Василий Головачев - Волат на дарозе (на белорусском языке)
- Стоп! - iмгненна адрэагаваў Сташэўскi. Рукi аўтаматычна ўтапiлi штурвал у выемку пульта, i танк рэзка спынiўся, уздыхнуўшы гасiцелем iнерцыi, як стомлены бранiраваны яшчар. Яшчэ адна серыя акрэслiла далягляд, высвецiўшы пранiзлiвай сiнечай найдробныя дэталi ландшафту i твары людзей. Успышкi мiльганулi абсалютна бязгучна, i пасля iх настала поўная цемра, якая паглыбiла змрок перад свiтаннем.
- Паўднёвы-паўднёвы-захад, - вызначыў Малчанаў, - кiламетраў сто за хрыбтом. Што за ўспышкi? Грэхаў кiнуў погляд на прыборную панель.
- Эмiсiйныя, тыпу выбухаў шаравых маланак. Пасля слiпучага зарыва ўспышак вочы не заўважалi нi пульта, нi панелi, i здавалася, фасфарысцыруючыя элiпсы i квадраты iндыкатараў вiсяць у паветры, нi на што не абапiраючыся.
- Хоць вока выкалi! - прабурчаў незадаволены Сташэўскi.
Ён сядзеў злева, у крэсле бiямеханiка, i Грэхаў, вочы якога адаптавалiся хутка, бачыў яго шырокi сiлуэт. Ва ўсё больш i больш карычневай цемры паступова выступалi невыразныя контуры крэслаў, апаратаў i людзей. Увесь купал кабiны ўяўляў сабой экран апаратуры прамога бачання, таму часам рабiлася няўтульна ад думкi пра - здавалася - безабароннасць машыны.
Ззаду пачулася пазяханне - прачнуўся Вiрт.
- З якой прычыны прыпынак? Прыехалi?
- Цiха! - пагрозным шэптам сказаў Сташэўскi. Грэхаў напружана ўслухаўся i недзе на мяжы ўспрыняцця пачуў далёкае, яно ледзь угадвалася, цiканне вялiзнага механiзма. Як быццам парыў ветру данёс сюды ў непраўдападобнай цiшынi тартарскай начы павольныя раўнамерныя ўдары: баннг!.. баннг!.. баннг!..
- Звон, - шапнуў Малчанаў. Грэхаў хацеў яму запярэчыць, бо гэтыя гукi больш за ўсё былi падобныя на ўдары ў гонг, але было ў iх штосьцi i ад званоў, аксамiтны бронзавы тэмбр. А можа, спрычынiлася ўяўленне, якое заўсёды дамалёўвае тое, што чалавек жадае ўбачыць або пачуць.
Яны гэтак захапiлiся дзiўным гучаннем, што прамаргалi з'яўленне "цiкаўнiка". Ён прымчаўся хутчэй за ўсё з боку Кiнжальнага хрыбта i свяцiўся, як белаваты прывiд, падобны на шкiлет гiпапатама, але Грэхаў ужо ведаў, што ўдзень пры святле ён уяўляў бы сабой каменнападобную глыбу незвычайнага чорнага колеру, якi не апiсаць, не перадаць, i яна з нечаканай лёгкасцю лунала ў паветры. "Цiкаўнiкамi", выяўляецца, iх назвалi за вiдавочную цiкавасць да зямных апаратаў, асаблiва да тых, што выкарыстоўвалi сiлавыя палi. Часам пад час руху нiзка над сушай за iмi цягнуцца доўгiя, шматсотметровыя хвасты павольна сыпучага пылу. Некалькi гадзiн назад Грэхаў i сам бачыў са Станцыi некалькi такiх хвастоў, праз аптычныя ўзмацняльнiкi, вядома.
"Цiкаўнiк" павiснуў над танкам, яго свячэнне страцiла раптам структурную выразнасць i расплылося зелянявым воблакам, ахутаўшы паўсферу кабiны. Раптоўнае галавакружэнне прымусiла Грэхава ўхапiцца за штурвал, увушшу паплыў камарыны звон, сталi нямець мышцы шыi i плячэй. Ён паспрабаваў трымацца, напружваючы волю, але з такiм жа поспехам можна было спрабаваць выгадаваць на твары другi нос. Малчанаву ззаду стала блага, ён ускочыў, ногi яго не трымалi, i ён неўсвядомлена ўчапiўся Грэхаву за шыю. Той вяла тузануў ацяжэлай галавой, не адрываючы позiрку ад зiхатлiвай кляксы "цiкаўнiка". Здавалася, ён вырас да велiчынi горнага хрыбта, i гэты яго мiльённатонны цяжар хлынуў у галаву.
Абаронай займаўся Сташэўскi, Грэхаў не разумеў, чаму ён марудзiць, адзiны, на яго думку, хто не страцiў здольнасцi рухацца, але нарэшце ён скiнуў задумлiвасць i ўключыў гефы - генератары форм.
Пад ударам сiлавога поля белаваты спрут адскочыў ад танка i ўзвiўся ў неба. Праз iмгненне хваля здранцвення спала, цела сталася незвычайна лёгкае, як быццам запоўненае гелiем. Грэхаў пакруцiў галавой i са здзiўленнем убачыў, што Вiрт сядзiць на падлозе. Рубку залiло святло. Дыега заўважыў яго позiрк i ўсмiхнуўся.
- Я, вiдаць, рагаты, як карова. Падобны?
- А што такое карова? - з цiкаўнасцю спытаўся Малчанаў, падымаючы на Вiрта свой вечна пахмуры вузкi твар.
- Карова... - з усмешкай пачаў Дыега, - гэта такая вялiкая жывёлiна з чатырма нагамi па кутах... Сташэўскi пырснуў, а Грэхаў упершыню ўбачыў на твары Малчанава ўсмешку. Усмешка ў камунiкатара была незвычайная: як блiск маланкi, што прасекла цёмныя навальнiчныя хмары. Малчанаў быў самы старэйшы з iх. Ён нарадзiўся ў тысяча дзевяцьсот восемдзесят дзевятым годзе, гэта значыцца ў дваццатым стагоддзi. Грэхаў спачатку нават не паверыў, калi даведаўся пра гэта, але потым успомнiў, што менавiта Малчанава выратаваў экiпаж зоркалёта "Спiр", яго i камандзiра карабля "Магiканiн". Малчанаў вярнуўся да Тартара, а камандзiр "Спiра" Яраслаў Грант... Грант на Чары, у санаторыi... Няўжо такое моцнае было ўзрушэнне? Цi ён судзiць гэтага чалавека занадта прадузята?.. Але Малчанаў якi! Перажыць гэткае i вярнуцца! Бадай, у яго можна павучыцца рашучасцi i мужнасцi. Калi толькi такiя сталёвыя нервы не сведчанне яго зашэрхласцi або, яшчэ горай, раўнадушша...
- Та-ак, - працягнуў Сташэўскi, спадылба аглядаючы iх. У характары гэтага чалавека нялёгка разабрацца, не ведаючы яго так, як ведаў Грэхаў. У яго суровы, колеру паўночнага каменю твар, халодныя шэра-блакiтныя вочы, моцна сцiснутыя, быццам акамянелыя, губы. Ён шырокi ў плячах, масiўны i вельмi дужы. Аднойчы на Самнii пад час аварыi блокпаста ён ударам кулака сарваў двухсоткiлаграмовае мацаванне экрана i вырваў сiлкуючы фiдэр разам з гняздом, бо часу на адкручванне ўжо не было. Вядома, захапляўся Грэхаў не дужасцю Сташэўскага, ён быў не слабейшы за Святаслава, хоць знешнасць меў далёка не тыповую для асiлка. Ростам ён быў, бадай, нiжэйшы за Малчанава, шчуплы, але важыў гэтулькi ж, колькi i Сташэўскi, - сто два кiлаграмы. Праз гэта яму яшчэ ў iнстытуце далi мянушку "Малы пярэварацень". А вiнаватае ў гэтым дзяцiнства: Грэхаў нарадзiўся ў зоркалёце, што цярпеў бедства, i цэлых пятнаццаць гадоў з моманту нараджэння да фiнiшу на Зямлi рос у полi прыцягнення, у тры-чатыры разы больш магутным, як земляное. Натуральна, гэта не магло не адбiцца на яго целабудове. Ну а Сташэўскi... Мала сказаць - ён iм захапляўся, ён яголюбiў...
- Та-ак, - яшчэ раз вымавiў Сташэўскi. Камандзiр групы, ён умела хаваў свае трывогi i сумненнi. Грэхаву ж, шчыра кажучы, было нявесела, тым болей што ўварвалiся яны ў абсалютна незнаёмае жыццё, а iсцi яны маглi толькi наўздагад, i гэты павольны i стамляючы рух дзейнiчаў на нервы больш, чым загадкавае выпраменьванне нярэдкiх "цiкаўнiкаў".
- Нашы меры абароны ад "цiкаўнiкаў", - уздыхнуў Сташэўскi, - на жаль, пакуль што малаэфектыўныя, i фактычна мы безабаронныя...
Ён перахапiў позiрк Вiрта.
- Так-так, безабаронныя, нягледзячы на тыямат*. Бо можа ўзнiкнуць сiтуацыя, у якой мы проста не паспеем прывесцi яго ў дзеянне. - Ён меў рацыю. Тыямат - "вялiкi разбуральнiк", "генератар праматэрыi", "iнiцыятар цiхага распаду" - як яго толькi нi называлi, - наймагутнае са сродкаў абароны i нападу (на жаль...), якiм нядаўна авалодаў чалавек. Але i тыямат не гарантаваў бяспекi ва ўмовах Тартара, якi меў вялiзны арсенал паражаючых фактараў, нiводны з якiх яшчэ не быў як след вытлумачаны чалавекам.
