К Акула - Змагарныя дарогi (на белорусском языке)
- Мусiць, мы слаба пазаторквалi, калi зноў пацякло, - паясьнiў Кашыбанда.
- Вы самi, мусiць, не памятаеце, цi заторкнулi. Напiлiся, як бэлi, ды п'яныя назад папаўзьлi.
- Не гавары-ж ты мне дурнiц. Як Бога кахаю, заторкнулi, - бажыўся, стукаючы кулаком у грудзi, нецьвярозы яшчэ шафёр.
- Ну, добра. Давайце за працу! - скамандаваў капрал. - Ты, Спарыш, стой там на дварэ на варце, а мы самi справiмся.
- Каго ты пасылаеш, такога зялёнага?!
- Як то зялёнага? Варту ня ўмее трымаць? Дык чаго-ж тады на фронт прыехаў? Давайце за працу.
Сымон з "томсанам" напагатове выйшаў на двор i, прыслухоўваючыся да адгалоскаў навокал, пiў зрокам цемру. У трысьцене тройка не марудзiла. Вiдаць было па iхнiх рухах, што аперацыю такую даводзiлася праводзiць не ў пяршыню. Кашыбанда вялiкiмi глыткамi сёрбаў з кожнага напоўненага вядра, а пасьля напаўняў бочкi празь лейку, зь якой аж цераз берагi цякло. За нейкае паўгадзiны абедзьве бочкi былi поўныя, добра заторкнутыя. Пасьля цяжкiх уздыханьняў, паценьняў, стагнаньняў i "псякрэваў" былi яны заладаваныя на "кар'ер". Да фэрмы, дзе стаяў зьвяз, "кар'ер" папоўз чарапахай. Матор чхаў, заiкаўся й душыўся пад цяжарам ладунку.
Назаўтра Кашыбанда аднекуль прынёс скручаную мядзяную трубку й колькi пасудзiнаў - цэлы самагонны апарат. Разлажыўшы ў вялiкiм iтальянскiм камiнку малое вогнiшча, пачаў пераганяць вiно на сьпiрт. Сымон здагадаўся, назiраючы за працаю самагоншчыка, што той меў у гэтым прыдатным рамястве вялiкую практыку, крышку быў зьдзiўлены, што такая дзейнасьць адбываецца з дазволу сяржанта - шэфа зьвязу, што наогул нiхто таму не пярэчыў, што ўсе любiлi выпiць, i прыйшоў да выснаву, што ў такiх абставiнах было гэта зусiм нармальным.
IV
Зьвяз "кар'ераў" быў падзелены й высланы на старожу мастоў на невялiкiм канале - па чатыры чалавекi на кожны мост. Сымон з трыма iншымi трапiў на мост, адлеглы мо на паўкiлямэтра ад першага абарончага пункта. Канал бег паралельна да ракi Сэньё. Усе рэчкi, якiя да гэтага часу давялося бачыць Сымону, былi з абодвух бакоў абложаны высокiмi, мо на мэтраў шэсьць вышынi, процiпаводнымi насыпамi. Немцы, быццам тыя краты, павыкопвалi ў iх цэлыя лабiрынты акопаў i бункераў. Мелi адтуль добры нагляд над суседняй раўнiнай.
Пры мосьце стаяла ангельская шасьцiфунтавая супрацьтанкавая гармата. Побач былi руiны мураванкi з падзiраўленымi снарадамi сьценамi й згарэлай страхой. У ёй кватаравалi брытанскiя артылерысты. Новапрыбылыя са зьвязу "кар'ераў" людзi двойкамi трымалi варту пры мосьце. "Кар'ер" свой i рэчы пакiнулi ў адлеглай на мэтраў дзьвесьце направа ад моста фэрме. Сымон зьдзiвiўся, убачыўшы на хутары цывiльных. Як выглядала, яны зусiм нармальна жылi, хоць мо ня зусiм нармальна гаспадарылi. Беручы пад увагу, што рака Сэньё й нямецкiя перадавыя пазiцыi былi адлеглымi не далей як на паўкiлямэтра, трэба было дзiвiцца сьмеласьцi iтальянцаў.
Праўда, канал ня быў пярэдняй лiнiяй хаўрусьнiкаў. Наперадзе былi адзьдзелы пяхоты. Усё-ткi, калi-б пайшло на благое, калi-б разбушаваў артылерыйскi агонь, iтальянцы маглi-б пацярпець ня толькi маёмасьцю, але й жыцьцём. Немцы-ж ведалi, што войска з гэтага боку часта памяшчалася ў дамах цi iншых сялянскiх будынках. Жаўнеры неахвотна сядзелi пад голым небам, хiба ў выпадку крайняй патрэбы.
Маючы пад бокам цывiльных, Сымон назiраў за iхным жыцьцём. Гэта быў вялiкi кантраст у параўнаньнi з жыхарамi паўдзённай Iталii. Зямля была ўраджайная, багатая садамi, вiнаградам. пшанiцаю, гароднiнай. Калi на поўднi ўсюды сьвяцiлася бяда, дык тут навет i цяпер, пад час вайны, - дастатак. Далiна По правiльна ўважалася сьвiрнам перанаселенай Iталii. Яе найлепш можна было-б прыраўнаць да вядомай ужо чытачам Эльзаскай раўнiны.
Перастрэлка на фронце была слабая. Зь нямецкага боку актыўнасьць была мiнiмальная. Часамi прыляталi на паўдзённы бок мiны, радзей - артылерыйскiя снарады. Шмат зь iх ня дэтанавала. Факт гэты тлумачыўся тым, што ў нямецкiх фабрыках было шмат чужых i варожых немцам работнiкаў, якiя займалiся сабатажам. Людзей, такiм чынам, усьцераглi ад калецтва й сьмерцi. З боку хаўруснiкаў артылерыя была даволi актыўная. У кожны ясны й пагодны дзень над лiнiяй фронту бурчэў у паветры маленькi двухкрылы самалёт-разьведчык. Там артылерыйскi назiральнiк, звычайна афiцэр, дакладна сачыў за непрыяцелем i па радыё iнфармаваў артылерыйскiя пазыцыi. Немцы баялiся ўдзень выкарыстоўваць сваю старанна замаскаваную цяжэйшую артылерыю, трывожачыся, каб двухкрылы назiральнiк не асачыў яе.
На другi дзень, калi Сымон i Кашыбанда вярнулiся з варты, стары iтальянец выйшаў з хаты й папрасiў iх на спагэцi.
- Прэго, сiньёры, прэго! Манджарэ спагэцi, - цягнуў нiзенькi чарнявы гаспадар у хату.
- Аспэто! - затрымаў яго Кашыбанда. - Ты маеш ахвоту на спагэцi? - пытаўся Сымона.
- Ня ведаю. Нiколi ня еў. Што гэта такое?
- Нешта падобнае да макаронаў, толькi надта даўгое й круглае. Хадзi, зараз пабачыш.
За даўгаватым сталом сядзела ўжо цэлая сям'я - матка, дзьве дачкi й дзяцюк. Адна дачка была ў дваццатых гадох - чарнявая, круглаватая, вельмi прыгожая, iншая - падлетак. Побач старэйшай сядзеў дзяцюк.
Калi селянiн прывёў двух жаўнераў, гаспадыня, быццам тая квактуха, усхапiлася й забегала па хаце. Каля печы наладавала дзьве талеркi горбамi спагэцi, якiя зараз-жа апынулiся на стале перад гасьцямi.
- Прэго, прэго! - паказваў гаспадар на крэслы.
Хлопцы селi.
Сымон прыглядаўся да залiтых памiдоравым соўсам, пахучых спагэцi, што тоненькiмi сувоямi расплылiся па талерках. "Як-жа iх есьцi гэткiм вiдэльцам?" - думаў юнак, сочачы за iншымi. Iтальянцы чаплялi на канцы вiдэльцаў па колькi столак тоненькiх спагэцi, пасьля паволi круцiлi цаўямi, аж пакуль не нарасталi на iх тоўсьценькiя клубкi, якiя паважна несьлi ў раты й спажывалi. Кашыбанда бязь лiшнiх слоў узяўся за яду. Зусiм нядрэнна даваў сабе раду. Адно ў Сымона чырванаватыя й сьлiзкiя, быццам тыя чэрвi, спагэцi нiяк не хацелi накручвацца й трымацца. Як нi стараўся, вiдэлец заставаўся пусты. Мяркаваў, што цi ня лепш было-б пасеч iх на кавалкi, каб былi карацейшыя, ды пасьля ўжо, неяк падчапiўшы, у рот данесьцi. Хлапцу было вельмi нязручна, тым больш што iтальянцы прыглядалiся да ягонай бяздарнасьцi.
З процiлеглага боку стала сьвяцiлiся, здавалася, зь лёгкай усьмешкай, цёмныя й прывабныя прамянiстыя вочы. Сымону раней ня было калi ўважней прыгледзецца да гэтай прыгожай дзяўчыны. Цяпер-жа, седзячы зусiм насупраць яе цераз стол, адчуваў, як нешта заказытала ў ягоных грудзях пад зялёным "батледрэсам". Сачыў за ёю больш, чымся за ейным суседам. Чамусьцi здалося яму, што дзяцюк гэты мае на дзяўчыну нейкае права, пэўна-ж, ён не брат, бо неяк i не па-брацку сядзеў побач, i беларус ужо падсьведама пачаў зайздросьцiць яму, а можа, й ня любiць iтальянца.
Са спагэцi нiчога ня выходзiла. Дзяўчына, заўважыўшы хлапцову нязручнасьць, перапрасiла, падсунула ягоную талерку на сярэдзiну стала, узяла вiдэлец i спрактыкаванаю рукою накруцiла на яе вялiкi клубок.
