Алексей Толстой - Залаты ключык, або Прыгоды Бурацiны (на белорусском языке)
Разбойнiкi падбягалi ўжо, яны высока падскаквалi з мокрай травы, каб убачыць Бурацiна.
- Вось ён.
Яму заставалася толькi кiнуцца ў ваду. У гэты час ён убачыў белага лебедзя, якi спаў каля берага, засунуўшы галаву пад крыло.
Бурацiна кiнуўся ў азярцо, даў нырца i схапiў лебедзя за лапы.
- Го-го, - загагатаў лебедзь, прачынаючыся, - што за непрыстойныя жарты! Пакiньце мае лапы ў спакоi!
Лебедзь распасцёр вялiзныя крылы, i ў той час, калi разбойнiкi ўжо хапалi Бурацiна за ногi, што тырчалi з вады, лебедзь паважна паляцеў цераз возера.
На тым беразе Бурацiна выпусцiў яго лапы, пляснуўся, усхапiўся i па мохавых купiнах, праз чарот кiнуўся бегчы проста да вялiкага месяца - над узгоркамi.
Разбойнiкi вешаюць Бурацiна на дрэва
Ад стомленасцi Бурацiна ледзь перастаўляў ногi, як муха восенню на падаконнiку.
Раптам праз галiнкi арэшнiку ён убачыў прыгожую палянку i пасярод яе маленькi, асветлены месяцам домiк на чатыры акенцы. На аканiцах намаляваны сонца, месяц i зоркi.
Навокал раслi вялiкiя блакiтныя кветкi.
Дарожкi пасыпаны чыстым пясочкам. З фантана бiў тоненькi струмень вады, у iм падскакваў паласаты мячык.
Бурацiна рачком узлез на ганак. Пастукаў у дзверы. У домiку было цiха. Ён пастукаў гучней, - мабыць, там моцна спалi.
У гэты час з лесу зноў выскачылi разбойнiкi. Яны пераплылi возера, вада лiлася з iх ручаямi. Убачыўшы Бурацiна, нiзенькi разбойнiк агiдна зашыпеў па-кацiнаму, высокi заяхкаў па-лiсiнаму...
Бурацiна грукаў у дзверы рукамi i нагамi:
- Памажыце, памажыце, людзi добрыя!..
Тады ў акенца высунулася кучаравая прыгожанькая дзяўчынка з прыгожанькiм кiрпатым носiкам. Вочы ў яе былi заплюшчаны.
- Дзяўчынка, адчынiце дзверы, за мною гоняцца разбойнiкi!
- Ах, якое глупства! - сказала дзяўчынка, пазяхаючы прыгожанькiм ротам. Я хачу спаць, я не магу расплюшчыць вачэй...
Яна ўзняла рукi, сонна пацягнулася i знiкла ў акне.
Бурацiна ў роспачы ўпаў носам у пясок i прыкiнуўся мёртвым.
Разбойнiкi падбеглi да яго:
- Ага, цяпер ад нас не ўцячэш!..
Цяжка ўявiць, чаго толькi яны не выраблялi, каб прымусiць Бурацiна разявiць рот.
Калi б у час пагонi яны не згубiлi нажа i пiсталета, - на гэтым месцы i можна было б скончыць расказ пра няшчаснага Бурацiна.
Нарэшце разбойнiкi вырашылi яго павесiць унiз галавой. Прывязалi да ног вяроўку, i Бурацiна павiснуў на дубовай галiне... Яны селi пад дубам, выцягнуўшы мокрыя хвасты, i чакалi, калi ў яго вываляцца з рота залатыя манеты...
На свiтаннi ўзняўся вецер, зашумелi на дубе лiсты. Бурацiна гойдаўся, як дзеравячка. Разбойнiкам надакучыла сядзець на мокрых хвастах...
- Павiсi, дружа, да вечара, - сказалi яны злавесна i пайшлi шукаць якую-небудзь прыдарожную харчэўню.
Дзяўчынка з блакiтнымi валасамi выратоўвае Бурацiна
За галiнамi дуба, дзе вiсеў Бурацiна, пачынала свiтаць.
Трава на палянцы зрабiлася шызай, блакiтныя кветкi пакрылiся кропелькамi расы.
Дзяўчынка з кучаравымi блакiтнымi валасамi зноў высунулася ў акенца, працерла i шырока расплюшчыла заспаныя прыгожанькiя вочы.
Гэтая дзяўчынка была самай прыгожай лялькай з тэатра лялек сiньёра Карабаса Барабаса.
Не маючы сiлы цярпець грубыя выхадкi гаспадара, яна ўцякла з тэатра i пасялiлася ў адзiнокiм домiку на шызай палянцы.
Звяры, птушкi i некаторыя з казюлек вельмi палюбiлi яе, - мабыць, таму, што яна была выхаваная i лагодная дзяўчынка.
Звяры прыносiлi ёй усё, што патрэбна для жыцця.
Крот прыносiў спажыўныя карэннi.
Мышы - цукар, сыр i кавалачкi каўбасы.
Высакародны сабака - пудзель Артамон - прыносiў булкi.
Сарока крала для яе на рынку шакаладныя цукеркi ў сярэбраных паперках.
Жабы прыносiлi ў арэхавых шкарлупiнах лiманад.
Коршак - смажаную дзiчыну.
Хрушчы - розныя ягады.
Матылькi - пылок з кветак - пудрыцца.
Вусенi - пасту для чысткi зубоў i змазвання рыпучых дзвярэй.
Ластаўкi знiшчалi паблiзу дома восаў i камароў...
Дык вось, расплюшчыўшы вочы, дзяўчынка з блакiтнымi валасамi адразу ж убачыла Бурацiна, якi вiсеў унiз галавой.
Яна прыклала далонi да шчок i крыкнула:
- Ах, ах, ах!
Пад акном, матляючы вушамi, з'явiўся высакародны пудзель Артамон. Ён толькi што абстрыг сабе заднюю палавiну тулава, што рабiў кожны дзень. Кучаравая поўсць на пярэдняй палавiне тулава была расчасана, кутасiк на канцы хваста перавязаны чорным бантам. На пярэдняй лапе - сярэбраны гадзiннiк.
- Я гатоў!
Артамон павярнуў убок нос i прыўзняў верхнюю губу над белымi зубамi.
- Паклiч каго-небудзь, Артамон! - сказала дзяўчынка. - Трэба зняць небараку Бурацiна, перанесцi ў дом i запрасiць доктара...
- Гатоў!
Артамон ад гатоўнасцi так закруцiўся, што сыры пясок паляцеў з-пад яго заднiх лап...
Ён кiнуўся да мурашнiка, брэхам пабудзiў усё насельнiцтва i паслаў чатырыста мурашак - перагрызцi вяроўку, на якой вiсеў Бурацiна.
Чатырыста сур'ёзных мурашак папаўзлi адна за адной па вузенькай сцяжынцы, залезлi на дуб i перагрызлi вяроўку.
Артамон падхапiў пярэднiмi лапамi Бурацiна i занёс яго ў дом... Паклаўшы Бурацiна на ложак, сабачым галопам памчаўся ў лясны зараснiк i адразу ж прывёў адтуль славутага доктара Саву, фельчарыцу Жабу i народнага лекара Багамола, падобнага на сухi сучок.
Сава прыклала вуха да грудзей Бурацiна.
- Пацыент хутчэй мёртвы, чым жывы, - прашаптала яна i адвярнула галаву назад на сто восемдзесят градусаў.
Жаба доўга цiскала вiльготнай лапай Бурацiна. У роздуме глядзела вытрашчанымi вачыма адразу ў розныя бакi.
Прачаўкала вялiкiм ротам:
- Пацыент хутчэй жывы, чым мёртвы...
Народны лекар Багамол сухiмi, як травiнкi, рукамi пачаў кратаць Бурацiна.
- Адно з двух, - прашапацеў ён, - або пацыент жывы, або ён памёр. Калi ён жывы - ён застанецца жывым або ён не застанецца жывым. Калi ён мёртвы - яго можна ажывiць або нельга ажывiць.
- Шшшарлатанства, - сказала Сава, узмахнула мяккiмi крыламi i паляцела на цёмныя вышкi.
У Жабы ад злосцi надзьмулiся ўсе бародаўкi.
- Якое брррыдкае невуцтва! - квакнула яна i, шлёпаючы жыватом, паскакала ў сыры склеп.
Лекар Багамол на ўсякi выпадак прыкiнуўся высахлым сучком i вывалiўся за акенца.
Дзяўчынка пляснула прыгожанькiмi рукамi:
- Ну як жа мне яго лячыць, грамадзяне?
- Рыцынай, - квакнула Жаба з-пад падлогi.
- Рыцынай! - пагардлiва зарагатала Сава на вышках.
- Або рыцынай, або не рыцынай, - праскрыгатаў за акном Багамол.
Тады падрапаны, у сiняках, няшчасны Бурацiна прастагнаў:
- Не трэба рыцыны, я вельмi добра сябе адчуваю.
Дзяўчынка з блакiтнымi валасамi клапатлiва нахiлiлася над iм.
- Бурацiна, прашу цябе - зажмурся, заткнi нос i выпi.
- Не хачу, не хачу, не хачу!..
- Я табе дам драбок цукру!..
У той жа момант па коўдры на ложак узлезла белая мыш, яна трымала драбок цукру.
- Ты яго атрымаеш, калi будзеш мяне слухацца, - сказала дзяўчынка.
- Адзiн цууууукар дайце...
- Ды зразумей жа, - калi не вып'еш лекаў, ты можаш памерцi...
- Лепш памру, чым пiць рыцыну...
Тады дзяўчынка сказала строга, дарослым голасам:
- Заткнi нос i глядзi ў столь... Раз, два, тры.
Яна ўлiла рыцыну ў рот Бурацiна, адразу ж сунула яму драбок цукру i пацалавала.
- Вось i ўсё...
Высакародны Артамон, якi любiў усё, што добра канчалася, схапiў зубамi свой хвост, круцiўся пад акном, як вiхор з тысячы лап, тысячы вушэй, тысячы блiскучых вачэй.
Дзяўчынка з блакiтнымi валасамi хоча выхоўваць Бурацiна
Назаўтра ранiцай Бурацiна прачнуўся вясёлы i здаровы, нiбы нiчога не здарылася.
Дзяўчынка з блакiтнымi валасамi чакала яго ў садзе, седзячы за маленькiм сталом, застаўленым лялечнай пасудай.
Яе твар быў свежа вымыты, на кiрпатым носiку i шчоках - кветкавы пылок.
Чакаючы Бурацiна, яна з прыкрасцю адмахвалася ад надакучлiвых матылькоў:
- Ды ну вас, сапраўды...
Акiнула вачыма драўлянага хлапчука з галавы да ног, зморшчылася. Загадала яму сесцi за стол i налiла ў маленькi кубачак какавы.
Бурацiна сеў за стол, заклаў пад сябе нагу. Мiндальныя пiрожныя ён запiхваў у рот цалкам i глытаў не жуючы.
У вазу з варэннем залез проста пальцамi i з асалодай iх аблiзваў.
Калi дзяўчынка адвярнулася, каб кiнуць некалькi крошак пажылому жужалю, ён схапiў кафейнiк i выпiў усю какаву праз носiк.
Папярхнуўся, разлiў какаву на абрус.
Тады дзяўчынка сказала яму строга:
- Выцягнiце з-пад сябе нагу i апусцiце яе пад стол. Не ежце рукамi, для гэтага ёсць лыжкi i вiдэльцы.
Ад абурэння яна мiргала вейкамi.
- Хто вас выхоўвае, скажыце, калi ласка?
- Калi тата Карла выхоўвае, а калi нiхто.
- Цяпер я займуся вашым выхаваннем, будзьце спакойны.
"Вось дык улiп!" - падумаў Бурацiна.
На траве вакол дома ганяўся пудзель Артамон за маленькiмi птушачкамi. Калi яны садзiлiся на дрэвы, ён задзiраў галаву, падскакваў i брахаў з падвываннем.
"Здорава птушак ганяе", - з зайздрасцю падумаў Бурацiна.
Ад прыстойнага сядзення за сталом у яго па ўсiм целе паўзлi мурашкi.
Нарэшце пакутлiвае снеданне скончылася. Дзяўчынка загадала яму выцерцi з носа какаву. Паправiла складачкi i банцiкi на сукенцы, узяла Бурацiна за руку i павяла ў дом - займацца выхаваннем.
