Данііл Жугжда - Чаму ў сланяняці доўгі нос
— Нешта ты доўга, — пазяхаючы, прамовіў Локі.
— Трэба было як тую нябожчыцу, за валасы! — абліваючыся потам, адказаў Данель.
— Што ты прычапіўся да нябожчыцы? Лепш знаёмся — Хельг. Хельг, гэта Данель.
Сівы Хельг сядзеў спінаю да падарожнікаў на маленькім зэдліку. Перад ім праз расколіну ў камені прабіваліся маленькія языкі полымя. Над агеньчыкам завіс у паветры чайнік, у якім бурболіла змярцвелая вада. Хельг, не адрываючыся ад свайго занятку, кіўнуў гасцям, але, як потым высветлілася, ён так ківаў час ад часу на працягу ўсяго свайго існавання.
— Ну, што стаў? Адлі крыху вады і рушым далей.
Хельг кіўнуў
— Я не маю ніякае пасудзіны.
— О, чаму ты ўвесь час ныеш? Усё яму не падабаецца: не страляй у яго, сядзі з ім побач да канца сусвету, адначасова збірай яму тару і выратоўвай усялякую блышывую дробязь, — Хельг кіўнуў. — На, трымай! — Локі працягнуў Данелю бутэльку ад «Стэла Артуа».
Данель, набліжаючыся да чайніка, не ўтрымаўся, каб не зазірнуць у твар Хельгу. Абвіслая сухая скура, запалыя вочы, бяззубы рот, скулы ды нос, якія выпіралі праз тую скуру, стваралі не вельмі добрае відовішча.
— Як ён яшчэ не зваліўся з зэдліка? Гэта ж труп!
Хельг кіўнуў.
— А што яму? Сядзі ды глядзі. Вось і ўсё. Ты лепей паспяшай.
Хельг кіўнуў.
Данель нахіліў носік чайніка, і ў бутэльку палілася самая празрыстая вада, якую толькі бачыў у сваім жыцці.
— А нашто ён гэта робіць? — спытаў Данель, закручваючы крышку.
— Таму што больш нічога рабіць не ўмее.
Хельг кіўнуў
— Як гэта жудасна!
Хельг кіўнуў
— Калі не ён, дык нехта іншы. Не забівай галаву.
Хельг кіўнуў
Данель зірнуў апошні раз на твар Хельга. На імгненне вочы Сівога ажылі. У іх з’явілася неверагодная стома і самота, а скурчанныя пальцы пацягнуліся да бутэлькі Данеля. Бяззубы рот паціху заварушыўся, вызваляючы ціхі шэпт:
— Шпыні... Шпыні ўшо гэта.
Але рука Хельга зноў апусцілася, а вочы па-ранейшаму ўтаропіліся на чайнік.
— Бывай, стары! — развітаўся Локі.
Хельг кіўнуў.
НЕПАСЕДА ДЫЯС
— «Лазня», — прачытаў Данель літары на шыльдзе. — Нам сюды?
Яны стаялі перад маленькім драўляным будынкам. Праз запацелае шкло вокнаў нічога не было відаць.
— Заходзь, — прамовіў Локі.
Пераступіўшы парог, Данель застыў у нерашучасці: кафля... усюды была багатая кафля. Кафляй абліцавана велізарная зала, у якой месціўся агромністы басейн. Святло трапляла зверху, праз вялікія круглыя ілюмінатары ў даху. Пасярод басейна плаваў драўляны плыт. Побач з вялікай бочкай на плыце стаяла крэсла з чырвананосым Непаседам Дыясам, які ляніва махаў трызубцам.
— Прывітанне, Дыяс! — Локі сеў на борцік басейна, спусціўшы ногі ў ваду. — Усё сінячыш?
— Жыццё такое! — усміхнуўся Дыяс і пачаў, нібы вяслом, грэбці трызубцам да борціка. — Што, Данель, маеш пытанні да мяне?
— Так, — Данель сеў побач з Локі.
— Відаць, сёння давядзецца аднаму піць, — уздыхнуў Непаседа.
— Чаму так, а мы? — здзівіўся Локі.
— Ну, Данель адмовіцца, а на цябе, Шэры, толькі пітво марнаваць.
На вечку ад бочкі, што стаяла на плыце Дыяса, знаходзіліся графінчык і тры гранёныя шклянкі. Непаседа начапіў графінчык на свой трызубец і зачэрпаў вады з басейна. Патросшы ваду ў графінчыку, ён наліў крыху ў шклянку.
— Ну, за нагоду! — заплюшчыў вочы ды залпам гэтую шклянку асушыў. Дыяс моцна зажмурыўся, торкнуў трызубцам у сярэдзіну бочкі, выцягнуў адтуль сушаную рыбіну, занюхаў ёю і кінуў зноўку ў бочку.
— А вось цяпер можна пачынаць, — лагодна ўсміхнуўся Дыяс. — У цябе ёсць тры пытанні!
— Тры? — здзівіўся Данель. — Трэба прыдумаць астатнія два. Так. Перш-наперш, адкажы, чаму ў сланяняці такі доўгі нос!
— Гэта лёгка! У даўнія часіны, мой даражэнькі, слон не меў хобата. У яго быў толькі чарнявы тоўсты нос, памерам з бот, які хістаўся з боку ў бок, і падымаць ім слон нічога не мог. Але з’явіўся на свеце адзін.
— Не, гэтую байку я ведаю! Адна мая знаёмая прасіла мяне даведацца сапраўдную гісторыю.
— Сапраўдную гісторыю? — Непаседа Дыяс перайшоў на шэпт. — Малады чалавек, некаторыя веды не прыносяць нічога, акрамя болю. Ёсць на свеце таямніцы, якія мусяць такімі застацца. Ты ўпэўнены, што хочаш гэта ведаць?..
— Дарэчы, Локі, гурыі ў трэцяй зале, — Дыяс наліў яшчэ ў сваю шклянку.
— Вось з гэтага і трэба было пачынаць! — адразу ажывіўся Локі. — Не буду вам перашкаджаць, — з гэтымі словамі Шэры знік.
— Раней у сланяняці сапраўды быў нос як бот, — распачаў Непаседа, — а болей за ўсё на зямлі яно любіла кветкі! І была адна ружа, да якой сланяня ўсё ніяк не магло дабрацца, бо расла гэтая ружа ў непралазных і вельмі вострых калючках. Як бы ні старалася сланяня, але ўвесь час ружа заставалася далёка, а яно само было пасля вельмі моцна паколата. Ад такое бяды перастала сланяня есці і піць. За гэта родныя ўвесь час сварыліся з ім:
— Патрэбна табе гэта зелле! Зноў прыйшло парэпанае. А ўсё праз твой дапытлівы нос!
— Нос! — ускрыкнула сланяня і, расцалаваўшы родных, наступіла сабе на нос і пачало, нягледзячы на вялікі боль, выцягваць яго. Церпячы пакуты, сланяня ўсе выцягвала і выцягвала свой нос, пакуль той не ператварыўся ў хобат, якім, нарэшце, яно змагло дастаць да тае ружы.
Некаторы час Данель сядзеў моўчкі, знаходзячыся пад уражанем.
— Толькі памятай, — вымавіў Дыяс, — што гэта адна з тых таямнічых таямніц, пра якія я табе казаў. І чым меней людзей будзе пра гэта ведаць, тым болей людзей будзе добра спаць. У цябе ёсць яшчэ два пытанні.
— Раскажы пра Чорную Котку!
— Пра Чорную Котку? Хм. Добра, слухай.
Жыла аднойчы багіня Сакрысція. І падпарадкоўваўся Ёй ветрык, што вырывае з рук парасоны ды скідвае з галоў капелюшы. Была гэтая багіня прыгажуняй з доўгімі валасамі, якія, нябачнымі пасмамі ахутваючы ўвесь свет, стваралі гэты самы ветрык. Пакахала Сакрысція Дартарыеля — бога навальнічнага дажджу і грымот. Але Дартарыель здрадзіў Ёй. Не вытрымала таго Сакрысція. Абстрыгла свае чароўныя валасы і разарвала сваё сэрца на тры кавалкі. Паляцелі гэтыя кавалкі на зямлю і сталі Дабрынёю, Мудрасцю ды Жаноцкасцю. Пабачыўшы, што нарабіў, Дартарыель спусціўся за тымі кавалкамі на зямлю. Так Ён і блукае па зямлі, спрабуючы знайсці сэрца Сакрысціі. А Чорная Котка — гэта і ёсць Жаноцкасць.
— Адкуль ты ўсё ведаеш?
— Ну, жыццё такое. Чаму людзі п’юць? Быццё дрэннае, а моцы змяніць усё няма. Нават часцей не хапае моцы каму-небудзь пра гэтае быццё распавесці. Таму трэба напіцца, каб язык самлеў, і сябра знайсці (а лепей — двух), каб паразмаўляць пра ўсё. А калі мець слых, дык можна шмат чаго пачуць цікавага за век паўбога, — Дыяс лагодна ўсміхнуўся і наліў зноўку сабе ў шклянку. — Ну, за быццё! — і выпіў.
— А ці знойдзе Дартарыель сэрца Сакрысціі?
— А ці ўмееце вы лічыць, малады чалавек? — Дыяс занюхаў сушанай рыбінай. — Ваш ліміт пытанняў скончыўся. Ды і час вам ужо збірацца. Праўда, Локі?
— Так! — матэрыялізаваўся побач Шэры. — Пайшлі, Данель!..
— Калі ласка, адкажыце! — прасіў Данель.
— Дай мне сваю правую руку, Данель, — прамовіў Дыяс. — Што тут напісана?
— Але тут нічога няма!
— А калі прыгледзецца?
— Так, тая дзяўчына, што дала Трахэнбержскі Камень, нештачка напісала маркерам. Але я не ведаю ісландскай!
— А ты чытай між радкоў!
— Дык тут толькі адзін радок.
— Так, малады чалавек, даю табе параду. Слухай уважліва: часам няважна, што зроблена, а важна тое, навошта гэта зроблена. Болей нічога не скажу! Бывайце!
Локі перахапіў у Непаседы руку Данеля.
— І куды мы цяпер рушым? — Данель утаропіўся вачыма ў тое, што засталося ад літар на руцэ.
— А куды б ты хацеў прыйсці?
— Да дзяўчыны, каб расказаць ёй пра сланяня.
— Вось і хадзем туды!..
СУСТРЭЧА
— Я бачу, ты рамантык, Данель, сустракаешся з дзяўчынай на могілках.
— Бо тут значна лепей, чым у горадзе: няма грукацення машын ды гоману людзей. На могілках усё проста. Спакой, цішыня, адзінота. Г эта ўсё можна знайсці тут, калі табе патрэбна. Але ж вось і яна.
— Я пачакаю тут, — сказаў Локі.
Данель падышоў да дзяўчыны і сеў побач з ёю на лаву.
— Прывітанне!
— Прывітанне, я — Юліна!
— Што?
— Такое маё імя — Юліна. А як тваё?
— Хіба ж ты мяне не памятаеш?
— А мы раней ці бачыліся?
— Так! Ты падарыла мне Камень Трахэнберга і прасіла дазнацца, чаму ў сланяняці такі доўгі нос. Каменя ў мяне ўжо няма, але гісторыю сланяняці я ведаю.
— Які ты смешны! Выдумаў нейкі камень, але пра сланяня будзе цікава паслухаць.
— Пачакай мяне крыху, я зараз, — ледзь прамовіў Данель ад здзіўлення, падняўся з лавы і падышоў да Локі.
— Ну, як справы? — праз усмешку звярнуўся да Данеля Локі.
— Яна не памятае мяне!
