Кир Булычев - Выкраданне Чарадзея (на белорусском языке)
- Ты памыляешся, блазан.
- Не, не памыляюся. Нават цяпер у тваiх добрых вачах i ў тваiх добрых словах няма праўды. Ты не ведаеш, цi ёсць у мяне iмя, слава i гонар. Блазан, дурань...
- Як цябе завуць?
- Акiплеша - гэта таксама мянушка. Я не памятаю свайго iмя. Але я не раб! Я зраблю тое, чаго не хоча рабiць Раман.
- Што ты можаш зрабiць?
- Я выйду падземным ходам, я знайду ў лесе лiцвiнаў, я скажу iм, каб спяшалiся.
- Ты не паспееш, Акiплеша, - сказала Ганна.
- Тады я разбуру ўсё гэта... усё!
- Але гэта жыццё твайго пана, справа яго жыцця.
- Ён заваражыў цябе, князёўна! Каму трэба яго справа, мая справа, твая справа, калi сыдуць крывёю хлопцы i немаўляты, жонкi i мужы - усе дзецi Хрыстовы? Аднак я не магу разбураць...
Блазан ускараскаўся на крэсла, сеў, звесiўшы ногi, апусцiў галаву на рукi, нiбы заснуў. Ганна маўчала, глядзела на шырокую гарбатую блазнаву спiну. Не паднiмаючы галавы, глуха ён спытаўся:
- Хто ты, князёўна? Ты не тая, за каго выдаеш сябе.
- Хiба гэта так важна, Акiплеша?
- Хутка развiднее. Я ведаю людзей. Дурнi назiральныя. Мой пан нам здрадзiць, i я не магу спынiць гэтага.
- Скажы, Акiплеша, твой пан напраўду такi вялiкi чарадзей? Большы за царкоўных каралёў i зямных князёў.
- Слава ў яго будзе вялiкая, - сказаў блазан. - I каралi прыйдуць да яго на паклон. Iнакш я не звязаў бы з iм свайго жыцця.
- А што ты мог зрабiць?
- Я мог уцячы. Я мог пайсцi да другога гаспадара.
- Ты так на самай справе думаў?
- I не раз. Але каму патрэбен кульгавы вырадак? Каму я дакажу, што ў мяне такое самае сэрца, такая самая галава, як i ў знакамiтага?
- Раман гэта ведае?
- Раман гэта ведае. Бог надзялiў яго розумам.
- А цябе?
- Раман ведае мне цану.
- I ўсё?
- А што яшчэ? Што яшчэ патрэбна рабу i вырадку?
- Ты ненавiдзiш яго? Ты... ты не раўнуеш мяне да яго?
Блазан адкiнуўся ад стала, зарагатаў, скрывiўшы грымасай i без таго знявечаны твар.
- Цябе? Да яго? У мяне адно вока, гэтага хапае, каб зразумець, што князёўна Магда спакойна спiць у цераме. Ты нават не магла абуць яе боцiкаў, ты не вельмi асцярожная. I голас цябе выдае. I мова. Але не бойся. Раман не здагадаецца. Ён бачыць толькi сваё каханне, ён сам iм любуецца. Ты птушка ў небе, слодыч невыказная - таму ты i патрэбна яму. Мала яму ўлады на зямлi, ён хоча i птахаў нябесных прыручыць... Ён прыме цябе за Магду, таму што хочацца яму прыняць цябе за Магду, цётачка! Ён разумны, а ў прываротнае зелле верыць!
- Дык ты замест прываротнага зелля зрабiў соннае?
- А ты што хацела? Нельга ж было, каб яна бегла сюды. Таму я так здзiвiўся з цябе. Зелле ж выпрабаванае. Я з iм два разы з аковаў уцякаў. Нават з замка Крак.
- Як ты трапiў туды?
- Вядома як - за варажбу. За глупства.
- Мне дзiўна, што ты раб, - сказала Ганна.
- Iншы раз мне таксама... Бог кожнаму вызначыў месца. Мабыць, так i трэба... так i трэба.
- Ты небяспечны раб. Ты не дурань, а прытворшчык.
- Не, дурань. Толькi без нас, дурняў, разумнiкi павымiраюць ад свайго розуму ды нудоты... А вось i яны...
Раман спусцiўся па лесвiцы першы.
- Вы чаго тут? - спытаўся ён. - Чаму не правёў князёўну ў пакоi?.. - Ён дакрануўся да Ганнiнага пляча.
Кiн i хлопец спусцiлiся следам. Кiн пакланiўся Магдзе. Раман паглядзеў на яго i спытаўся ў князёўны:
- Гэта праўда, што ён з табою?
- Праўда, ён заўсёды са мною, - сказала Ганна цвёрда. - Я пасылала яго, каб ён аберагаў цябе. I ён будзе цябе берагчы.
- Я рады, - сказаў Раман. - Усё будзе добра! Усё абыдзецца! Мы зробiм, як нам трэба. Ордэн ужо падступiў да сцен.
- Як? - Блазан стаў панурым. - Ужо прыступ?
- Яны за сто крокаў, iдуць да варотаў. Лiтвы ўсё няма...
- А чаго ты прыйшоў сюды? - спытаўся блазан. - У нас з табою няма тут агню i мячоў. Наша месца на сценах... З усiмi.
- Глупства кажаш, - вымавiў Ранан, зноў падыходзячы да Ганны i беручы яе за пальцы. Далонь у Ранана была вiльготная i гарачая. - Гарады будуць гiнуць, i людзi будуць памiраць, але вялiкiя веды застануцца на вякi. Забудзь пра дробязi, ды не па чыне табе гэта думаць, - завяршыў Раман суха, нiбыта ўспомнiўшы, што блазан яму не сябар, а толькi слуга.
Блазан, зiрнуўшы на Ганну, адказаў:
- Я сваё месца ведаю, дзядзечка.
З далечынi да падзямелля данёсся шум - знайшоў сабе дарогу праз платы, сцены, крык людзей, якi злiўся ў грозны роў, i адказам яму былi разрозненыя вокрыкi i стогн унутры горада. Тут жа адгукнулiся званы на плошчы - гужлiва, часта, быццам сцiснутае страхам сэрца, яны гулi, просячы божай лiтасцi.
Усе сцiхлi, прыслухоўваючыся. Раман хутка падышоў да куфра ў кутку пакоя, праверыў замок.
- Дапамажы! - сказаў ён блазну i налёг на куфар, перасоўваючы яго ў глыб падвала.
- Мы ўцякаем? - спытаўся хлопец.
- Не, - адказаў Раман.
- Ты будзеш змагацца? - спытаўся блазан.
- Буду, - адказаў Раман. - Iдзi паглядзi, як там на сценах. Можа, твой меч там спатрэбiцца?
- Не пайду, - запярэчыў блазан.
- Не ўцяку я, не бойся.
- Я баюся iншага, - вымавiў блазан.
- Чаго ж? Кажы.
- Здрады баюся.
- Дурань i памрэш па-дурному, - сказаў Раман, беручыся за дзяржанне мяча.
- Усё-такi заб'еш мяне? - Блазан быў здзiўлены.
- Калi раб здраджвае, - сказаў Раман, - яго забiваюць.
- Не ўздумайце! - крыкнула Ганна. - Як вам не сорамна.
- Сорамна? - Блазан караскаўся па лесвiцы.
- Ты куды? - спытаўся Раман.
- Зiрну, што там робiцца, - сказаў блазан. - Пагляджу, цi трымаюць вароты...
Ён знiк, i Раман павярнуўся да Кiна, але перадумаў, паглядзеў на хлопца.
- Iдзi за iм, - сказаў ён. - Прасачы...
- Што? - не зразумеў хлопец.
- Каб ён не падышоў да каго-небудзь з князевых людзей. Да князя каб не падышоў... а зрэшты, заставайся. Ён не паспее.
Раман паводзiў сябе дзелавiта, суха i холадна. Ён паглядзеў на пясочны гадзiннiк. Потым акiнуў позiркам тых, хто заставаўся ў сутарэннi.
- Князёўна Магда, - сказаў ён, - душа мая, паднiмiся наверх. Iдзi ў тыльныя пакоi. I не выходзь адтуль. Нi ў якiм разе. А ты, - ён загаварыў да Кiна, - глядзi, каб не выйшла.
- Раман, - сказала Ганна, - мой чалавек застанецца з табою. Я веру яму больш, чым каму iншаму.
- Няхай будзе па-твойму, - Раман усмiхнуўся. Цудоўная была гэтая добрая, шчаслiвая ўсмешка. - Дзякуй. З табою пойдзе Глузд.
- Iдзi, - сказаў Кiн. - Баярын кажа праўду. Iдзi, князёўна, далей ад небяспекi. Больш тут табе няма чаго рабiць.
Ганна паднялася па лесвiцы першая. Ззаду iшоў хлопец. Ён стамiўся, твар яго асунуўся, ён быў напалоханы. Звон i крыкi разносiлiся над горадам, i калi Ганнiна галава паднялася над падлогаю, шум аглушыў, уварваўшыся праз высокiя вокны верхняй святлiцы... I яшчэ Ганна паспела ўбачыць, як кiнуўся да выхаду блазан - аказваецца, ён нiкуды не пайшоў. Ён падслухоўваў. Можа, так i лепш. Можа, ёй на самай справе пара дакрануцца да прысоскi пад вухам.
