KnigaRead.com/
KnigaRead.com » Проза » Русская классическая проза » Якуб Колас - Новая зямля (на белорусском языке)

Якуб Колас - Новая зямля (на белорусском языке)

На нашем сайте KnigaRead.com Вы можете абсолютно бесплатно читать книгу онлайн Якуб Колас, "Новая зямля (на белорусском языке)" бесплатно, без регистрации.
Назад 1 ... 35 36 37 38 39 Вперед
Перейти на страницу:

Яна ў пякельны мрок засцеле

Яго жыццё i гэты свет;

Сатрэцца, згiне яго след

У тым сусветным праху-смерцi,

Як бы й не жыў на гэтым свеце.

Ён чуе страшнае тамленне,

Яго жахае знiштажэнне,

Ён хоча жыць... Прэч, ценi мроку!

Там сэрцу цяжка, цёмна воку...

I гэта там ён адпачыне?!

О, не!.. I кроў у жылах стыне,

I сэрца ў страсе замiрае,

I пот халодны выступае.

Якая гэта недарэчнасць?!

Хiба ён жыў?.. о, вечнасць, вечнасць!

Як зразумець цябе i змерыць?

I каго слухаць? каму верыць?

Мiхал ахоплен цёмнай хваляй,

Не хоча думка йсцi ўжо далей,

Ён хоча сцiшыць жудасць тую,

Ён прагне чуць душу жывую.

- Ну, што ты, мацi: ты б прысела,

Да жонкi мовiць ён нясмела,

А вочы просяць спачування,

Жывога слова, спагадання.

I ёй таксама несалодка

Каротка, песня, ты, каротка

I зацiхаеш так не ў часе!

Балiць ёй сэрца аб Мiхасю;

Яна адгадвае душою,

У якiм ён цяпер настроi.

I цяжка ёй. Яна ўздыхае,

Iдзе, сябе перамагае,

I горла цiснуць ёй залозы,

I волi, волi просяць слёзы.

- Памру я, Ганна! - кажа цiха.

Дайшоў да дна свайго кялiха.

Мiхась глядзiць кудысь далёка,

I нудна ёй ад тога ўзроку,

Надзеi гiне рэштка тая,

I большы смутак пашыбае.

Мiхал здзiвiўся: ён не тое

Хацеў сказаць, а штось другое,

Ды так сказалася. Ну, што ж?

- Не думай гэтак ты, нябож!

Цi мала людзi так хварэлi?

Хварэлi годы - не нядзелi,

Такiх здарэнняў вельмi многа,

Але ачуньвалi, й нiчога.

I ты, дасць Бог, на ногi станеш,

Пяройдзе лiха, ачуняеш.

Мiхал глядзiць ёй пiльна ў вочы,

Штось расчытаць па твары хоча.

Але з усмешкаю крывою

Трасе адмоўна галавою

Пацеха, знаць, яму малая;

I погляд дзесь iзноў блукае,

Але не тут, а там, далёка;

Слязою мглiцца яго вока,

Ён штось яшчэ сказаць iмкнецца,

I цень на твар яго кладзецца.

З двара ўваходзiць дзядзька ў хату;

Iдзе прамовiць слоўка брату.

Антось гаворыць смела, стала,

Каб падбадрыць крыху Мiхала,

Надзею добрую падаць

I думкi смутныя прагнаць.

- Як пачуваешся, Мiхале?

Мацуйся, браце, з мала-маля!..

А дзень якi! эх, дзень харошы!

Пайсцi б цяпер, брат, па парошы!

- Так, брат, пайду ды цi вярнуся?

Якраз патраплю да Пятруся

Ў Церабяжы пад крыж хваёвы,

Сказаў Мiхал у тон размовы,

Бы то звычайнае здарэнне,

Сказаў з усмешкай засмучэння.

- Ну, ўжо i пойдзеш! не, брат, дудкi.

Аб тым паходзе няма й чуткi;

Яшчэ паходзiш за сахою

I над уласнаю зямлёю

Ты папацееш, i не мала,

На картах бабка так казала;

Не, жыць, брат, трэба i жыць - многа!

Антось гаворыць, а ў самога

На сэрцы стала штось трывожна,

Бо спадзявацца ўсяго можна;

За кожным ходзiць смерць-сляпiца.

I дзiўна рэч: цяпер драбнiца

Цi проста рысачка якая

Значэнне, сэнсу набывае

I з гэтай смерцю сувязь мае,

Цi куры ў хаце сваiм дурам

Падымуць часам шурум-бурум;

Цi абярэцца з iх якая,

Знячэўку пеўнем заспявае

Для большай важнасцi, вагi;

Цi дзесь крумкач разок, другi

У небе крумкне смутна-глуха;

Цi ў юшках песню завiруха

Зацягне жаласна, нудлiва;

Цi загугукае страхлiва

Злы гэты дух - сава-начнiца

Ў кустах альховых над крынiцай,

Гугукне так, што сэрца ные;

Або сабака той завые,

Ўсё гэта - дрэннае злучэнне,

Праявы страшнай абвяшчэнне,

I тую думку мiмаволi

На смерць наводзiць, як нiколi.

А прыйдзе ноч. Эх, ноч-цямнiца,

Зацятых страхаў таямнiца!

Глядзiш у вокны ты варожа

З свайго цямнюсенькага ложа

I за вуглом стаiш тулягай,

Вiдаць, з нядобраю развагай.

Ў мярцвячых лiсцях зiмняй стужы

Стаiўся месячык дасужы,

На шыбах белiць ён палотны,

Такi тужлiвы i маркотны.

Мiхал не спiць, а боль тупая

Яму пад сэрца падступае.

Няма надзей, няма жадання,

Цяпер на свеце ўсё дазвання

Яму нямiла, нецiкава,

I сну няма, не лезе страва.

Жыццё... ды што жыццё такое?

Эх, глупства, глупства ўсё! пустое!

Мiхал глядзiць на блеск газнiцы.

У вочы ўбiлiся драбнiцы

Дрыгучы блеск i ценi тыя

I танцы-скокi iх нямыя.

Яны варушацца, трасуцца,

Пустымi смехамi смяюцца,

То расплываюцца па столi,

То зноў насунуцца паволi.

Агоньчык дрыгае i скача...

Бы штось чуваць, нiбы хто плача,

Цi то званочак пад дугою

Звiнiць бясконцаю тугою?

Там вочы нейчыя мiргнулi...

I мыслi раптам скаканулi

У багны часаў i прастораў,

Бо iм няма гранiц, запораў.

Глядзiць Мiхал... што за хвароба?

Ён не адзiн - iх дзве асобы:

Адзiн Мiхал - нядошлы, млявы,

Другi - здаровы i рухавы!

Адзiн ляжыць, другi вандруе,

Iдзе па лесе, ў вус не дуе

I не гадае нi аб чым.

Дурны: не цямiць, што за iм

Таксама ходзiць хтось варожы,

Страшэнна здрадлiвы, нягожы,

У нейкiм доўгiм балахоне

I водзiць пальцам па далонi;

Кiўне смяшлiва, знак паложыць,

Бы штось запiсвае, варожыць.

Хто ён такi? чаго ён хоча?

Чаго схiлiўся i шамоча?

I нейкай тухаллю i тленню

Нясе ад чорнага адзення,

I востры пах чуваць кадзiла...

Ах, гэта ж смерць тут захадзiла!

Цi гэта поп?.. I ўсё прапала,

Няма i почуту Мiхала.

Куды ж ён дзеўся? Дзе ён? дзе?

Эх, быць бядзе! ну, быць бядзе!..

Ах, не: унь ён! ён воўкам стаўся.

Бяжыць як можа - знаць, спужаўся.

Ой, ой - стрыжэнь! Ён - гоп туды!

Нiяк не вылезе з вады.

Капут... Мiхал-воўк прападае,

Пад лёдам знiк, як мыш рудая,

А ўсё вакол глядзiць здзiўлёна.

I раптам нейкая заслона

Чыёюсь страшнаю рукою,

Сiнь неба лучачы з зямлёю,

Ўсё пасуваецца блiжэй!

Мiхалу робiцца цяжэй,

Ў грудзях дыханне забiвае,

А ноч-заслона нацiскае,

I светлы круг, прамень пустынi,

Вось-вось у багне-цьме загiне.

Мiхал крычыць i б'ецца ў страсе.

Заслона чуць-чуць адышлася,

Ён вочы цяжка размыкае

Ў руцэ рука чыясь другая,

I вочы, поўныя пакуты,

Да мутных воч яго прыкуты.

Зняможан цяжкiм ён змаганнем.

З глыбокiм жалем, садрыганнем

Ратунку просiць у людзей,

У брата, жонкi i дзяцей,

Бо неба жорстка, неба глуха

I не прыклонiць свайго вуха,

Хоць ты прасi, хоць ты малi,

Хоць грудзi рвi i сэрца вынi

Ты не кранеш яго цвярдынi,

Яно далёка ад зямлi,

Яно зацята, бо нямое,

Яно маўклiва, бо пустое.

- Ты пазнаеш мяне, Мiхаська?

Ён уздымае вочы цяжка,

Глядзiць на жонку. - Ганна... Мацi...

Ратунку дайце мне!.. О, браце!

Ратуй мяне! ратуйце, дзеткi!..

Сляза-палын балюча-едкi

На ўпалых вочах выступае...

Мiхал зяхае - зацiхае...

- Ой, свечку, свечку: ён канае!

На твары след пякельнай мукi,

На грудзi палi яго рукi.

Мiхал яшчэ раз здрыгануўся,

Зяхнуў так цяжка, ўвесь памкнуўся,

Яшчэ раз вочы расчыняе,

Глядзiць, бы штось прыпамiнае;

Ён цяжка дыша, духу мала,

I ўсё адразу ясна стала.

- Антоська!.. родны мой! канаю...

Перагарэў, адстаў, знiкаю...

Вядзi ж ты рэй, вядзi... адзiн...

Як лепшы брат, як родны сын.

Бог не судзiў мне бачыць волi

I кiдаць зернi ў свае ролi...

Зямля... зямля... туды, туды, брат,

Будуй яе... ты дай ёй выгляд...

На новы лад, каб жыць нанова...

Не кiдай iх... Га-а-х! - I - гатова!

Нi слоў жывых, нi сэрца стуку,

I халаднеючую руку

Антось цалуе i рыдае

I к трупу з енкам прыпадае.

У полi, полi

Пры дарожачцы

Пахiлiўся крыж

Над магiлаю.

Беглi сцежачкi

Ў свет шырокенькi,

Прывялi ж яны

К той магiланцы!..

Ой вы, дарожанькi людскiя,

Пуцiнкi вузкiя, крывыя!

Вы следам цьмяным снуяцеся

I ўсё блукаеце, бы ў лесе,

Вас горне шлях прасторнай плынi

I далягляд ружова-сiнi,

Дзе так панадна свецiць сонца,

Дзе думка тчэ свае красёнцы,

Каб новы свет жыцця саткаць,

Заспакаенне сэрцу даць

I разагнаць яго трывогi!..

Прасторны шлях! калi ж, калi

Ты закрасуеш на зямлi

I злучыш нашы ўсе дарогi?

1911-1923

Назад 1 ... 35 36 37 38 39 Вперед
Перейти на страницу:
Прокомментировать
Подтвердите что вы не робот:*