Братья Гримм - Казкi (на белорусском языке)
Але яму было радасна i весела, што дастаў ён жывой вады, i ён пайшоў дамоў. Давялося яму праходзiць зноў мiма карлiка. Пабачыў карлiк меч i хлеб i гаворыць:
- Ты здабыў для сябе вялiкае шчасце: гэтым мячом ты можаш разбiць цэлае войска, а гэты хлеб табе есцi i не з'есцi нiколi.
Не схацеў прынц дамоў вяртацца без сваiх братоў i спытаўся:
- Мiлы карлiк, цi не можаш ты мне сказаць, дзе знаходзяцца мае абодва браты? Яны паехалi па жывую ваду i назад да гэтага часу не вярнулiся.
- Яны сядзяць запёртыя памiж дзвюма гарамi, - сказаў карлiк, - я там iх зачараваў, таму што былi яны надта фанабэрыстымi.
Стаў прынц упрошваць карлiка i прасiў яго да таго часу, пакуль той iх не выпусцiў. Але карлiк яго перасцярог i сказаў:
- Ты iх сцеражыся, у iх злое сэрца.
З'явiлiся яго браты, ён узрадаваўся iм i расказаў, што з iм было, - як знайшоў ён жывую ваду, набраў яе поўны кубак, як вызвалiў цудоўную прынцэсу; што будзе яна яго чакаць цэлы год, а пасля яны адсвяткуюць вяселле i ён атрымае вялiкае каралеўства. Потым паехалi яны разам i трапiлi ў такую краiну, дзе былi вайна i голад, i кароль той краiны думаў, што яму давядзецца згiнуць, такая была вялiкая небяспека. Тады пайшоў да таго караля прынц, даў яму хлеба, i кароль накармiў гэтым хлебам усё сваё каралеўства; даў прынц яму меч, - ён разграмiў iм варожае войска i мог з таго часу жыць у мiры i спакоi. Узяў прынц назад свой хлеб i меч, i трое братоў рушылi далей. Але давялося iм пабываць яшчэ ў дзвюх краiнах, дзе панавалi вайна i голад; i прынц даваў каралям кожны раз свой хлеб i меч, - гэтак ён выратаваў тры краiны. Потым селi браты на карабель i паплылi па моры.
Дарогаю старэйшыя браты гавораць адзiн аднаму:
- Меншы ж брат знайшоў жывую ваду, а не мы; бацька аддасць яму за гэта ўсё каралеўства, а яно па праву належыць нам, ён аднiме ў нас наша шчасце.
I яны вырашылi яму адпомсцiць i дамовiлiся памiж сабою малодшага брата загубiць. Яны выбралi час, калi ён моцна заснуў, вылiлi жывую ваду з кубка, забралi яе сабе, а яму налiлi ў кубак горкай марской вады.
Вярнулiся яны дамоў, i прынёс малодшы сын хвораму каралю свой кубак, каб той выпiў з яго i стаў здаровым. Але толькi адпiў ён трошкi горкай марской вады, як расхварэўся яшчэ больш. Стаў ён на хваробу скардзiцца; тады з'явiлiся да яго старэйшыя сыны, пачалi малодшага абвiнавачваць, быццам хацеў ён бацьку атруцiць; прынеслi яму сапраўднай жывой вады i падалi яму напiцца. Толькi ён адпiў той вады, як адчуў, што хвароба ў яго прайшла i стаў ён дужым i здаровым, якiм быў у маладыя гады.
Прыйшлi старэйшыя браты да малодшага, сталi над iм насмiхацца i гавораць:
- Хаця ты жывую ваду i знайшоў i ўжо як стараўся, а ўзнагароду за гэта атрымаем мы. Трэба было быць табе разумнейшым i лепей глядзець; мы яе ў цябе забралi, калi ты заснуў на караблi, а праз год адзiн з нас возьме сабе i цудоўную каралеўну. Але глядзi, сцеражыся, нас не выдай; бацька ж табе не верыць, i калi ты скажаш хоць слова, паплацiшся жыццём, а будзеш маўчаць, дык мы цябе памiлуем.
Раззлаваўся стары кароль на малодшага сына: ён паверыў, што той задумаў яго загубiць. I загадаў ён сабраць прыдворных, каб яго судзiць, i было вырашана яго тайна забiць. Выехаў прынц аднойчы на паляванне, нiчога не падазраючы кепскага, i паехаў разам з iм каралеўскi егер. Яны апынулiся ў лесе зусiм адны, выгляд у егера быў вельмi журботны, i вось кажа яму прынц:
- Што з табою, мiлы мой егер?
А егер адказвае:
- Пра гэта сказаць я не смею, а ўсё-ткi павiнен.
Прынц i гаворыць:
- А ты ўсё мне скажы, я табе дарую.
- Ах, - адказаў егер, - я вас павiнен забiць, мне загадаў гэта кароль.
Спалохаўся прынц i папрасiў:
- Мiлы егер, пакiнь мяне ў жывых; я дам табе сваё каралеўскае адзенне, а ты дай мне ўзамен яго сваё простае.
- Я гэта ахвотна зраблю, - сказаў егер, - усё роўна я страляць бы ў вас не змог.
I яны абмянялiся адзеннем. Вярнуўся егер дамоў, а прынц рушыў далей у лес. Праз некаторы час прыбылi да старога караля для яго малодшага сына тры павозкi золата i каштоўных камянёў; а былi яны прысланыя трыма каралямi, што разбiлi сваiх ворагаў мячом прынца i накармiлi свае каралеўствы яго хлебам. Падумаў стары кароль: "Няўжо мой сын нi ў чым невiнаваты?", - i сказаў сваiм слугам:
- Каб жа мой сын застаўся ў жывых! Як я шкадую, што загадаў яго забiць.
- Ён яшчэ жывы, - сказаў егер, - я не змог адужаць свайго сэрца i выканаць ваш загад, - i ён расказаў каралю ўсё, як было.
Нiбыта камень звалiўся з сэрца караля, i ён загадаў абвясцiць па ўсiх каралеўствах, што сын яго можа вярнуцца назад i будзе iм ласкава прыняты.
Каралеўна загадала пракласцi перад сваiм замкам дарогу, ды каб была яна ўся залатая, блiскучая, i сказала сваiм людзям, што хто па дарозе той будзе скакаць, не зварочваючы, проста да яе, той i ёсць яе сапраўдны жанiх, i яго павiнны прапусцiць, а хто будзе ехаць кружною сцежкай, той не сапраўдны жанiх, i каб яны яго не ўпускалi.
Вось падышоў час, i старэйшы брат падумаў, што трэба хутчэй спяшацца да каралеўны i выдаць сябе за яе вызвалiцеля, i тады ён возьме яе сабе ў жонкi i атрымае да таго яшчэ i каралеўства ў дадачу. Ён выехаў i, пад'язджаючы да замка, пабачыў дзiвосную залатую дарогу i падумаў: "Як шкада скакаць па такой дарозе", i ён звярнуў з яе i паехаў правым бокам па абочыне. Ён пад'ехаў да варотаў, але людзi сказалi яму, што ён не сапраўдны жанiх i няхай, маўляў, едзе сабе адсюль. Хутка пасля таго сабраўся ў шлях-дарогу другi прынц; ён пад'ехаў да залатой дарогi, i толькi ступiў конь на яе капытом, прынц падумаў: "Шкада такую дарогу збiваць", i звярнуў, паехаў левым бокам, па абочыне. Пад'ехаў ён да варотаў, але людзi сказалi, што i ён не сапраўдны жанiх, няхай, маўляў, сабе едзе адсюль. Якраз споўнiўся год, i сабраўся выехаць з лесу да сваёй каханай меншы брат, каб разам з ёю развеяць сваё гора. Сабраўся ён у шлях-дарогу i ўсё думаў толькi пра каралеўну, i так хацелася яму быць хутчэй з ёю, што не заўважыў ён зусiм той залатой дарогi. Паскакаў яго конь проста пасярэдзiне; вось ён пад'ехаў да варотаў, расчынiлiся вароты, i радасна сустрэла яго каралеўна i сказала, што ён - яе вызвалiцель i ўсяму каралеўству гаспадар; i адсвяткавалi вяселле ў вялiкай весялосцi i радасцi. Калi вясельная бяседа закончылася, яна сказала яму, што яго бацька запрашае яго да сябе i даруе яму. Ён паехаў да бацькi i расказаў яму пра ўсё - як падманулi яго браты i як давялося яму пры гэтым маўчаць. Стары кароль хацеў iх пакараць смерцю, але яны селi на карабель i паплылi за мора i з таго часу так назад i не вярнулiся.
ВЫГАДНАЯ СПРАВА
Прывёў селянiн на базар карову i прадаў яе там за сем талераў.
Прадаў карову, атрымаў грошы i пайшоў назад дадому. Вось iдзе ён каля сажалкi i чуе - крычаць у вадзе жабы: "Ква, ква, ква, ква!"
"Вось дурныя жабы, - падумаў селянiн, - якую лухту кажуць. Сем талераў я за карову атрымаў, а зусiм не два".
Падышоў ён да вады i крыкнуў жабам:
- Гэй вы, жабы, каму лепей ведаць: мне цi вам, колькi я атрымаў - сем талераў цi два?
А жабы ўсё крычаць: "Ква, ква, ква, ква!"
- Ну вось, калi не верыце, глядзiце - я iх яшчэ раз пералiчу.
Выцягнуў ён грошы з кiшэнi i пералiчыў усе сем талераў.
А ў жаб, вiдаць, свой лiк быў, i яны зноў пачалi крычаць: "Ква, ква, ква, ква!"
- Ах, вось вы якiя! - закрычаў селянiн. - Усё спрачаецеся ды мне не верыце! Дык бярыце ж, самi лiчыце!
Узяў грошы i кiнуў iх у ваду.
Потым сеў на беразе i стаў чакаць, цi хутка жабы грошы пералiчаць i вернуць яму.
Чакае, чакае, а жабы па-ранейшаму крычаць: "Ква, ква, ква, ква!" I грошай не вяртаюць.
Раззлаваўся тады селянiн i закрычаў:
- Ах, вы, вадаплясьнiцы! Ах, вы, тоўстагаловыя ды лупатыя! Крычаць вы ўмееце так гучна, што ад вашага крыку ў вушах звiнiць, а самi талеры злiчыць не ўмееце! Цi не думаеце вы, лупатыя, што я буду чакаць тут да вечара, калi вы там у сябе падлiк адолееце?
А жабы яму ў адказ: "Ква, ква, ква!"
Зусiм раззлаваўся на iх селянiн, плюнуў ад злосцi i пайшоў дадому.
Мiнула трохi часу, i вырашыў ён прадаць другую карову. Зарэзаў яе i павёз мяса на базар.
Пад'язджае ён да горада, а там каля самай брамы сабак вельмi многа сабралася. А паперадзе ўсiх стаiць вялiзны гончы сабака. Учуў сабака мяса, пачаў скакаць вакол воза i брахаць: "Дай, дай, дай!"
А селянiн кажа яму:
- Бач ты якi хiтры, нездарма кажаш: "Дай, дай". Гэта ты мяса хочаш. Ды я ж не такi дурны, каб яго табе аддаць.
А сабака зноў брэша: "Дай, дай, дай!"
- Ну што з табой рабiць, - сказаў ён. - Ведаю я, у каго ты служыш, пакiну табе мяса. Толькi глядзi: праз два днi прынясi мне за яго грошы, а не то табе дрэнна будзе.
Скiнуў ён усё мяса з воза i паехаў дадому.
А сабакi накiнулiся на мяса i брэшуць: "Дай, дай, дай!"
Пачуў селянiн iхнi брэх i падумаў: "Гэта яны ад вялiкага сабакi сваю долю патрабуюць. Ды цi ж мне не ўсё роўна: плацiць жа ён будзе".
Мiнула два днi.
Прачнуўся селянiн на трэцi дзень ранiцай i думае: "Ну, сёння я багатым стану, сёння мне сабака павiнен грошы прынесцi".
Аднак i дзень прайшоў, i вечар настаў, а грошай нiхто не прынёс.
- Ну i час настаў, - кажа ён, - нiкому верыць нельга. Пайду да гаспадара гэтага сабакi, - гарадскога мяснiка. Няхай ён мне грошы за мяса аддасць.
