Якуб Колас - Новая зямля (на белорусском языке)
- Ах, вось дзiўны!.. - Ну, ну, сядаю!
- Пан Фабiян, i ты, Кандраце,
Яхiм, i Ян, i Юрка, - браце!
Ну, проша ж, проша! - Пасадзiлi,
Такiм жа чынам упрасiлi
Жанок прысесцi тут на ўслоне.
Антось у ход пусцiў далонi
I коркi спрытна выбiвае
Так, што здзiўленне выклiкае.
Крынiцы бурнага натхнення,
Мiнут вясёлых, ажыўлення,
Стаяць, як бiскупы, бутэлi,
I ласа ўсе на iх глядзелi.
Ляжыць гарамi ў iх падножжы
Закуска, гэта мiласць божа:
Тут сыр, як першы снег, бялюткi,
Каўбас прыемнейшыя скруткi,
Што толькi ёсць у Беларусi.
Мой мiлы Янка, мой Купала!
Ў агульны вiр нас доля ўгнала.
Чаму ж, чаму часiнай тою
Мы не спаткалiся з табою,
Каб стол сялянскага банкету
Развесялiў душу паэту?
Мiхал тут чарку налiвае.
- Ну, да каго ж мне пiць? - пытае,
Гасцей абводзячы вачыма.
- Пускай з канца, пачнi з Яхiма.
- Ну, кум Яхiм, стары дружака!
Няхай мiне нас гора ўсяка;
Дай, Божа, добрую прыгоду,
Каб больш налета было мёду;
Каб мы пiлi, яшчэ прасiлi,
Каб на галовах захадзiлi,
Дык будзь здароў! - Ну, дай жа, Божа.
- За ваша, госцейкi, здароўе!
I пасля гэтага прыслоўя
Мiхал куляе чарку гожа;
Глынуў i губы абцiрае,
Яхiму чарку налiвае.
I з рук у рукi ходзiць чарка,
Шаломiць голавы iм шпарка,
I госцi штораз весялеюць,
I больш iх твары чырванеюць,
А голас крэпне i дужае,
I смех гаворку аздабляе.
Для ўсiх ласкава i пачцiва,
Як бы пад ветрам тая нiва,
Гасцей частуе гаспадыня
I на ўсiх чыста вокам кiне,
То сыр, то масла iм падносiць
I закусiць так шчыра просiць:
- Ну закусеце ж, калi ласка!
Вось проша сыру, проша мяска
Цi кумпячка або каўбаскi,
Ну, пiрага хоць закаштуйце!
Бярэце масла, не шкадуйце!
Бутэлька выпiта; другая,
Як бачыш, месца заступае,
А госцi вокрыкам здзiўлення
Яе вiтаюць тут з'яўленне.
Жанкi таксама балявалi
I ад мужчын не адставалi,
Але ад iх адмежавалiсь
Сваёй гарэлкай частавалiсь.
Гарэлка ж iх тым адразнялась,
Што ў бутлi слодыч дадавалась.
I вось зiрнуць было цiкава,
Як у жанок вялася бава
I колькi мiлых было сварак,
Як адмаўлялiся ад чарак!
- Ну, проша ж, панi Юзафова!
- Ой, не, не, кумка, даю слова!
Зусiм я п'яна, бойся Бога!
- Ну выпi ж, кумачка, нiчога!
Кума на просьбу паддаецца,
За чарку тройчы ўжо бярэцца
I толькi-толькi прыгубляе
I чарку зноў не дапiвае
I руку цягне да бутэлькi.
- Не дам, кума! не дам, Анэлька!
(Бо ўжо так звычай вымагае:
Хто чарку п'е, той налiвае.)
Ну, выпi ж чысценька-чысцютка!
- Ой, я ж п'янею вельмi хутка!
Язэп мой лысы, унь, сярдуе!
Куму Анэлька тут цалуе
I адмаўленне тым канчае,
Што гэту чарку асушае.
I вось жанчыны не стрывалi
I песню-кпiну заспявалi,
Каб пасмяяцца з нежанатых:
З Антося, Яськi i Кандрата.
"Сядзiць дома, як пужала,
Не з кiм слова мовiць;
Ой, жанiся ж: часу мала,
Старасць цябе зловiць!
Пастарэеш, небарака,
Дзеўкi ўсе зракуцца,
А ты будзеш, як сабака,
Туляцца i гнуцца,
I падлiзваць будзеш мiсы,
Не свае - чужыя!..
Дык жанiся, Кандрат лысы,
Жанецесь, дурныя!"
- Ну, зацягнулi ўжо, завылi!
Адно б вы толькi i жанiлi!
У, турэцкiя вы сваццi!
Як вас няма, то й цiха ў хаце!
Кандрат вачыма тут блiскае,
А Яська, брат яго, спявае:
"Я - адзiн; сцежкi мне
Адчынены ўсюды.
А як жэнiшся, тады
Не хадзi нiкуды.
Я - адзiн, я - казак,
I на лiха жонка?
Яна звяжа цябе,
Чортава галёнка!
Бог мужчыну стварыў,
Потым памылiўся;
Драў чупрыну Адам,
Што з Евай жанiўся".
- Вось так вы iх! вось малайчыны!
I аж не ўрымстуюць мужчыны.
- Ну, выпiць, выпiць, хлопцы, трэба!
Яхiм! пускай, брат, да Язэпа!
- Не, брат Мiхась, дальбог, не буду!
- Пi!.. не люблю цябе, маруду!
Яхiм дайшоў да пункту тога,
Дзе ён у сведкi клiкаў Бога,
Што больш не вып'е ўжо нiчога.
Але Яхiмаў звычай зналi,
Дружней мужчыны насядалi,
I наш Яхiм хоць i бажыўся,
Але й з бажбою пiць злажыўся.
А далей ён такiм жа чынам
Рабiў замiнкi тут мужчынам,
Але пiў чарку ў чарку з iмi
I вось ён лыпае вачымi
I рукi зараз разнiмае,
Старую песню зачынае:
"Ой, ляцеў авадзень,
А насустрач мушка.
Прыхiлiся, кума:
Пашапчу на вушка!"
На хату Ганна выступае,
У ладкi плешча, падпявае:
"Заiграйце, музыкi,
Каб я паскакала;
Купiў бацька чаравiкi,
Каб я патаптала!"
Мужчыны выклiк той прымаюць
I Фабiяна выпiхаюць.
У скокi зараз жа пусцiўся
Наш Фабiян i закруцiўся.
"Падзiвiся, Гапка,
Як трасецца шапка!"
А замест шапкi валасамi
Трасе, як вецер каласамi,
I размiнае свае косцi.
I разышлiся нашы госцi.
Тут грэбень Пальчык Ян хапае,
Сюды паперку далучае
Ды так жа грае спрытна, здольна,
Што ногi скачуць мiмавольна.
"Без музыкi, без дуды
Ходзяць ногi не туды;
Грай жа, дудка мая!
Куды дудка, туды я!"
Сам гаспадар з кумой Анэлькай,
Руку прыгнуўшы над камзэлькай,
На панскi лад мяце-вальцуе,
Ўсiх далiкатнасцю касуе.
Таксама Юзаф з Каралiны
Не трацiць добрае часiны
I з гаспадыняй так кружыўся,
Аж покi потам лоб не змыўся.
Андроцкi кiнуў i бажыцца,
Сядзiць, не можа варушыцца;
Адзiн з iм Юрка яшчэ бае;
Яхiм жа тоненька спявае:
"Пi гарэлку, мой суседзе,
Покi п'ецца!
Конь дадому сам заедзе,
Не саб'ецца".
- Скакаць хачу! Хто мне паграе?
Музыку! - Пальчык Ян гукае.
I, не чакаючы адказу,
У танцы рынуўся адразу.
Прысеў наш Яська, закруцiўся!
Ды як пайшоў, ды як пусцiўся!
Адкуль i дзе i што бярэцца
З дарогi ўсё змяце, здаецца.
"Там-там! тара-рам!
Там-та-цiта, цi-та-там!
Хадзi, хата, хадзi, печ!
Не шкадуй жа сваiх плеч!
Я найму дудара,
Дударыка-камара.
Грай, дударыку, грай,
А ты, муха, выцiнай!
Грай на скрыпцы, сляпень,
На басэтлi, авадзень!
Чмель, у бубен бубнi!
Шэршань, песню утнi!
Я хачу паскакаць,
Ўсiх на баль пасклiкаць.
Разгарнiся ж, душа!
Сцеражыся Тамаша!
Бо тады толькi пан,
Калi добра я п'ян;
Тады весел i рад,
I сам чорт мне не брат!..
Там-там, тара-рам!
Там-та-цiта, цiта-там!
Лысы чорт бег з балота:
Надаела адзiнота.
I хiцёр, а змылiўся,
Ажанiўся - i ўтапiўся.
А не будзь, чорце, слабы
I не рэмсцiся да бабы:
Баба доўгi волас мае,
Каго хочаш ашукае
I Язэпа, i Мiхала,
А мяне не ашукала!
Хiба толькi розум страчу,
То й я тое лiха ўбачу.
Але не, не да чакання!
Не пацерплю ашукання!"
Тут госцi з месца паўставалi,
У ладкi бiлi, падпявалi.
- Бадай ён скiс! ото прыўдаўся!
А Пальчык пыху набiраўся
I ўсё нагамi вырабляе,
Як бы сам чорт яго шугае;
I плечы скачуць, рукi ходзяць
I ў абурэнне ўсiх прыводзяць.
Тым часам стала i змяркацца.
- Панове! час, ой, час збiрацца!
- А пасядзеце, пагуляйце,
Павесялецесь, паспявайце.
- Ну, песню, песню! пачынайце!
"Ой, пара вячэраць, няма ж бацькi дома.
Цi яму дарожка гэта незнаёма?
Цi ён памылiўся, цi конiчак збiўся?
Цi сярод дарогi ён адзiн спынiўся?
Блудная дарога, ды конь яе знае,
Толькi ж конiк волi сам прыйсцi не мае.
Ой, хто ж па дарозе каня паганяе,
Каня паганяе, сам песню спявае?
А то сусед едзе з гасцiнцам вялiкiм
Вязе сыну боты, дочцы чаравiкi.
А нашага бацькi ўсё няма - гуляе
I пра сваю хату, пра дзяцей не дбае.
Пара спаць лажыцца, няма бацькi дома,
I дарога бiта i добра знаёма.
Вось i поўнач скора, а ўсё няма таты!..
Ой, пара нам, госцi, ой, пара дахаты!"
I нейкi жаль няяснай страты
Ад гэтай песнi патыхае.
На свеце ўсё канец свой мае,
I ты, мiнуцiна змяркання,
Спяеш нам песню расставання.
I госцi свой банкет канчаюць,
Адны другiм дабра жадаюць,
А ў час апошнi развiтання
Стаялi цмокi цалавання.
- Ну, выбачайце ж, не крыўдуйце!
Калi што кепска, то даруйце!
XIV. ДАРЭКТАР
Зварот пары, знiканне лета...
То - водгулле душы паэта,
То - смутны вобраз развiтання,
То - струн дрыгучых замiранне,
Натхненнай песнi жаль сардэчны,
Жыцця i смерцi - сымбаль вечны!
I люб i смуцен час прыгоды,
Калi душа ўсяе прыроды
З тваёю злучыцца душою
Ў адным суладдзi i настроi!
I ты маўчыш, маўчаць i далi,
Як бы ў адной агульнай хвалi,
Ў адной асветленай часiне
Жыццё злучыла свае плынi
I бег свой вечны прыпынiла,
I неба твар свой адчынiла.
На залаты парог паўдзення
Скрозь бела-руннае адзенне
У багне неба ясна-сiняй
Ступае сонца, як багiня,
I стрэлы-косы раскiдае,
Як чараўнiца маладая.
Пад гэтай ласкаю зiяння,
Ўспагадна-добрага ўзiрання,
Ўсё заспакоiлася: неба,
I поле знятага ўжо хлеба,
I гэта даль, i лугавiны...
