Борис Колкер - Учебник языка эсперанто. Основной курс
7-3. В русском языке наречие и краткое прилагательное среднего рода часто совпадают по форме. В эсперанто наречие и прилагательное всегда отличаются друг от друга окончаниями: ‘Я знаю его хорошо (как?)’ Mi konas lin bone; Это хорошо (каково?) Tio estas bona.
7-4.Наречия: apenaǔ ‘едва’, ‘еле’; tuj ‘сейчас’, ‘тотчас’, ‘сразу’, ‘немедленно’; nepre ‘непременно’, ‘обязательно’; ĉiam ‘всегда’: Mi apenaǔ endormiĝis; Kiu donas tuj, donas duoble ‘Кто даёт сразу, даёт вдвойне’; Laboro nur tiam estas ĝojiga, kiam estas nepre necesa (L. N. Tolstoj); La plej malkara ne ĉiam estas la plej malbona Самое дешёвое – не всегда самое плохое.
7-5.Предлогsub ‘под’: Ili sidis sub palmo.
7-6.Винительный падеж:
а) указывает, что слово в предложении является прямым дополнением, т. е. объектом действия: Mi amas vin;
б) указывает направление движения к цели, причём предлоги al и en при слове в винительном падеже могут опускаться: iri en la hejmon (= iri la hejmon); eniri en tramon (= eniri tramon); veni al domo (= veni domon). Наречие, употребляющееся в этом значении, также приобретает окончание -n: kuri hejmen, alveno Moskven.
Предлоги, указывающие направление движения к цели (al, ĝis, tra), не требуют винительного падежа. Предлоги, указывающие направление движения не к цели (de, el) или вообще не указывающие направление движения (например, dum, kun, per, por, pri, sen, da, je), никогда не требуют винительного падежа.
Некоторые предлоги (например, en, sur, sub, inter, antaǔ, post, ĉe) требуют после себя именительного падежа, если они обозначают место, или винительного падежа, если обозначают направление движения к цели: en la domo ‘в доме’, en la domon ‘в дом’; sur la tablo ‘на столе’, sur la tablon ‘на стол’; sub la lito ‘под кроватью’, sub la liton ‘под кровать’ и т. п.;
в) употребляется в конструкциях, которые в предложениях выступают как обстоятельства, выражая меру времени (kuŝi du horojn, malsani du monatojn), меру расстояния (iri du kilometrojn), меру стоимости (kosti du rublojn), меру веса (pezi du kilogramojn);
г) иногда может заменять предлоги, если при этом смысл остается ясным; примеры, связанные с обозначением направления движения к цели, даны выше; кроме того: Mi venos la kvinan de majo (= en la kvina de majo); Mi dankas (demandas, instruas, rigardas) vin (= al vi); Mi dormis (instruis, iris, kuris, laboris, lernis, parolis, restis) sep horojn (= dum sep horoj), la tutan tagon (= dum la tuta tago); Mi forgesis (petis, ĝojis, certis, dankis) vian alvenon (= pri via alveno); Li kuris tri kilometrojn (= tra tri kilometroj); Li estas kvardek jarojn aĝa (= aĝa je kvardek jaroj), kelkajn monatojn (= je kelkaj monatoj) pli aĝa ol mi; Mi venis du horojn pli frue (= je du horoj pli frue).
Гораздо менее удачны формы: mi venos sabaton (= en sabato, sabate) [‘в субботу’], mia filino loĝas Moskvon (= en Moskvo, Moskve), mi kuŝas liton (= en la lito, enlite), mi sidas seĝon (= sur seĝo, surseĝe), responde vian demandon (= al via demando).
Формы с винительным падежом короче и динамичнее, формы с предлогом – точнее и употребляются в более официальном стиле.
При обозначении времени в часах предлог je не заменяется винительным падежом: Mi venas je la sepa horo vespere.
Следует избегать скопления слов в винительном падеже при одном глаголе: Mi rigardis filmon dum du horoj (а не *Mi rigardis filmon du horojn); Mi sciigis ŝin pri tio или Mi sciigis tion al ŝi (а не *Mi sciigis ŝin tion).
Если имя собственное оканчивается на гласный, то в винительном падеже к нему добавляется окончание -n, если на согласный, то -on: Mi trovis en la ĉambro Borison, Arkadij-on kaj Zoja-n.
7-7. При однородных формах глагола подлежащее обычно не повторяется: Mi levis min, matenmanĝis, prenis la lernolibrojn kaj eliris el la hejmo.
Словоупотребление7-8. Слово mono ‘деньги’ обычно употребляется в единственном числе: Ne tiel bone estas havi monon, kiel malbone estas ne havi ĝin.
7-9.Дни недели: lundo ‘понедельник’, mardo ‘вторник’, merkredo ‘среда’, ĵaǔdo ‘четверг’, vendredo ‘пятница’, sabato ‘суббота’, dimanĉo ‘воскресенье’. С названиями дней недели определённый артикль la обычно не употребляется.
Matene en tramo— Bonan matenon, Nikolao! Kial vi estas tiel ruĝa?
— Ĉar mi postkuris la tramon kaj apenaǔ sukcesis ensalti ĝin lastmomente.
— Ĉu vi levis vin malfrue?
— Jes. Hieraǔ mi studis lernolibron ĝisnokte, tial enlitiĝis tre malfrue. Kaj hodiaǔ mi malfermas la okulojn – diablo prenu! Restas nur kvaronhoro! Mi tuj surpiediĝis, subakvigis la kapon, lavis min kaj samtempe rapide brosis la dentojn, vestis min kaj elkuris el la hejmo sen kombi la harojn, eĉ monon por la matenmanĝo forgesis.
— Nu, ne gravas! Mi kunprenis sufiĉe da mono: matenmanĝo en nia studenta bufedejo kostas ne pli ol 50 kopekojn. Interalie, mi ricevis ankoraǔfoje alilandan leteron en Esperanto.
— El kiu lando?
— Pensu nur – ĝi venis el la malproksimega Aǔstralio! El alia parto de la mondo!
— Ĉu? Vere, tre malproksima loko!
— En la koverto troviĝis priskribo de Melburno kaj ĉarma bildkarto: multaj homoj – viroj kaj junulinoj – rikoltas sur kampo.
— Kie estas la letero?
— Hejme. Mi montros ĝin al vi, se vi havas deziron.
— Mi ĉiam deziras koni interesajn objektojn. Kiam vi alportos tiun ĉi leteron?
— Marde aǔ merkrede aǔ alitempe.
— Tio estas bona. Mi antaǔdankas vin. Sed mi ĝis nun ne ricevis respondon el Japanio. Mi interesiĝis ĉe mia leter-amiko pri japaniaj televidiloj – necesas rekoni, ke ili estas tre bonaj kaj pezas malmulte.
— Mi pensas, ke li nepre respondos – tuj kiam li havos necesajn informojn.
— Jen la universitato. Sed antaǔ ni multas pasaĝeroj. Tial ni proksimiĝu al la elirejo kaj rapidu eltramiĝi!
Задания7.1. Что означают следующие слова?
Parteto; grandegulo; gastejo; gefratoj; leterportisto; sekretigi; plibonigi; fotilo; duonjara; duobligi; rerakonti; antaǔhieraǔ; kelkcent; multvorta; alproksimiĝi; senhariĝi; restu; surstrate; tutmonda; malkara; unufoje; unuafoje; lastfoje; jarkvino; trafari; samlandano; alivesti sin; demeti; subteksto; subpieda; sube; tranokti; malsukcesi; ĉeesti; ĉiopova; ĉirkaǔpreni; enigi; kunigi; nedeviga; nepra; jese; interkompreno; ĝustatempulo; lavmaŝino; laborloko; ĉevalkurejo.
7.2. Переведите сочетания:
de la kapo ĝis la piedoj; rigardu sub la piedojn; temperaturo sub nulo; en sabato; kun lia subskribo; priparoli dum tagmanĝo; unu fojon por ĉiam; per unu fojo; konoj de lernantoj pri la historio; malsana je la piedoj; ĝis kie?; fenestro al la strato; enamiĝi al pliaĝulo; aliĝi al Esperanto-klubo; la plej bela el la virinoj; veni por vidi vin; kinejo kun mil lokoj; dekduo da kovertoj; levi sin de la tablo; resti sen mono; nokto sen dormo; iri tra la strato; antaǔ kelkaj minutoj; tio estis ĉirkaǔ dimanĉo; proksimiĝo celen; labori tage-nokte.
7.3. Переведите фразы:
Kio nin ne interesas, tion ni tuj forgesas.
La «tuj» de sinjoroj estas multe da horoj.
Ni interesiĝas pri homoj, kiam ili interesiĝas pri ni (Publius Syrus/Sirus).
Tempo estas mono (B. Franklin).
Li havas pli da mono, ol li povas kalkuli.
Riĉulo ne scias, kiu estas lia amiko.
La homo estas tio, kio li estas, sed ne tio, kio li estis.
Kiam la vino eniras, la saĝo eliras.
Apenaǔ lin portas la piedoj.
La vesto, kiun vi ne havas, vin ne varmigas.
Se vi amas preni, amu nepre redoni.
Ne ĉiam diru tion, kion vi scias, sed ĉiam sciu, kion vi diras.
Kia gasto, tia gastigo.
Mi ne estas tiel riĉa, por ke mi aĉetu malkarajn objektojn.
Multfoje povas ami la homo, sed nur unufoje li amas (A. I. Kuprin).
Ĉi tio restu inter ni!
Pli bona estas malgranda «jen prenu!», ol granda «morgaǔ venu!».
Por esti bona instruisto, necesas ami tion, kion vi instruas, kaj tiujn, kiujn vi instruas (V. O. Kluĉevskij).
Vivu kun la homoj tiel, ke viaj amikoj ne estiĝu malamikoj, sed ke malamikoj estiĝu amikoj (Pitagoro).
Vivi sen virinoj estas same malfacile, kiel kun virinoj (Aristofano).
Viro devas preni edzinon, kiu havu duonon de lia aĝo plus sep jarojn.
Se la homo ne enamiĝis ĝis kvardek jaroj, prefere li ne enamiĝu ankaǔ poste (B. Shaw/Ŝo).
Se du homoj faras eĉ tute saman laboron, rezulto ne estos sama.
Ne sufiĉas fari bonon, necesas ankoraǔ fari ĝin bone (D. Diderot/Didro).
Kiu pli frue venas, pli bonan lokon prenas.
Kiu venis post la manĝo, restas sen manĝo.
Ĉio sia estas plej ĉarma.
Esperanto estas la plej facila lingvo.
7.4. Переведите на эсперанто:
Вчера я встал рано, почистил зубы, умылся и оделся. После завтрака я сложил учебники в портфель и вышел из дому. Через четверть часа троллейбус был уже вблизи университета. Я пришёл за пять минут до занятий. В течение двух часов у нас была важная лекция по истории, а затем – практические занятия по физике и математике. Я пообедал в студенческой столовой и пошёл в библиотеку. Полтора часа я занимался спортом. Дома я поужинал и сел читать такой интересный роман, что даже забыл про телевидение. В половине двенадцатого я лег спать.
7.5. Расскажите о вашем рабочем дне или составьте диалог по одной из ситуаций: а) если бы у вас была сильная воля, какой у вас был бы режим дня? Спросите товарищей, как это осуществить; б) вы ездите на работу или ходите пешком? Что вы видите по дороге?; в) побеседуйте с товарищем о вашей работе, чем она вам нравится и чем не нравится; г) побеседуйте с товарищем о работе, которой вы мечтаете заняться. Чем она вас привлекает?
Как вы заметили, пункты, разъясняющие теоретический материал, коротки. Но пункт 7-6 – исключение. И не случайно: правильное употребление винительного падежа требует определённого навыка, приобретаемого тренировкой. Благодаря наличию винительного падежа фраза на эсперанто становится гибкой.
