Владимир Орлов - Старыя Лiвадзiйскiя могiлкi (на белорусском языке)
Ноч будзе поўная паўдзённых пахаў, юрлiвага ёкату лiтфондаўскiх катоў i дзiўных гукаў зь нiжняга гаўбца ("Жыцьцё чуваць з усiх старон, жыцьцём напоўнены ўвесь змрок..."), зiрнуўшы куды, ты мiжволi ўбачыш, як перакладчык Ашот i жыдовачка Роза стоячы займаюцца любоўю.
У гэтую ноч ты будзеш пачувацца ў згодзе з усiм сьветам: з катамi, з армянскiм калегам, з Розай, якой ты гатовы будзеш прысудзiць званьне ня толькi "мiс Дом творчасьцi", але й "мiс СССР"... У гэтую ноч ты дасi веры, што недзе сапраўды ёсьць Беларусь, дзе жывуць беларусы. Ты будзеш пэўны, што з такой самай думкай ляжаў на Божай пасьцелi й Максiм Багдановiч. Таму што ён прыехаў сюды, каб у свае астатнiя днi мець ня толькi сонца ды сiнюю бухту, але й Беларусь.
Бо яна ў параўнаньнi зь любой iншай краiнаю мае адну асаблiвасьць: iснаваць адно тады, калi ты ад яе ад'едзеш, калi будзеш хадзiць сярод чужанiцаў, пакуль табе нарэшце ня здасца, што i ў вас усё, як у людзей.
Твая Беларусь праiснуе, пакуль ты ня выйдзеш з самалёту.
З куплёнае ў аэрапортаўскiм шапiку расейскае (бо iншых тут нямашака) газэцiны ты даведаесься, што Нiна Андрэева праводзiць у Менску зьезд сваiх пячорных бальшавiкоў. Сярод сваёй пошты ты знойдзеш акуратна ўскрытую бандэролю з Таронта, ад беларускага нацыяналiста i, як пiша дасьведчаны недзе беларускi пiсьменьнiк Барыс Iванавiч Сачанка, гiтлераўскага паслугача (якi чамусьцi служыў Гiтлеру, ваюючы супраць таго ў войску саюзьнiкаў), а таксама знойдзеш абы-як разадраны канвэрт зь лiстом ад беларускага нацыяналiста зь Вiльнi, якi не пасьпеў паслужыць гiтлераўцам, трэба меркаваць, толькi з тае прычыны, што позна нарадзiўся. Ты зойдзеш у краму, i разьлезлая злая кабецiна параiць табе гаварыць "па-чалавечаску нармальным языком" i, пашкадаваўшы, растлумачыць, што "эта называiцца сахер". I хутка, вельмi хутка прыйдзе хвiлiна, калi нiякае тваё пачуцьцё ня здолее зраўняцца сiлаю з тваёй зайздрасьцю да Максiма, якi ляжыць над морам, i ягоная душа зьлятае пад кiпарысы, верачы, што недзе ёсьць Беларусь i даруючы гэтую веру тым, хто мяняе ваду ў алюмiневым iмбрыку.
Прыкладна ў той самы час удзячныя нашчадкi, пакрываючы помнiк белай татуiроўкаю, будуць пiсаць на бронзавым менскiм Максiме, што "чеснок полезен для здоровья" i даваць суайчыньнiкам iншыя "полезные советы". А празь дзень да цябе зьявiцца нацыянальна заклапочанае дзяўчо з даўжэзным сьпiсам подпiсаў: не за тое, каб паставiць на ялцiнскай магiле прыстойны помнiк бяз зорачкi, а за тое, каб раскапаць паэтаву магiлу i, хоць ён нiколi нас пра гэта не прасiў ("I разрытаю магiлай вее сумна на мяне..."), прывезьцi Багдановiчавы косткi ў Менск, дзе нашчадкi займеюць мажлiвасьць пiсаць "полезные советы" яшчэ й на надмагiльлi.
Ты будзеш марудзiць, перачытваючы знаёмыя прозьвiшчы, i дзяўчо пакрысе пачне пазiраць на цябе, як на ворага беларушчыны, i ты, слабы чалавек, ня вытрымаеш i паставiш свой подпiс. Вiзытантка з палёгкаю пацягне паперу на сябе, але ты не аддасi й дапiшаш побач з подпiсам: "Калi Беларусь будзе Беларусьсю".
Дзяўчо падзякуе й пойдзе, цешачыся ад усьведамленьня значнасьцi свае мiсii. Ёй будзе няўцям, што, калi Беларусь сапраўды стане Беларусьсю, нiхто й не надумае прыходзiць на паэтавыя магiлы ня з кветкамi, а з рыдлёўкай.
Лiпень, 1991 г.
