонцы, кажа, Рагойшавы артыкул пра Гаруна. Дзякаваць Богу, што ёсць у нас хоць Масква...”
Я зразумеў, што пад гэтай “падзякаю” мелася на ўвазе. 11 сакавіка было 100- годдзе з дня нараджэння Алеся Гаруна. У рэспубліцы “не заўважылі” гэтай падзеі. I вось Вячаслаў Рагойша прабіўся з ёю ў Маскву. I там, як бачым, зразумелі. Усё-такі сталічны кругагляд - не правінцыйны!
Вось з такім змешаным пачуццём бяру ў рукі паважаную газету. На той самай старонцы хораша завярстаны Рагойшаў артыкул “Лёс паэта”. Над ім, пад лінейку, надпіс: “Да 100-годдзя з дня нараджэння Алеся Гаруна”. Пад артыкулам, таксама ў чатыры калонкі, надрукавана некалькі Гаруновых вершаў у перакладзе на рускую мову - перакладчык Браніслаў Спрынчан. У цэлым публікацыя займае трэць “літгазетаўскай” немалой паласы.
Накінуўся, вядома, не на пераклады, якія тут іграюць, канечне ж, другарадную, дапаможную ролю, а на сам артыкул. Прачытаў на адным дыханні. Дарэчы, ён і напісаны - пераканаўча, з крыўдаю і болем за лёс выдатнага творцы.
Маладзец Вячаслаў! Шкада толькі, што “Лит.газ.” - не “Правда”. Каб гэта з’явілася на тых “дзяржаўных” старонках, дык гэта нашымі чыноўнымі правінцыяламі было б успрынята як рэабілітацыя Гаруна. А так давядзецца яшчэ некаторы час змагацца за яе. Што я і не спыняю рабіць. Дый не толькі я!
Цікавая паэзія Гаруна прадстаўлена трыма творамі. Усе тры дадзены тут безназоўнымі, хоць два з іх у аўтара маюць назвы. Гэта “Песня-звон”, “Паэту” і “... Хто сказаў: “і я з народам”. Вершу “Паэту” не пашанцавала найбольш: яго не толькі назвы пазбавілі, але ж і двух чатырохрадкоўяў. Зрабіўшы гэтыя заўвагі- назіранні, гледзячы на газету, я дастаў “Матчын дар”, каб пераканацца канчаткова, паглядзець на тое выкінутае і параўнаць пераклад з арыгіналам.
Вядома ж, адно з другім і нельга параўноўваць - пераклады надта штучныя, драўляныя, драцяныя, якія хочаш, толькі гэта не Гарун.
У вершы “Паэту” апусцілі першыя рыфмы:
Што кажаш мне, паэт, а праўдзе тэй, што будзе?
Мне сэрца кроіцца ад крыўды нашых дзён!
Я бачу й добра сам: ідуць да праўды людзі,
Расьцець яе жаўнер, і шырыцца загон.
Марудна, братачка! I покуль сонца ўзыйдзе,
Дык вочы выесьць нам салоная раса,
I покуль першы дзень людзкога шчасьця прыйдзе,
Мільёны сэрц праткне гароты злой каса.
Як бачым, адкінуты, можна лічыць, завершаны твор, сэнс усяго арыгінальнага вершу. Ды які сэнс! Тут такая сімволіка, якая пакуль яшчэ пасуе і да сённяшніх часоў з якога хочаш боку. Хочаш з матэрыяльнага, а хочаш з нацыянальнага. Хочаш у Азіі - Афрыцы, хочаш у Амерыцы - Еўропе. А хочаш, дык дапасуй і да эсэсэсэра з бэсэсэрай.
Хто ж гэта так “падкараціў”? Перакладчык ці публікатар?
Тым не менш, у цэлым я ўзрадаваны фактам. Пазваніў Рагойшу, каб выка- заць сваё захапленне. Міла пагутарыў з сімпатычнай Таццянаю Вячаславаўнаю, паколькі “віноўнік” адсутнічаў.
А 16-ай гадзіне прыйшоў на сход у СП. “Выбралі” дэлегатаў ад пісьменніцкай арганізацыі на ўстаноўчы з’езд Фонду культуры. Трэба было выбраць восем чалавек, столькі ж і “зрабілі”. Кіравала Галіна Васілеўская. У выніку яна запісала (калі не зрабіла гэтага загадзя) наступных дэлегатаў: Янка Брыль, Васіль Быкаў, Анатоль Вярцінскі, Ніл Гілевіч, Арсен Ліс, Максім Лужанін, Адам Мальдзіс, Леанід Прокша.
Анатоль Вярцінскі хацеў пераблытаць карты Г. Васілеўскай. Ён спахапіўся, што сярод названых кандыдатаў няма Максіма Танка, прапанаваў вылучыць яго абавязкова, “можна замест Вярцінскага”. Пры маўклівай падтрымцы Н. Гілевіча Васілеўская “адбіла” саматужную прапанову, яна сказала, што “у Танка вельмі багата і так усякіх нагрузак”.
Цікава, навошта ўнеслі ў гэты спіс Прокшу? Пісьменнік? Дзеяч культуры?
9 красавіка 1987 году. Сёння Вячаслаў Рагойша пазваніў мне сам. Усё, што я хацеў, сказаў асабіста яму. Пагаварылі даволі доўга. Я паўтарыў яму тое, што казаў учора у СП:
Карыстаючыся “сталічнай падтрымкаю”, трэба дамагацца правесці святка- ванне 100-годдзя Алеся Гаруна хоць і са спазненнем, хоць сціпла. Абавязкова з надрукаванымі мастацка аформленымі запрашэннямі з партрэтам Юбіляра. З аглядным рэфератам-дакладам, з некалькімі выступленнямі, з мастацкім чытаннем. Людзі з задавальненнем прыйдуць.Думаю, калі добра рыхтаваць гэты вечар, дык і не варта спяшацца - усё роўна спазніліся. Цяпер задача - добра падрыхтаваць. А да такога свята можна паспець і выпусціць факсімільна “Матчын дар”. Я дапамог бы наладзіць справу.
Замыкаць гэта ў Мінску - нельга. Юбілей вернутага народу яго песняра трэба правесці хаця б па лініі Таварыства аматараў кнігі - паўсюдна!
20 красавіка 1987 году. Усе пасхальныя дні правёў у Мінску прафесар Макмілін. Побач з Вераю Рыч гэта самы відны беларусазнаўца ў Англіі - літаратуразнаўца, крытык, перакладчык. Яны з Вераю Рыч зрабілі нямала дзеля распаўсюджвання ў Англіі беларускай літаратуры, ведаў пра Беларусь. Здавалася б, што такіх людзей трэба тут на руках насіць, заахвочваць. Але гэта можа быць у нармальных людзей, у нармальных краінах, а не тут.
Не можа быць, каб я не пісаў, як дзякуючы Алесю Бажко афіцыйная Беларусь, праўдзівей БССР, адвярнулася ад абодвух гэтых англічан. Бажко паназываў іх шпіёнамі - ні больш, ні менш.
I вось цяпер Макмілін у Мінску!!! I ад яго шарахаецца мясцовае літаратуразнаў- чае начальства. Зусім не выкарысталі ягоны побыт тут, каб правесці якое-небудзь карыснае мерапрыемства ў Акадэміі ці па-за яе сценамі, каб выказаць адзнакі ўдзячнасці англічаніну за яго службу беларускай літаратуры.
Афіцыйна да Макміліна прыставілі аднаго Леаніда Казыру - і дзеля навукі і дзеля атракцыі. Астатнія альбо не ведалі пра гэты “непажаданы(!)” візіт, аль- бо ўнікалі “шкодных” сустрэчаў. Добра яшчэ, што Л. Казыра з ім. Гэта далёка не найгоршы варыянт. Леанід нават прымаў самастойна некаторыя рашэнні, звязаныя з гэтай часовай сваёй місіяй. Напрыклад, ён арганізаваў у Iнстытуце літаратуры вузкую сустрэчу супрацоўнікаў з Макмілінам, на якой прысутнічала ўсяго толькі чалавек чатыры. Адзін з кіраўнікоў асудзіў гэту незапланаваную сустрэчу. Галя засталася задаволена першым сапраўдным выпрабаваннем сваіх ведаў у англійскай мове. Ёй пашанцавала даволі доўга гаварыць з англічанінам па-англійску! Яна, паводле прапановы Леаніда Казыры, прачытала яму некалькі сваіх перакладаў з Бёрнса.
