Сяргей Белаяр - Расследаванні інспектара Сарвы
— Спадар Хорт, няхай вашы людзі ачэпяць месца здарэння!.. І папярэдзьце начальніка змены, каб ён увесь час знаходзіўся ў межах даступнасці! Мне трэба будзе задаць яму сякія-такія пытанні.
— Добра! — начальнік аддзела пачаў аддаваць распараджэнні па службовым канале.
Модуль нагадваў з'едзены карыесам гнілы зуб. Пад нагамі храбусцела корка з запечанага рэгаліту і кампазітных матэрыялаў. Разлічваць знайсці якія-небудзь сляды было неразумна: у модулі натапталі так, як быццам тут прайшоў статак сланоў. Тым не менш Сарва ўзброіўся магутнай лупай і пачаў агляд з гусенічнага робата на радыёкіраванні. У момант выбуху машына знаходзілася блізка ад эпіцэнтра, таму і ператварылася ў груду закуранага металалому, у якой з вялікай цяжкасцю ўгадвалася першапачатковая форма.
Агляду наводзіў на некаторыя высновы, аднак Сарва вырашыў не спяшацца: у прафесіі паліцэйскага дэтэктыва гэта было недарэчна. Інспектар выцягнуў газавы храматограф і пачаў вадзіць па робаце сілікагелевым алоўкам.
— Вадарод. Кісларод. Плацінавая чэрнь, — даныя аналізу прымусілі інспектара задумацца: прыбор не выявіў нават драбнюткіх часціц выбуховых рэчываў. — Зрэшты, гэта яшчэ ні пра што не кажа!
У практыцы Сарвы мелася нямала выпадкаў, калі злачынцы падыходзілі да справы па-сапраўднаму творча. За робатам прыйшла чарга варонкі — інспектар узяў некалькі проб гары ў вакуумную прабірку з намерам пазней прааналізаваць іх з дапамогай растравага электроннага мікраскопа.
Расколіны ў керамічным бетоне падмурка паказвалі на кірунак ударнай хвалі. Па іх глыбіні нескладана было разлічыць тратылавы эквівалент выбуху.
Сарва павольна рухаўся па спіралі і праз некаторы час дабраўся да двух балонаў. Дакладней, да таго, што ад іх засталося.
— Падобна на тое, што выбухнулі менавіта яны... — інспектар схіліўся над балонамі і выдаткаваў гадзіну на іх агляд, асаблівую ўвагу надаўшы вентылям. — Зноў плацінавая чэрнь! Спадар Хорт, калі ласка, запрасіце начальніка змены... І загадайце затрымаць усю пятнаццатую брыгаду да асобага распараджэння.
Хорт звярнуўся да падначаленых, а Сарва вярнуўся да балонаў, падсвядома адчуваючы, што адказ варта шукаць менавіта ў іх. Характар будаўнічых работ у калоніі выкарыстання выбуховых рэчываў не прадугледжваў.
— Канш Мажуль, начальнік змены. Вы хацелі мяне бачыць?
— Так, спадар Мажуль! — інспектар машынальна кінуў погляд на манометр. Запас кіслароду пакуль не патрабаваў папаўнення. — Скажыце, калі ласка, ці добра вы ведалі загінулых?
— Па праўдзе кажучы, не. Пятнаццатая будаўнічая брыгада прыбыла з Тытана ўсяго два дні таму.
— Вы азнаёміліся з асабістымі справамі будаўнікоў? — Сарва дастаў з паясной сумкі планшэт і пачаў дакументаваць адказы Мажуля.
— Прагледзеў, — не стаў падманваць начальнік змены. — Працы на аб'екце шмат: на ўсё проста не хапае часу.
— Гэта значыць, ніякай упэўненасці ў тым, што ў складзе брыгады не магло аказацца асоб з псіхічнымі адхіленнямі або тых, хто прытрымліваецца радыкальных поглядаў, у вас няма, спадар Мажуль?
— Да чаго вы хіліце? — начальнік змены нахмурыўся. Пытанне інспектара яму відавочна не спадабалася, таму што ставіла пад сумнеў яго прафесійную прыдатнасць.
— У складзе брыгады мог апынуцца чалавек ці нават некалькі, якія маглі мець злы намер. Канкурэнцыю ніхто не адмяняў... Калі я правільна памятаю, «Гіпарх Нікейскі» належыць Злучаным Штатам Амерыкі?
— Так.
— Ворагаў у іх хапае.
— Медыкі не знайшлі на целах загінулых слядоў выбуховых рэчываў, спадар Сарва! — уключыўся ў размову Хорт. З таго, што ён не чуў паведамлення, інспектар зрабіў выснову: з начальнікам аддзела звязаліся па службовым канале.
— Тэрарыстычны акт аўтаматычна не азначае самагубства, спадар Хорт. Падарваць генератар маглі і іншыя рабочыя. У тым ліку і з паралельных брыгад... Спадар Мажуль, колькі ўсяго рабочых задзейнічана на пабудове калоніі?
— Больш за дзве тысячы чалавек. Дзве тысячы сто шэсцьдзясят дзевяць чалавек, калі быць зусім дакладным.
— Дзве тысячы сто шэсцьдзясят дзевяць патэнцыйных падазроных! — прыгнечана пакруціў галавой Хорт.
— А што магло выбухнуць, спадар Мажуль? — праігнараваўшы словы начальніка аддзела, спытаў інспектар.
— Гэта магло быць што заўгодна, спадар Сарва. Мы выкарыстоўваем вадарод, кісларод, бензол, спіртавыя лакі, сухі цырконій, метанол, дыэтылавы эфір і мноства іншых лёгкіх на загаранне рэчываў і вадкасцяў.
— Плацінавую чэрнь?
— Так, спадар Сарва. Плаціна, асабліва ў дробнадысперсным стане, з'яўляецца вельмі актыўным каталізатарам многіх хімічных рэакцый.
— Чым непасрэдна займалася пятнаццатая будаўнічая брыгада? — стыло пакідала на экране планшэта ўсё новыя адзнакі.
— Зварачныя работы тэрмічнага класа. У брыгады маецца восем робатаў, аснашчаных плазматронамі з кіслародам у якасці рабочага цела.
— Вы не выкарыстоўваеце электронныя пучкі, спадар Мажуль? У вакууме гэта было б больш рацыянальна!
— Спецыфіка праекта — ніякай электронна-прамянёвай зваркі. Зварачныя работы праводзяцца ў кіслародным асяроддзі: дыспетчар з дапамогай кампрэсара высокага ціску запаўняе адсек або сектар паветрам, пасля чаго робат прыступае да працы. Аператар пры гэтым знаходзіцца на адлегласці трох метраў ад яго, што выключае некарэктнае выкананне праграмы. Перад пачаткам змены робатаў аглядае інжынер-тэхнолаг — так што ні пра якое перапраграмаванне не можа ісці і гаворкі!
— Не трэба цалкам давяраць камп'ютарам, спадар Мажуль!
— Толькі не ў нашым выпадку, спадар Сарва! Кожны робат абсталяваны блакатарам — пры любым адхіленні ўсе сістэмы аўтаматычна адключаюцца.
Ад развіцця тэмы інспектар адмовіўся.
— Пры якой тэмпературы праводзіцца зварка?
— Дзесяць-пятнаццаць градусаў па Цэльсіі са знакам плюс.
— Плазматрон мог справакаваць выбух?
— Выключана! Канструкцыя надзейная, правераная часам.
— Што наконт іншых крыніц?
— Усе віды электрычнага абсталявання старанна ізаляваныя. Іншыя гарэлкі адсутнічаюць. Ніякіх крыніц адкрытага агню. Робат выраблены са сплаваў, якія не даюць іскру.
— Хто-небудзь з пятнаццатай брыгады курыў?
— Зварку праводзяць у скафандрах, спадар Сарва. Сам кісларод не гарыць і не выбухае.
— Ён толькі падтрымлівае гарэнне... Балоны з кіслародам мелі якую-небудзь адмысловую маркіроўку?
— Вядома! На іх былі нанесеныя ўсе знакі, прадугледжаныя інструкцыямі па тэхніцы бяспекі.
— Маркіроўку было лёгка прачытаць?
— Зблытаць кісларод і вадарод не маглі ні на газанапаўняльнай станцыі, ні падчас правядзення работ. Знакі прадубліраваныя колерам балонаў: вадарод — цёмна-зялёны, кісларод — блакітны. Дальтонікаў у аператары зварачных робатаў не бяруць. Выключэнняў ніякіх!
— Мне не дае спакою плацінавая чэрнь. Яна ж прымушае вадарод загарэцца?
— Парашок злучае вадарод з кіслародам пры хатняй тэмпературы, пазбаўляючы тым самым ад неабходнасці дадатковага падагрэву. Плацінавая чэрнь каштуе шмат, але лепшага каталізатара вадародных рэакцый няма.
— Тупік, спадар Сарва? — спытаў Хорт, убачыўшы выраз задуменнасці на твары інспектара.
Замест адказу Сарва пачаў мераць крокамі сектар і паўтараць:
— Вадарод. Кісларод. Плацінавая чэрнь.
Так працягвалася не менш за чвэрць гадзіны.
— Спадар Мажуль, а плацінавая чэрнь можа аказацца небяспечнай у прысутнасці кіслароду?
Начальнік змены адказаў не адразу:
— У выпадку, калі змясціць кісларод у кантэйнер з вадародам.
— Ці ў герметычны сектар? — сэрца інспектара забілася хутчэй. Падсвядомасць падказвала Сарву, што ён знаходзіцца на правільным шляху.
— Навошта камусьці ствараць вадародную атмасферу? Неабходнасці ў ёй няма.
— Калі толькі вадародная атмасфера не з'яўляецца звыклым асяроддзем...
— Брыгада з Тытана! — ахнуў начальнік аддзела.
— На Тытане азотна-вадародна-метанавая атмасфера, у якой струмень кіслароду злучыцца з навакольным вадародам, калі яго нагрэць у прысутнасці плацінавай чэрні. А струмень вадароду — не... У пятнаццатай брыгады быў жа першы працоўны дзень, спадар Мажуль?
— Так.
— Сіла звычкі: дыспетчар цалкам машынальна пачаў нагнятаць у сектар не кісларод, а вадарод, а аператар робата з абсалютнай упэўненасцю ў тым, што працуе ў бяспечным асяроддзі, уключыў плазматрон...
КСЕНАЦЫД
З арбіты Тытан выглядаў як мутна-аранжавы шар. Наяўнасць некалькіх слаёў вуглевадароднага смогу, якія ўтварыліся з прычыны фатолізу ў верхніх пластах атмасферы, не дазваляла назіраць паверхню другога паводле велічыні спадарожніка ў Сонечнай сістэме ў аптычным дыяпазоне. Зрэшты, глядзець там не было на што, бо Тытан прыкладна напалову складаўся з вадзянога лёду і напалову — са скальных парод. Спадарожнік Сатурна цікавіў навукоўцаў таму, што быў падобны на Зямлю на ранніх стадыях развіцця. Мелася і яшчэ адна прычына прысутнасці на Тытане людзей: запасы вуглевадародаў у мясцовых азёрах у некалькі разоў перавышалі агульныя запасы нафты і газу на Зямлі.
