Владимир Орлов - Краявiд з ментолавым пахам (на белорусском языке)
Асобна, далёка ў баку ад астатнiх, застаецца сон пра кажаноў.
Кажаноў было двое - большы i меншы.
Гэтыя iстоты, якiя наяве - з таго часу, як у дзяцiнстве адзiн з iхнiх супляменнiкаў спiкiраваў на маю кучаравую галаву - нiколi не выклiкалi ў мяне i падабенства сiмпатыi, там, у сне, успрымалiся без усякай гiдлiвасцi. Наадварот, iх палёт быў поўны бязгучнай грацыi i гармонii. Спярша яны лёталi паасобку, кружляючы вакол адно аднаго, быццам вялiкiя цёмныя матылi, потым меншы кажан, мабыць, стамiўшыся, падчапiўся знiзу да большага i той нейкi час вазiў яго. Затым успыхнула святло, i я асэнсаваў, што яны лётаюць у маёй кватэры. Я пiшу "яны", але насамрэч "яны" ўадначас былi i намi, мною i ёй. Я бачыў кажаноў збоку i ў той самы момант адчуваў свой уласны палёт - то лёгкi i iмклiвы, то павальнейшы, ды не менш прыемны, калi Яна чаплялася да мяне лапкамi.
Так, гэта была мая аднапакаёўка, дзе ўсё знаходзiлася на звычных месцах i дзе, разам з тым, прычынiлiся змены. У пакоя выцягнулiся сцены, бо знаёмыя рэчы выглядалi зверху, адтуль, дзе мы кружлялi, значна паменшанымi. I раптам я падняў вочы i згледзеў, што над намi няма столi, замест яе - фiялетавае неба з буйнымi негарадскiмi зоркамi.
Гэтае адкрыццё прымусiла мяне звузiць дыяметры кругоў, якiя ўжо выходзiлi за перыметр сценаў, i паступова апусцiцца ў iх калодзеж - да гадзiннiка ў пыльным корпусе i яшчэ нiжэй, да ложка з бардовымi, падрапанымi нечымi пазногцямi панелямi i столiка з дзвюх табурэтак, дзе стаялi шклянкi з вiном, памiж якiмi ўтульна ўладкаваўся пачаты зялёны пачак цыгарэтаў. З дасягнутага бяспечнага ўзроўню вышынi я скасiў вока ўгору i супакоена адзначыў, што зоркi ўжо захiнутыя столлю.
Як вы заўважылi, тут я ўпарта карыстаюся тэрмiнам сон, а не падарожжа. Так мне лягчэй адганяць трывожную думку, што сон з кажанамi быў пробнаю куляй.
Я нi пры якiх умовах не хачу развiтвацца са сваiм целам. Яна павiнна зразумець. Яна не можа не зразумець мяне, бо ўсё i пачалося з iх, з нашых целаў, якiя знайшлiся, выбралi адно аднаго з безлiчы былых i будучых варыянтаў.
З нашых целаў, што сталiся пасланцамi i разведчыкамi душаў.
Зараз я скажу пра тое, аб чым дагэтуль маўчаў.
Пакуль што нi разу я не спрабаваў даць вам пра маю спадарожнiцу хоць нейкае ўяўленне - намаляваць яе партрэт, акрэслiць характар.
Я не здолею зрабiць гэтага i сёння, бо Яна прыходзiла да мяне ў розных аблiччах - то зеленавокай шатэнкаю з круглай радзiмкаю пад брывом, то серабрыстай тонкаю бландзiнкай з кароткай "марсiянскай" стрыжкай, то... Навошта гэты пералiк з наборам зашмальцаваных эпiтэтаў, калi дзесяткi яе аблiччаў не змаглi схаваць таго, што гэта заўсёды была Яна - яе сунiчныя смочкi, яе бясконца знаёмыя пальцам хрыбеткi, яе лона, якое я называў iмем маленькага ласкавага звярка, яе вусны, якiя даводзiлi маю плоць да белага кiпення.
Памятаю, як у зiмовым альпiйскiм гатэльчыку, гледзячы ўраннi на яе цела, я малiўся, каб для гэтага цёплага палевага колеру, для даўгiх i тонкiх, але такiх моцных точаных ножак, для лiтых грудак з пяшчотнымi цёмнымi дзюбкамi, для бездакорнай спiны з раўнюткiм паскам пазваночнiка i дзвюх крутых, зробленых з жывога мармуру палавiнак там, дзе спiна губляе сваё найменне, каб для ўсяго, што я бачу, час спынiўся...
Гэта нязменна было Яе цела, якое выпраменьвала ў прыцемку мяккае святло i плавала ў iм, лягчэйшае за касмiчную бязважкасць i адначасова па-зямному важкае i поўнае сакавiтасцi нагрэтага сонцам ананасавага яблыка. Яе святло было часткаю гэтае цеплынi, яго эманацыяй i не мела нiчога агульнага з прывiдна-халодным свячэннем з аблуднае кнiжкi пра тонкi свет.
Характар? Ён таксама быў пераменлiвы, як Яе твар, як паверхня рэчкi, што павольна плыве ў одуме i раптам прачынаецца, становiцца капрызлiва-гарэзнай, б'ецца ва ўтравелыя, парослыя жабiнымi вочкамi берагi, а за павароткаю, за купчастай алешынай зноў робiцца элегiчна-сцiшанай, набiраючыся сiлы i ўпэўненасцi перад доўгiм перакатам. I ўсё гэта - з падводнымi плынямi, з падступнымi бохатамi i страказiнымi затокамi - тая самая чыстая лясная рэчка.
Здаецца, збiваюся на сентыментальнасць... Зрэшты, я пiшу зусiм не лiтаратурны твор.
Але як, сапраўды, назваць гэты рукапiс? Супроць дэфiнiцыi "запавет" пратэстуе ўся мая iстота. Дзённiк? Дыяруш? Падарожныя нататкi? Справаздача пра экспедыцыю?
Я выконваю абавязак лiтаратара, а астатняе - жанр i, так бы мовiць, канчатковы дыягназ - будзе вызначана без майго непасрэднага ўдзелу, магчыма, якраз у тую хвiлiну, калi вы дойдзеце да гэтай старонкi.
Яе iмя? Я даў Ёй iмя пасля першых вандровак, аднак не хачу называць яго тут, бо напраўду дасюль не ведаю яго.
Хiба гэта варта ўвагi ў параўнаннi з тым, што Яна - мая жанчына.
А гэта я ведаю з такой самай дакладнасцю, як тое, што я мужчына, што мне 42 гады i кожны новы дзень наблiжае мяне да падарожжа, якое станецца найдаўжэйшым, да падарожжа, дзе Яна набудзе нязменнае аблiчча i нарэшце назаве сваё iмя.
Я яшчэ не гаварыў, што кожнае вандраванне канчалася блiзкасцю. Нават там, у нязнаным горадзе i стагоддзi, дзе я быў алхiмiкам i ў паўднёвазаходнiм куце маёй каменнае цэлi са здзеклiвай размеранасцю крапала вада. Калi я ў роспачы накiнуўся на сцены, Яна выняла пад вакенцам, праз якое падавала мне ежу, некалькi цаглiнаў i апынулася ў разгромленай лабараторыi, каб змазаць мне арнiкай параненыя рукi i стаць маёй на мулкiх тапчагах каля няроўнай сцяны з зялёнымi ўзорамi цвiлi.
Мы любiлi адно аднаго ў гатэлях i прапахлай карыцаю белай мураванцы над морам, да якога вялi роўна трыццаць дзве высечаныя ў скале прыступкi. Нашыя целы перапляталiся, злiваючыся ў адну шматрукую, шматногую i шматвокую iстоту, на шырокiх i вузкiх ложках, на пухкiх пярынах i праседжаных канапах з колкiмi вусамi спружынаў, у фатэлях i на вагонных палiцах, у цемры i перад уважлiвымi люстрамi ў старадаўнiх асадах, якiя ўмелi паказаць самыя патаемныя куточкi гэтага салодкага вар'яцтва. Я не паверу, што Яна забыла тое купэ, i столiк, на якiм ляжалi яе локцi, i сонечных зайчыкаў, што скакалi па аголенасцi веснушкаватых плечукоў, i круглыя вочы старога з роварам на чыгуначным пераездзе.
Яна магла аддацца мне ў самым нечаканым месцы. Аднойчы гэта была пляцоўка агляду над агнямi рэкламаў начнога горада. Другi раз - цёмны мiжгароднi аўтобус з рэдкiмi соннымi пасажырамi на пярэднiх сядзеннях.
Словы бываюць бездапаможныя i нiколi не перададуць усёй пранiзлiвай асалоды першага дотыку i таго, як сrеsсеndо распускаецца кветка перарывiстага дыхання i як яна ападае пялёсткамi ўскрыкаў.
Нiколi раней у мяне не было жанчыны, здольнай падараваць такiя пералiвы асацыяцыяў i адчуванняў. Калi вы чулi пра Гераклiта Эфескага, вам няцяжка будзе здагадацца, як я перафразаваў у дачыненнi да маёй спадарожнiцы яго знакамiтае выслоўе.
Кожная новая блiзкасць была падарожжам у падарожжы. Калi нашыя целы авалодвалi левiтацыяй... Калi, трымаючы Яе ў абдымках, я iмчаў па рацэ, па яе рацэ, у лёгкiм вастраносым каноэ... Калi неспатольнасць яе вуснаў нараджала жаданне раздваiцца i растраiцца, каб зведаць Яе даастатку...
Калi адчуваў, як рэгенеруюцца мае адмерлыя яшчэ ў дзяцiнстве i, напэўна, найлепшыя клеткi...
Не выключана, што я ўжо пiсаў пра гэта; тады паўтару: несканчоная чарада падарожжаў нагадвала ўзыходжанне - ад простага да больш складанага, ад зразумелага - да таго, што трэба проста ўзяць на веру.
У гэты шлях калiсьцi даўным-даўно мы выправiлiся ў лодцы з уратаванай птушкай...
Старажытныя iндыйцы валодалi iсцiнай: найпаўней спасцiгнуць адна адну душы могуць толькi ў злiццi сваiх зямных абалонак.
Неяк мы iшлi па вясновай вулiцы насустрач паўднёваму ветру. Нашы рукi не дакраналiся, але ў мяне ўзнiкла пачуццё, што я ўзяў Яе за руку, што раз-пораз, дзелячыся цеплынёй, датыкаюцца нашы плечы, i я зразумеў: гэта ўзаемапранiкаюць мая i яе аўры.
Яна сталася першай жанчынаю, што падаравала мне адчуванне Вечнасцi. Яно ўзнiкала, калi рытмы дзвюх iстотаў паступова i няўхiльна злiвалiся ў адзiн суладны рытм, якi ўключаў у сябе ўсе астатнiя мелодыi сусвету i, пульсуючы, замяняў сабою сам гэты сусвет, каб узарвацца сляпучай успышкаю, што нязменна абуджала мяне ў iншай рэальнасцi.
Так, кожная блiзкасць з Ёю пераносiла мяне ў мае чатыры сцяны. Блiзкасць была бiлетам назад, але з аплачаным зваротным шляхам - з маёй рэчаiснасцi ў ейную, дзе нас падпiльноўвалi новыя адкрыццi i новыя ўспышкi, што вярталi ў свет, якi я меў усё меншае права называць сваiм.
Жыццё падзялiлася на дзве часткi, i першая сцiскалася, як шчыгрынавая скура.
Аднае ранiцы я з радасным, зусiм нястрашным страхам усвядомiў, што незнаёмы горад, адкуль я вярнуўся, больш рэальны - навобмацак, на пахi i на смак, - чым адлiжная графiка заключных снежаньскiх дзён за адзiным вакном майго пакоя.
Цяпер амаль кожны дзень - нiбыта яны, днi, змовiлiся мiж сабою - прыносiў чарговае сведчанне, якому свету я прыналежу мацней i мацней.
Я згадваў ужо рэчавыя доказы падарожжаў, што пачалi з'яўляцца пасля альпiйскага гатэля. Iх калекцыю адкрывала светла-лiловая кветка, часцiнка сухога букета з бяссмертнiкаў i макавых галовак, якi стаяў на столiку ў нумары, чыю палову займаў той самы неабсяжны ложак, што паднялi з далiны шрубалётам.
