Франц Сіўко - Цымант
Валерка пракаўтнуў каўбасу, з выразам маральнае перавагі на твары - ага, маўляў, і я вось прыдаўся - няспешна, быццам жадаючы прадоўжыць хвіліну ўласнага, дарма што ў собскіх толькі вачах, узвелічэння, прамовіў:
- Як што? Скасаваць скрыню, і канец справе. Што яшчэ? Ліха будзіць?
- А з адказам што? Напісаць ёй, гэтай Нане, што ды як? Што памёр, што пахавалі? Пэўна ж, цікава ёй будзе.
- Канечне, напісаць. Каб не чапіліся потым. Адно што Раман гэты. Яшчэ надумаецца знаёміць сюды прывезці. Бачыш жа, запрашаў іх стары.
- Не надумаецца. Я яго пару разоў так пужнула, што не насмеліцца больш назаляць. Ды ў мяне такое ўражанне, што Станіслаў Мікалаевіч і сам пазбягаў з тымі цёткамі спаткання. Спачатку прапанаваў быццам сустрэцца, а потым у хамут ударыў. І не рады ўжо быў, відаць, што напрасіўся.
- Чаму?
- А хто там ведае, у чужую душу не ўлезеш. Не такі быў чалавек наш Мікалаевіч, каб перад кожным стрэчным спавядацца. Меў, мабыць, нейкія важкія прычыны для гэтага. Але нам што да таго?
- І праўда.
- Дык што - адпісаць жанчыне?
- Рабі, як лічыш патрэбным. Каб потым, калі што якое, мяне не пашкала. Не я тут гаспадар.
- Ну ўжо ж, канечне, не ты, - не стрывала, каб чарговы раз не зыранізаваць, Зіна і рашуча націснула курсорам на пазнаку “адказаць”.
Не сумнявалася: менавіта вось гэткае развязкі нябожчык гаспадар больш за ўсё жадаў і ўсё магчымае дзеля таго, каб акурат гэтак, як ёсць, сталася, сам жа і парупіўся зрабіць.
8.
- А вы сумняваліся, казалі - падман. Грошы немалыя, ажно падумаць боязна. - Нана разгарнула рахунак, перадала сястры. - Містыка нейкая, дэтэктыў дый годзе.
- Немалыя, праўда, - азвалася Ала. - А во будзе, як заявяцца ягоныя сваякі ды пачнуць яшчэ судзіцца. Клопату тады не абярэшся. І грошай тых не захочаш, як пачнуць па судах цягаць.
- Не ўводзьце староннім у вушы, што гэтак падфарціла, то ніхто і не заявіцца, - падаў голас з калідора Павел. - Падумаеш, сваякі. Былі б тыя сваякі нармалёвыя - чужым не завяшчаў бы майно. Падзеліце ўклад - і ўся містыка, і ўвесь вам дэтэктыў. Прасцей трэба быць, жанкі, прасцей...
- Як ты, напрыклад, са сваімі гэтымі. Ага. Ну, а што дзеўка гэная, Зоя, ці як там яе? Патлумачыла яна табе што-небудзь у лісце? - не сунімалася Ала.
- Зіна? Не, нічагуткі. Толькі тое, што пра помнік на могілках турбавацца не трэба, паведаміла. Яна, маўляў, сама ўсё замовіць і зробіць, бо ёй ён таксама сёе-тое пакінуў. А болей - нічога. Ды няхай робіць, як хоча. Дзяўчына, відаць, увішная, гэткая міма рук нішто не прапусціць.
- Няблага ж, ён, відаць, ёй пакінуў, калі гэтулькі на сябе бярэ, - зазначыў Павел.
- Ну, а Раман што? Можа, ён што ведае?
- Раман? Скажаш! Быццам Рамана не ведаеш. Калі ён нават канверта не даўмеўся распакаваць ды паглядзець, што там у ім. Пагаварыць з ім, распытаць, ці што, пра таго чалавека? Мабыць, пасля крыху, як уляжацца ўсё.
- А можа, і не варта, - зазначыла задуменна Ала.
- Можа.
Колькі хвілінаў тройца сядзела моўчкі.
- А памятаеш, як аднаго разу, калі ў Закарпацці мы жылі, нейкі дзядзька падарункі нам да Новага года прыслаў? - парушыла маўчанне Нана.
- Мама яшчэ ледзьве прынесла іх з пошты, такі велізарны быў клунак. Лялькі, цукеркі, яшчэ нешта з ласункаў, абутак, вопратка. Памятаеш? То, можа, гэта ён і быў тады, гэты Станіслаў Мікалаевіч?
- Падарункі памятаю, як жа. А вось ці казала яна, ад каго - хоць застрэль, не ўзгадаю. Ды наўрад казала.
- А я памятаю: ад дзядзькі аднаго, сказала, і тут жа змоўкла ды рот даланёй прыкрыла. Быццам і не хацела нічога казаць, а прагаварылася міжволі. То, можа, сапраўды гэты Станіслаў Мікалаевіч нам які сваяк?
- Быў бы сваяк - так бы яна і сказала: ад дзядзькі, маўляў. Канкрэтна б сказала: ад вашага дзядзькі. А то ж - ад дзядзькі аднаго! Улоўліваеш розніцу? - зноў вымкнуўся, цяпер ужо з кухні, Павел. - Аднаго - значыць нейкага чужога, старонняга. Хіба не так?
- А потым - з імем тваім ды па бацьку імем яшчэ гэтая мітрэнга, - падтрымала мужа Ала. - Ці мог бы ён, каб быў нам сваяк, не ведаць нашых імёнаў па бацьку? Нават калі б і не родны быў дзядзька, а стрыечны, да прыкладу, і то ведаў бы. Канечне, ведаў бы. Не, тут не тое, не тое... Зусім не тое.
- Ну, можа і так, - пагадзілася неахвотна Нана. Мулкае адчуванне, што выслігвае з жыцця штосьці значнае, як выслізгвае з рук ды сплывае прэч няўдала схопленая лаўцом за хвост, але не ўтрыманая рыбіна, пазыбалася імгненне ў яе растузанай няпэўнасцю падсвядомасці і, заслоненае думкай, што нічога іншага, як пагадзіцца з жалезнай логікай сястры і швагра, не застаецца, патанула ў бясконцай чарадзе цяперашніх і імаверных наступных клопатаў.
9.
Была сярэдзіна жніўня. Ала і Павел Клімовічы ехалі на аўто паглядзець слынны на ўсю вобласць штучны вадаспад на месцы разбуранага старасвецкага млына за паўтары сотні вёрстаў ад іх гарадка. Колькі год ужо збіраліся да яго наведацца, ды, хоць і знаходзілася запаветная мясціна не так і далёка ад дома, ніяк не маглі вымеркаваць на тое часу. То адзін на працы, то другому з нейкае прычыны не да вандровак. Сыны, Данька і Лёша, ці не па тры разы ўжо ўмудрыліся з’ездзіць да таго вадаспада з экскурсіямі ад школы, а ім, бацькам, усё не выпадала. І вось нарэшце супалі ў абаіх тэрміны адпачынкаў, і магчымасць такая з’явілася.
Зіхоткая стужка дарогі вілася паміж маляўнічых узгоркаў ды ўзлескаў, то падымалася ўгору, то зноў, залюляная кашлатымі вершалінамі дрэваў абапал шляху, спускалася на дол. У салоне было гарачавата, але фортак не адчынялі: Ала змалку баялася скразнякоў. Гаварылі пра імаверныя выдаткі, звязаныя з набыццём ранцаў, кніжак, абутку ды вопраткі для хлопцаў да школы. Неўпрыкмет, але лагічна ўзбіліся на тэму грошай, завяшчаных сёстрам Станіславам Мікалаевічам, але ўсё яшчэ Нанаю не атрыманых, бо ёй раптам узбрыло ў голаў заняцца лячэннем Рамана ад алкагольнай залежнасці і яна, баючыся пакідаць выпівоху сам-насам з хваробаю ў такі адказны момант, паехала з ім на месяц у нейкую сталічную спецыялізаваную клініку і вярнуцца дахаты мелася толькі праз тыдзень.
- Замыліць твая сястрыца капейкі, і канец будзе справе, - казаў каторы раз Павел, закатваючы вочы ледзь не пад дах салона і нервова шчоўкаючы раз-пораз дзверкаю бардачка. - Бандэраўцы гэтыя - у-у, ведаем іх.
- Кінь ты енчыць, - не стрывала, абурылася ўрэшце Ала. - Вярзеш абы-што. Замыліць. Быццам я сястру сваю не ведаю. І колькі ўжо разоў прасіла не называць яе бандэраўкай - як аб сцяну гарох. А потым наракаеш, што недалюблівае. На сябе паглядзеў бы.
- А што - не так, не бандэраўка? - ці не знарок прапускаючы міма вушэй апошнія словы жонкі, млявым голасам працягваў Павел. - Не бачыш хіба, як Лёшку з дня ў дзень апрацоўвае? Кніжкі нейкія ўвесь час падсоўвае, размаўляць на мове прымушае з сабой па тэлефоне. Мне вунь днямі эсэмэску прыслаў: “Тата, у мяне ўсё клёва!” Тата! Што гэта такое? Хто ў наш час бацьку татам кліча? Смех дый годзе!
- Ну, тата. І што табе так не падабаецца? Хочаш папам, няйначай, быць? Можа, і рымскім яшчэ? Дык дарасці трэба. Ты ж свайго бацьку як зваў? Памятаеш, ці нагадаць, можа? І ніхто яго не прымушае, сам так хоча. Не хацеў бы - не размаўляў бы на мове і не пісаў. Як-ніяк сямнаццаты год хлопцу - забыўся?
- Хоць і трыццаты! Мне яшчэ ва ўласнай хаце халеры рознай не хапала. Не, каб сваіх нараджаць - чужых выхоўвае. Нараджай і тады і выхоўвай, як лічыш патрэбным. Выхавацелька! Вось грошы аддасць твая Нанка-незачэпа, і займуся гэтаю справай.
- Зоймецца ён. Сабою лепш займіся. Яшчэ раз пабачу з тою цыбатай прафурай з клуба - трываць не буду. Далібог, не буду.. Дарогу глядзі, а то віхляемся, бы дупа бабіна між елак. Вунь, бачыш, чалавек галасуе, вазьмі.
На перакрыжаванні з указальнікам “Санаторый “Лучай” субтыльны маладзён год трыццаці ў рудых пакамечаных шортах і з плецаком за спінаю, сапраўды, адчайна сігналіў рукамі ў просьбе спыніцца.
- Вазьмі, - ціха, але настойліва, памятаючы заўсёдную звычку мужа саступаць перад рашучасцю, паўтарыла Ала і кранула дзверку з цвёрдым намерам адчыніць.
- Вельмі трэба - абы-каго падбіраць! Возьмеш, а ён табе па галаве гваздане чым-небудзь каляным замест падзякі, і каюк, - незадаволена зморшчыўся Павел, але не паслухаць жонкі не наважыўся, спыніўся.
- Гваздане! Менш бы серыялы глядзеў, менш бы і дурное мроілася. Сярод дарогі, у ясны дзень - гваздане, - сказала Ала і расчыніла дзверку. Вылезла з салона ды, скарыстаўшыся момантам, хуценька перасела на задняе сядзенне, даючы маладзёну месца побач з мужам. Быццам бы з перасцярогі тое зрабіла, паддаўшыся навеянаму словамі Паўла страху, а насамрэч - адзіна таму, што ўначы, не даўшы рады супрацьстаяць ягоным настойліва-пажадлівым угаворам злітасцівіцца, выканаць хоць збольшага сужэнскі абавязак, недаспала і цяпер хоць на якіх пару хвілін хацела акунуцца ў забыццё.
Ды як ні хацела - заснуць, аднак, не атрымалася. Мужчыны ўвобміг знайшлі агульную мову, загаманілі спачатку пра назоў санаторыя, пра нейкіх армянаў, што колісь, паводле расповядаў тубыльцаў, тым санаторыем апекаваліся, пра нейкі здзічэлы, абязлюдзелы касцяніцкі хутар, пра забойствы ды згвалтаванні жанчын ці не саракагадовае даўніны, якія пры тым хутары адбыліся, пра дыскусіі ў прэсе наконт смяротных прысудаў забойцам, затым пра нейкі фільм жудасцяў, потым пра футбол, яшчэ пра штосьці. Неўпрыкмет пераключыліся на праблемы экалогіі, загаварылі пра тое, як псуе мясцовую прыроду стары, нерэнтабельны цэментны завод, ад якога адно толькі і наедку, бадай, што кепскае паветра ды пыл слупам.
