Антуан Сент-Экзюпери - Маленькi прынц (на белорусском языке)
- I надае хараство пустынi тое, - сказаў Маленькi прынц, - што дзесьцi ў ёй хаваюцца крынiцы...
I раптам я зразумеў гэтае варожкае ззянне пяску. У маленстве я жыў у вельмi старым доме. Расказвалi, што ў iм быў схаваны нейкi скарб. Вядома, нiхто так i не змог адшукаць таго скарбу, а можа яго нават i не шукалi. Але ён зачароўваў усю сялiбу. Глыбока ў сэрцы хаваў дом неспазнаную таямнiцу...
- Гэта праўда, - згадзiўся я. - Вазьмi ты дом, цi зоркi, цi пустынi, тое, што надае iм сапраўднае хараство, не ўбачыш вокам.
- Я рады, што ты згодзен з маiм Лiсам, - адказаў Маленькi прынц.
Маленькi прынц задрамаў. Я ўзяў яго на рукi i пайшоў далей. Я быў усхваляваны. Мне здавалася, што я нясу далiкатны скарб. Здавалася нават, што на ўсёй Зямлi няма нiчога болей кволага. Нас амывала месячнае святло, i я глядзеў на бледны лоб маленькага прынца, на яго заплюшчаныя вочы, на пасмачкi валасоў, якiя паварушваў лёгкi ветрык, i я думаў: тое, што я зараз бачу, толькi абалонка. Сама галоўнае - тое, чаго не ўбачыш вачыма...
На яго вуснах мiльгнула ледзь прыкметная ўсмешка, i мне зноў падумалася: "Што мацней за ўсё хвалюе мяне ў гэтым сонным прынцы, дык гэта яго вернасць кветцы, гэта вобраз ружы, якi, як агеньчык каганца, свецiцца ў iм, нават калi ён спiць..." I ён здаўся мне яшчэ болей кволым. Трэба вельмi старанна ахоўваць каганцы: дзьмухнi вецер - i яны могуць патухнуць...
Так я iшоў ды iшоў, пакуль на досвiтку не наткнуўся на калодзеж.
ХХV
- Людзi ўплiшчваюцца ў хуткiя цягнiкi, але яны i самi не разумеюць, чаго шукаюць, - сказаў Маленькi прынц. - I апаноўвае людзей трывога, i пачынаюць яны кiдацца то ў адзiн, то ў другi бок...
Маленькi прынц памаўчаў, потым дадаў:
- I ўсё дарэмна...
Калодзеж, да якога мы дайшлi, не быў падобны на сахарскiя калодзежы. Сахарскiя калодзежы - гэта звычайныя ямкi, выкапаныя ў пяску. Гэты ж нагадваў сама сапраўдны вясковы калодзеж. Але нiдзе паблiзу не было нiводнай вёсачкi, i я падумаў, што трызню.
- Як дзiўна, - сказаў я Маленькаму прынцу, - тут усё прыгатавана: i калаўрот, i вядро, i вяроўка...
Ён засмяяўся, узяў вяроўку, пачаў раскручваць калаўрот. I калаўрот зарыпеў, нiбы стары флюгер, якi доўга ржавеў у бязветры.
- Чуеш? - сказаў Маленькi прынц. - Мы разбудзiлi калодзеж, i ён заспяваў...
Я не хацеў, каб ён высiльваўся:
- Дай сюды, я сам. Гэта зацяжка для цябе.
Я павольна падцягнуў поўнае вядро да краю калодзежа. Трывала паставiў яго на зрубе. У вушах усё яшчэ звiнела песня калаўрота, на яшчэ не супакоенай вадзе трымцела сонца.
- Мне хочацца глынуць гэтай вады, - сказаў Маленькi прынц, - дай папiць...
I я зразумеў, чаго ён шукаў!
Я паднёс вядро да яго вуснаў. Ён заплюшчыў вочы i пачаў пiць. Было так хораша, нiбы ў свята. Гэтая вада была не проста спажыўны прадукт, гэта было нешта куды большае. Яна нарадзiлася з хадзьбы пад зоркамi, з песнi калаўрота, з намаганняў маiх рук. Яна была прыемнай сэрцу, нiбы падарунак. Нiбы навагоднi падарунак, якi я атрымлiваў у маленстве пад зiхаценне елкi, пад арганную музыку паўночнай iмшы, пад пяшчоту ўсмешак.
- На тваёй планеце, - сказаў Маленькi прынц, - людзi вырошчваюць пяць тысяч ружаў у адным толькi садзе... I не знаходзяць таго, чаго шукаюць...
- Не знаходзяць... - згадзiўся я.
- А тое, што яны шукаюць, можна знансцi ў адной толькi ружы, - альбо ў глытку вады...
- Безумоўна, - згадзiўся я.
А Маленькi прынц дадаў:
- Вочы сляпыя. Шукаць трэба сэрцам.
Я напiўся. Мне лёгка дыхалася. Пясок на дасвеццi адлiваў мёдам. I гэты мядовы колер таксама напаўняў мяне шчасцем. Чаго б мне было гараваць?
- Ты павiнен стрымаць сваё абяцанне, - мякка нагадаў Маленькi прынц, якi зноў усеўся поруч са мной.
- Якое абяцанне?
- Памятаеш... напыснiчак майму баранчыку... Я ж у адказе за сваю кветку!
Я дастаў з кiшэнi накiды малюнкаў. Маленькi прынц глянуў на iх i засмяяўся:
- Твае баабабы трошкi падобныя на капусту...
- Ну вось!..
А я так ганарыўся сваiмi баабабамi!
- А якiя вушы ў тваёй лiсiцы... Як рогi... Ды якiя доўгiя!..
I ён зноў засмяяўся.
- Ты несправядлiвы, малыш, я ж не ўмею маляваць, хiба толькi ўдаваў звонку ды знутры.
- Нiчога. I так добра будзе, - супакоiў ён мяне, - дзецi зразумеюць.
Я ўзяў аловак i намаляваў напыснiчак. Сэрца маё сцiснулася, калi я аддаваў малюнак Маленькаму прынцу:
- Ты нешта ўтойваеш ад мяне...
Але ён адказаў:
- Ведаеш... заўтра будзе якраз гадавiна, як я трапiў да вас на Зямлю...
Ён змоўк. Потым дадаў:
- Я прызямлiўся побач, зусiм недалёка адгэтуль...
I пачырванеў.
I зноў, я сам не разумеў чаму, але мяне агарнула дзiўная туга. I ўсё ж я спытаў:
- Значыць, ты зусiм невыпадкова прагульваўся тут у дзень нашага знаёмства, тыдзень назад, такi адзiнокi, тут, за тысячу мiль ад людскога селiшча! Ты вяртаўся на тое месца, дзе прызямлiўся?
Маленькi прынц зноў пачырванеў.
- Мабыць таму, што спаўняецца год?.. - нерашуча працягваў я.
Маленькi прынц зноў пачырванеў. Ён нiколi не адказваў на пытаннi, але калi ён чырванеў, гэта значыла "так", цi ж няпраўда?
- Ах, - вырвалася ў мяне, - баюся, што...
Але ён не даў мне дагаварыць:
- Пара табе ўжо ўзяцца за работу. Iдзi да сваёй машыны. Я буду чакаць цябе тут. Вяртайся ўвечары.
Я вагаўся. Мне ўзгадаўся Лiс. Нялёгка стрымаць слёзы, калi дазволiш, каб цябе прыручылi...
ХХVI
Непадалёку ад калодзежа грувасцiлiся руiны старажытнай каменнай сцяны. На другi вечар я вяртаўся сюды ад самалёта i яшчэ здалёк заўважыў Маленькага прынца, якi сядзеў на сцяне i матляў нагамi. Да мяне данёсся яго голас:
- Хiба ты не памятаеш? - казаў ён. - Але не тут!
Нехта, безумоўна, падтрымаў гамонку, бо Маленькi прынц запярэчыў:
- Ну так, так! Гэта было роўна год назад, дзень у дзень, толькi ў iншым месцы...
Я наблiжаўся да сцяны. Як i раней, нiкога не бачыў i не чуў. Аднак Маленькi прынц зноў запярэчыў:
- Ну безумоўна. Ты знойдзеш мяне па слядах на пяску. Чакай. Сёння ўночы я прыйду туды.
Я быў за дваццаць метраў ад развалiн i па-ранейшаму нiкога не бачыў.
Маленькi прынц памаўчаў, потым спытаў:
- А ў цябе добрая атрута? Ты ўпэўнены, што я не буду доўга пакутаваць?
Я спынiўся як укопаны, сэрца маё сцiснулася, але я ўсё роўна нiчога не разумеў.
- А цяпер iдзi, - сказаў ён. - Я хачу злезцi!
Я апусцiў вочы долу i - аж адскочыў! Там, каля сцяны, выцягнуўшы да Маленькага прынца агiдную пляскатую галаву, пакалыхвалася ядавiтая змяя такiя змеi ў трыццаць секунд здольны адправiць чалавека на той свет. Я лiхаманкава сунуў руку ў кiшэню па рэвальвер i кiнуўся да яе, але на мой шум змяя мякка, нiбы памiраючы струмень вады, асунулася ў пясок i не надта паспешлiва, з лёгкiм металёвым шорхатам слiзганула пад каменне.
Я падбег да сцяны i падхапiў на рукi бледнага як палатно Маленькага прынца.
- Гэта яшчэ што прыйшло табе ў галаву?! Ты гутарыш са змяёй?!
Я разматаў яго вышываны золатам шалiк. Змачыў скронi вадой, даў папiць. Але я не мог болей нiчога выпытваць у яго. Ён сур'ёзна паглядзеў на мяне i абвiў маю шыю рукамi. Сэрца яго калацiлася, нiбы ў прыстрэленай птушкi.
- Я рады, што ты знайшоў непаладку ў сваёй машыне, - сказаў ён. - Цяпер ты зможаш вярнуцца на радзiму...
- Адкуль табе гэта вядома?!.
Я ж якраз iшоў паведамiць яму, што зусiм неспадзявана я адрамантаваў самалёт!..
Маленькi прынц нiчога не адказаў на маё пытанне, але дадаў:
- Сёння я таксама вярнуся дадому...
Потым, задуменна:
- Гэта значна далей... i значна цяжэй...
Усё было неяк незразумела-дзiўна. Я сцiскаў яго ў абдымках, нiбы малое дзiця, але мне здавалася, што ён выслiзгвае з маiх рук, правальваецца ў бездань, а я не магу яго ўтрымаць...
Ён задуменна глядзеў некуды далёка-далёка.
- У мяне застаецца твой баранчык. I напыснiчак...
I ён сумна ўсмiхнуўся.
Я доўга маўчаў. Ён нiбы зноў ажываў: я адчуваў, як ён паволi саграваўся.
- Хлапчанятка маё, як ты спалохаўся...
Вядома, ён спалохаўся! Але ён мякка засмяяўся:
- Сёння ўночы мне будзе яшчэ страшней...
Я зноў пахаладзеў ад прадчування нейкай непапраўнай бяды. Няўжо, няўжо я нiколi не пачую больш, як ён смяецца?.. Гэты смех для мяне - нiбы крынiца ў пустынi.
- Хлапчанятка маё, я хачу яшчэ паслухаць, як ты смяешся...
Але ён адказаў:
- Сёння ноччу спаўняецца роўна год. Сёння мая зорка будзе якраз над той мясцiнай, дзе я прызямлiўся летась...
- Хлапчанятка маё, скажы, гэта ўсё проста нядобры сон - i змяя, i спатканне, i зорка - проста нядобры сон, праўда?
Але ён не адказаў на маё пытанне.
- Сама галоўнае - тое, чаго не ўбачыш вачыма... - прамовiў ён.
- Гэта праўда, канечне...
- Гэта як з кветкай. Калi любiш кветку, што расце недзе на зорцы, так прыемна ноччу глядзець на неба. Здаецца, усе-усе зоркi цвiтуць.
- Гэта праўда, канечне...
- Гэта як з вадой. Тая вада, што ты даў мне напiцца, была як музыка. Музыка калаўрота i вяроўкi... Памятаеш... Як жа гэта было цудоўна...
- Гэта праўда, канечне...
- Начамi ты будзеш глядзець на зоркi. Мая зорка вельмi маленькая, я не магу паказаць табе, дзе яна. Але гэтак нават лепей. Яна будзе табе проста адной з зорак. I ты палюбiш глядзець на ўсе зоркi... Усе яны стануць тваiмi сябрамi. А яшчэ я зраблю табе сякi-такi падарунак...
