Франц Сіўко - Цымант
Зрэшты, і вартым апроч Маруты, аднак жа, лёс яго не абдзяліў. Было, было аднойчы. Лічаныя дні заставаліся ўжо тады да шлюбу, як вырашыў, паддаўшыся настрою, распавесці абранніцы сваёй пра Віцюню. Не ўсё, вядома, а так, збольшага, каб настрой яе намацаць ды паглядзець, як жа адрэагуе на гісторыю. Сёння распавёў, а назаўтра ўбачыў, як замітусілася ў клопаце абыходнымі шляхамі што-небудзь яшчэ ў дадатак да таго, што сам ёй сказаў, даведацца. На тым і скончылася любоўная ідылія, змізарнела пад ціскам жаночае перасцярожлівасці ды ўласнае ягонае (што ёсць, тое ёсць, з песні слова не выкінеш) маладушнасці.
Ад таго часу быццам прывід які тоўхаў яго праз усё жыццё ў цемя, не дазваляў нават перад самім сабою, а не тое што перад кім староннім, расчыніць дарэшты шлюзы даверу. І ні кніжкі ніякія не памаглі, ні псіхатэрапеўты вучоныя ды самадзейныя, колькі ні звяртаўся. Такі ён, той прывід, аказаўся на лекаванне няўразлівы. Што за прывід - вядома, але што пра яго ўзгадваць. Такое ўзгадваць - толькі лішні раз сябе цвяліць. Пачнеш занадта цвяліць і не заўважыш, як на прысак перагарыш. Ці ў спаруду ператворышся, захрасшы нагамі, бы тая жамярына ў загуслым цыманце, у лабірынце пакутлівых згадак. І не з такімі камянямі на душы, і не з чужымі, а собскімі, людзі жывуць і надта іх наяўнасцю не пераймаюцца. З такімі камянямі, што ягоны ў параўнанні з імі - нявінны камяк снегу. То што пакутаваць? Тым больш, што наогул цяпер іншы клопат для яго найгалоўнейшы.
З афармленнем завяшчання ўсё вырашылася хутка, за колькі хвілінаў. Дзяўчына ў банку па той бок перагародкі з цікаўнасцю зірнула на яго, штосьці ўсміхнулася, падала чысты аркуш і паперку з узорам запаўнення дакумента. Аркуш быў такі белы, што адбірала тая бель вочы, і Станіславу Мікалаевічу не адна хвіліна спатрэбілася, каб да яе прывыкнуць. Затое астатняе ўсё прайшло, як па масле, і неўзабаве тэкст завяшчання быў гатовы.
- А калі што якое, дакументаў шмат трэба будзе падаваць на атрыманне грошай, ці пашпарта толькі будзе дастаткова? - спытаў ён напрыканцы, перадаючы дзяўчыне паперчыну.
- Дастаткова будзе пашпарта, - адказала тая. - Галоўнае, каб дадзеныя скрозь, у завяшчанні і ў пашпарце, супадалі. Прозвішча, імя, імя па бацьку.
- Гэта добра. Дзякуй, - сказаў ён і пайшоў з памяшкання. Было яшчэ не позна, але адчуваў сябе кепска: у грудзях трымцела, дыханне раз-пораз збівалася з рытму, рукі лекацелі і так раптам узмакрэлі, быццам хтосьці знячэўку абліў іх вадой.
На дварэ было прахалодна. Ён нават сцепануўся ад холаду, выходзячы з брамы на ходнік. Безуважна, усё яшчэ заняты ў думках справаю з завяшчаннем, абмінуў шыхт матацыклаў збоч павароту, наблізіўся да постаці мужчыны з нацягнутай на вочы бейсболкай, што стаяў з роварам пры дзвярах у краму напояў і зацята, быццам толькі гэткага клопату праз дзень і меў, паліў.
- А, вось дык сустрэча! - Мужчына бліснуў вачмі з-пад бейсболкі, шпурнуў недакурак у сметніцу, хіснуўся Станіславу Мікалаевічу напярэймы з відавочным намерам падаць руку. - Як пачуваецеся?
- Як відаць, - адказаў ён і, робячы выгляд, быццам не дае рады пазнаць суразмоўцу, зморшчыў лоб ва ўдавана неўразуменнай напрузе. - Ты. - Ромак, - не выказваючы ані здзіўлення, ані намёку на крыўду ад забыўлівасці старога чалавека ці панібрацкага ягонага, знарочыста грубаватага - на “ты” - звароту, буркнуў той. - Прыходзіў да вас у кватаранты прасіцца, а вы адмовіліся. Не памятаеце хіба?
- Адмовіўся, бо не меў, мабыць, у тым патрэбы, - знарок як мага больш холадна, нават сувора прамовіў ён і падаў маладзёну руку.
- Можа, і так, але ж не самі адмовіліся, дзеўка вас падсуклеціла. Я ж не сляпы, бачыў, як пяяла вам штосьці ў вушы. Дачка яна вам, ці хто?
- Хто б ні была, - сказаў ён першае, што ўзбрыло ў голаў, але тут жа, адчуваючы, што іншага выпадку задобрыць гэтага ахмялелага, ачмуранага танным пітвом дзецюка можа не надарыцца, прымірэнча дадаў: - Вядома, жанчыны.
- Ну, не скажыце, - не пагадзіўся той. - Жанчына жанчыне розніца. Мая былая, напрыклад, зусім неблагая. Адно што выпівох не любіць, а так кабеціна - хоць куды.
Маладзён палез у кішэню пінжака, дастаў фотку, з навязлівасцю чалавека, якому ўсё адно, што казаць ці рабіць, абы толькі яго слухалі, падаў Станіславу Мікалаевічу.
- Ну, з выгляду, сапраўды, нішто. Але ж чаму тады, калі гэткая яна ў цябе добрая, дахаты не ляціш, а тут, пры краме, аціраешся?
- А таму, што разбегліся мы. Вось чаму...
- Шкадуеш?
- Каго? Яе?
- Што разышліся - шкадуеш?
- Ёсць крыху. Такія жанчыны, таварыш дарагі, як мая грузіначка, на дарозе не валяюцца. Не тое што вашая гэтая маладая. крыкса.
- Гэта кватарантка, - неяк крыху катэгарычна, быццам падсумоўваючы прамінулую частку размовы, зазначыў Станіслаў Мікалаевіч і тут жа перавёў гамонку на іншае: - Робіш дзе-небудзь?
- Ды так, выпадковымі заробкамі перабіваюся. Разгрузіць што-небудзь пры той жа краме або перанесці ці яшчэ што... Пару разоў капачом на могілкі таксама наймаўся - даволі выгодная справа. І грошы дадуць, і накормяць-напояць замоўнікі, прабачце за выраз, да ўс...ачкі. Ды мне ўсё адно, чым займацца, абы плацілі. То калі што якое, патрэба якая - клічце, пад’еду. Клічце...
- Добра. Можа, калі і давядзецца, хто ведае, - сказаў Станіслаў Мікалаевіч і пайшоў прэч.
І ўвесь час, што шкандыбаў, адпачываючы раз-пораз, да свайго дома, думаў пра тое, як дзіўна паводзяць сябе часам людзі. Вось жа амаль што бомж, як Зіна кажа, амаль што жабрак гэты Ромак, а глядзі ты - і пагаманіць па-чалавечы са староннім дасць рады, і жончыну фотку, дарма, што былая, з такім понтам, падасць у рукі, што хоць ты ў лорды яго запісвай.
Зіна была дома, гэта ён адразу зразумеў, ледзь толькі расчыніў дзверы сянец. З пакоя даносілася нягучная музыка, пацягвала тытунём. Ён падумаў, што, мабыць, няблага было б хаця б стукам падаць кватарантцы знак аб сваім прыходзе, каб не надта ўжо ён стаўся для яе неспадзеўным, і ўжо памкнуўся да яе дзвярэй, як дзяўчына сама выйшла ў калідор.
- А пра вас мужык, той, што раней неяк прыходзіў, пытаўся, - сказала і, быццам хочучы апярэдзіць яго рэакцыю на навіну ды пазбегнуць тым самым лішніх роспытаў, дадала: - Сказаў, што бачыў вас у горадзе ля крамы, нават размаўляў, ды нумар тэлефона свайго забыўся вам даць. Вось ён, нумар, вазьміце. Ого, з такім форсам тармазнуў ды рыпнуў коламі ля ганка, што за вярсту, мабыць, было тое рыпенне чутно. Я раіла пачакаць вас, але ён не паслухаў. Сеў на свой віхлясты дапатопны ровар ды і адваліў. Я не стала ўгаворваць, вельмі мне трэба! Што, зноў не так штосьці зрабіла?
- Чаму не так? Не, якраз усё так. Надзіва...
- Што значыць - надзіва? Так кажаце, быццам я толькі пра тое і мару, каб вам насуперак што-небудзь учыніць. Намякаеце? Ну, дык вось, сказаць вам хачу. Не пра мужыка гэтага, п’янага валацужку, - пра сваё. Вось Валеркам, што начаваў тут, папікаеце мяне, а праўды ўсяе, сутнасці справы і не ведаеце.
- Ну?
- Вось вам і ну. Бацька майго дзіцяці Валерка, вось якое “ну”. Замуж кліча, але я не хачу за яго выходзіць. Бо гультай і яшчэ і лыга ў дадатак, дарма што неблагі спартсмен, па трох відах разрады мае. Несамавіты, бесхарактарны чалавек, куды вецер падзьме, туды і пахіліцца.
- А дзе ж дзіця?
- У маці да часу пакінула, дзе яшчэ. Уладкуецца неяк надзейней з жытлом - забяру да сябе. А можа, і замуж яшчэ пайду, будзе бачна. Вось якія справы. От вам і дзіва.
- Дрэнь, аднак жа, справы. Тое гляджу - нейкія ўсё сакрэты ў маёй кватаранткі. Аж во яно што.
- А то ў вас іх быццам няма, сакрэтаў. Ужо хто тут больш за ўсіх, у гэтым доме, засакрэчаны, дык гэта вы. Хаця б гэтае вось, наконт сваякоў, узяць. Няма нікога, кажаце? Як гэта? Сваякі ў кожнага ёсць. Зноў жа, наконт мовы ўзяць - быццам не разумееце мясцовай гаворкі. Хлусня! Выдатна ж, выдатна разумееце. Кажаце, ні дня тут ад нараджэння не жылі, а то адно, то другое па-тутэйшаму называеце. І іншае рознае. Ці я не бачу нічога, думаеце? Не адчуваю?
- Што ты бачыш? Што адчуваеш? Што раздваенне асобы ў мяне? Ну, дзякуй за такі камплімент.
- Што сакрэтнічаеце вы ўвесь час, вось што. Ужо і самі, відаць, не заўважаеце, як штохвіліны тоіцеся-хітруеце. Таму, пэўна, і. быццам два ў адным вы нейкі. Быццам і добры, і. зласнаваты крыху адначасова.
- Кепскі - лепшага пашукай. Зласнаваты ёй. Добра яшчэ - “дарэшты злы” не сказала.
- Не чапляйцеся да слова: я сказала - быццам. А наконт шукаць іншага. Што мне шукаць? Мне і тут няблага, бо сама гэткая, як і вы. два ў адным, калі не тры наогул.
- Во-во. На хаціну, мабыць, разлічваеш?
- А і не без таго, ведаеце, калі ўжо на тое пайшло.. Пакінеце ў спадкі - адмаўляцца не буду. У маці аднапакаёўка, куды я там з дзіцем? Ды яшчэ брат з дня на дзень павінен з турмы вярнуцца, сваё права на плошчу, канечне ж, заявіць. Што тады? Зноў жа, з Валеркам як ладзіць? Прывалачэцца - і перапіхнуцца, прабачце за праўду, няма як. А вы адзін... Але што тое даводзіць, што і без мяне вам добра зразумела? Вось пагаманілі, і дзякаваць Богу. Не падыходзіць вам такі мой расклад, дык і сысці магу, толькі скажыце. Сысці?
