Антуан Сент-Экзюпери - Маленькi прынц (на белорусском языке)
- Але патухлыя вулканы могуць абудзiцца, - перапынiў Маленькi прынц. - Што такое - "эфемерны?"
- Патух вулкан цi дзейнiчае - гэта для нас, географаў, не мае анiякага значэння, - сказаў географ. - Для нас важна адно: сама гара. Яна заўсёды нязменная.
- Але што такое - "эфемерны"? - паўтарыў Маленькi прынц, якi нiколi не супакойваўся, пакуль не атрымлiваў адказу на сваё пытанне.
- Гэта "тое, што можа знiкнуць у блiжэйшы час".
- Мая кветка можа знiкнуць у блiжэйшы час?
- Безумоўна.
"Мая кветка эфемерная, - падумаў Маленькi прынц, - i ў яе ўсяго чатыры калючкi, каб абаранiць сябе ў гэтым свеце! А я пакiнуў яе зусiм адну на планеце!"
Упершыню ён пашкадаваў, што пакiнуў сваю красуню. Але ён усё-такi ўзяў сябе ў рукi i спытаў:
- Што б вы параiлi мне наведаць?
- Планету Зямля, - адказаў яму географ. - Пра яе ходзiць добрая слава...
I Маленькi прынц рушыў у дарогу, але думкi яго былi пра самотную кветку...
ХVI
Такiм чынам, сёмай планетай была Зямля.
Зямля не простая планета! Тут налiчваецца сто адзiнаццаць каралёў (i негрыцянскiх, вядома), сем тысяч географаў, дзевяцьсот тысяч дзялкоў, сем з палавiнай мiльёнаў п'янiц, трыста адзiнаццаць мiльёнаў славалюбаў, - усяго каля двух мiльярдаў дарослых.
Каб вы маглi ўявiць памеры Зямлi, дастаткова сказаць, што да адкрыцця электрычнасцi тут трэба было трымаць на ўсiх шасцi кантынентах цэлую армiю лiхтаршчыкаў з чатырохсот шасцiдзесяцi дзвюх тысяч пяцiсот адзiнаццацi чалавек.
Калi паглядзець збоку, гэта было незабыўнае вiдовiшча. Рухi гэтай армii падпарадкоўвалiся дакладнаму рытму, зусiм як у балеце. Спачатку выступалi лiхтаршчыкi Новай Зеландыi i Аўстралii. Яны запальвалi свае лiхтары i iшлi спаць. Потым наступала чарга лiхтаршчыкаў Кiтая i Сiбiры. Яны выконвалi свой танец i таксама непрыкметна знiкалi за кулiсамi. Пасля прыходзiла чарга лiхтаршчыкаў Расii i Iндыi. Пасля - лiхтаршчыкаў Афрыкi i Эўропы. Пасля Паўднёвай Амерыкi. А там - Паўночнай Амерыкi. I нiколi яны не блыталi парадку выхаду на сцэну. Гэта было проста грандыёзна.
I толькi лiхтаршчык адзiнага лiхтара на Паўночным полюсе i яго калега на Паўднёвым полюсе вялi жыццё ў гультайстве i бесклапотнасцi: iм даводзiлася запальваць свае лiхтары ўсяго двойчы ў год.
ХVII
Калi чалавек сiлiцца паказаць сваю дасцiпнасць, ён мiжволi трошкi прыхлусiць. Гэтак сталася i са мной, калi я казаў вам пра лiхтаршчыкаў. Баюся, што ў тых, хто не ведае нашай планеты, створыцца няправiльнае ўяўленне пра яе. Людзi займаюць вельмi мала месца на зямлi. Калi б два мiльярды жыхароў, якiя насяляюць зямлю, шчыльна, як на мiтынгу, пасталi адзiн каля аднаго, яны б свабодна ўмясцiлiся на прасторнай плошчы ў дваццаць мiль даўжынёй i дваццаць шырынёй. Усё чалавецтва можна было б размясцiць на сама маленькiм астраўку Цiхага акiяна.
Дарослыя, канечне, не павераць у гэта. Яны думаюць, што займаюць вельмi шмат месца. Яны здаюцца самi сабе велiчнымi, як баабабы. А вы парайце iм зрабiць дакладны разлiк. Гэта прыйдзецца iм даспадобы, яны ж без памяцi ад лiчбаў. А вы лепей не марнуйце часу на гэтую нудную работу. Яна нi да чаго. Вы i без таго мне верыце.
Маленькi прынц, трапiўшы на Зямлю, быў дужа здзiўлены, што нiкога не ўбачыў. Ён ужо засумняваўся, цi не памылiўся часам планетай, як тут у пяску заварушылася нейкае колца колеру месячнага святла.
- Добры вечар, - на ўсякi выпадак прывiтаўся Маленькi прынц.
- Вечар добры, - адказала змяя.
- На якую планету я трапiў?
- На Зямлю, - адказала змяя. - У Афрыку.
- А!.. А што, на Зямлi няма людзей?
- Тут пустыня. А ў пустынi нiхто не жыве. Зямля вялiкая, - растлумачыла змяя.
Маленькi прынц сеў на камень i ўзняў вочы да неба.
- Хацеў бы я ведаць, - вымавiў ён, для чаго свецяць зоркi? Цi не для таго, каб рана цi позна кожны мог адшукаць сваю зорку? Глянь, вунь мая планета якраз над вамi... Але як далёка да яе!
- Прыгожая, - ухвалiла змяя. - А што ты будзеш рабiць тут, на Зямлi?
- Я пасварыўся са сваёй кветкай, - прызнаўся Маленькi прынц.
- А, вось яно што...
I яны змоўклi.
- А дзе ж людзi? - зноў загаварыў нарэшце Маленькi прынц. - Нейк самотна ў гэтай пустынi...
- I мiж людзей таксама самотна, - заўважыла змяя.
Маленькi прынц дапытлiва паглядзеў на яе.
- Дзiўная ты iстота, - нарэшце прамовiў ён, - тонкая, як палец.
- Затое магутней пальца караля, - сказала змяя.
Маленькi прынц усмiхнуўся:
- Якая ж ты магутная... У цябе нават ног няма... Ты нават падарожнiчаць не можаш...
- Я магу даставiць цябе далей, чым якi карабель, - сказала змяя.
Яна, як залаты бранзалет, абвiлася вакол шчыкалаткi Маленькага прынца.
- Кожнага, каго я крану, я вяртаю зямлi, з якой ён выйшаў, - дадала яна. Але ты чысты i прыляцеў з зоркi...
Маленькi прынц прамаўчаў.
- Мне шкада цябе, ты такi бездапаможны на гэтай камянiстай Зямлi. Я змагу дапамагчы табе, калi ты моцна знудзiшся па сваёй планеце. Я магу...
- Я цудоўна зразумеў цябе, - сказаў Маленькi прынц. - Але чаму ты ўвесь час гаворыш загадкамi?
- Я рашаю ўсе загадкi, - сказала змяя.
I яны змоўклi.
ХVIII
Маленькi прынц прайшоў усю пустыню i не сустрэў нiводнай жывой душы. За ўвесь час яму трапiлася толькi адна-адзiная кветка, кволенькая, непрыкметная кветачка ў тры пялёсткi.
- Добры дзень, - павiтаўся Маленькi прынц.
- Дзень добры, - адказала кветка.
- А дзе людзi? - ветлiва спытаў Маленькi прынц.
Кветка аднойчы бачыла, як мiма iшоў караван.
- Людзi? Ды iх, па-мойму, усяго шасцёра цi сямёра. Я бачыла iх некалькi гадоў назад. Але хто iх ведае, дзе iх шукаць. Iх носiць ветрам. У iх няма каранёў, гэта надае iм безлiч турбот.
- Бывай, - развiтаўся Маленькi прынц.
- Бывай, - адказала кветка.
ХIХ
Маленькi прынц падняўся на нейкую высокую гару. Адзiныя горы, якiя ён ведаў у сваiм жыццi, былi тры вулканы, якiя былi яму па калена. Патухлы вулкан служыў яму табурэтам. "З такой высачэзнай гары, - падумаў ён, - я адразу ўбачу i ўсю планету i ўсiх людзей..." Але наўкол перад яго вачыма тырчалi адны вострыя вяршынi скал.
- Добры дзень, - павiтаўся ён на ўсякi выпадак.
- Добры дзень... дзень... дзень... - адгукнулася рэха.
- Хто вы? - спытаў Маленькi прынц.
- Хто вы... хто вы... хто вы... - адгукнулася рэха.
- Будзьце маiмi сябрамi, я зусiм адзiн, - сказаў ён.
- Адзiн... адзiн... адзiн... - адгукнулася рэха.
"Якая дзiўная планета! - падумаў Маленькi прынц. - Сухая-сухая, i ўся ў ражнах, i салёная нейкая. А людзям бракуе ўяўлення. Яны толькi паўтараюць тое, што iм кажуць... Дома ў мяне была кветка: тая заўсёды загаворвала першая..."
ХХ
Доўга блукаў Маленькi прынц па пясках, снягах ды скалах i натрапiў нарэшце на нейкую дарогу. А ўсе дарогi вядуць да людзей.
- Добры дзень, - сказаў ён.
Перад iм рассцiлаўся сад, у якiм квiтнела мноства ружаў.
- Добры дзень, - азвалiся ружы.
Маленькi прынц не мог паверыць сваiм вачам. Усе яны былi так падобны да яго кветкi!
- Хто вы? - уражаны, спытаў ён.
- Мы ружы, - адказалi ружы.
- Вось як... - прамовiў Маленькi прынц.
I ён адчуў сябе вельмi-вельмi няшчасным. Яго красуня казала, што яна адзiная такая ў сусвеце. I вось - калi ласка! У адным толькi садзе iх цэлых пяць тысяч, як на падбор.
"Яна вельмi раззлавалася б, калi б убачыла iх, - падумаў ён. - Яна страшэнна закашляла б i прыкiнулася, што канае, толькi б не паказацца смешнай. I я быў бы вымушаны рабiць выгляд, што ратую яе, бо iначай яна сапраўды памерла б, каб толькi прынiзiць мяне..."
А потым ён падумаў: "А я ж яшчэ думаў, што валодаю адзiнай у свеце кветкай, а цяпер аказалася, што гэта звычайная ружа. Усяго i было ў мяне звычайная ружа ды тры вулканы вышынёй мне па калена, адзiн з якiх, мабыць, назаўсёды патух... Якi ж я пасля ўсяго гэтага прынц?.."
I ён уткнуўся тварам у траву i заплакаў.
ХХI
У гэты момант i з'явiўся Лiс.
- Добры дзень, - сказаў ён.
- Добры дзень, - ветлiва азваўся Маленькi прынц, абярнуўся на голас, але нiкога не ўбачыў.
- Я тут, - данёсся голас. - Пад яблыняй...
- Хто ты? - спытаў Маленькi прынц. - Якi ты прыгожы!
- Я - Лiс, - сказаў Лiс.
- Пагуляй са мной, - папрасiў Маленькi прынц. - Мне так сумотна.
- Не магу я гуляць з табою, - сказаў Лiс. - Я не прыручаны.
- Ах, прабач, - сумеўся Маленькi прынц.
Ён трошкi падумаў i спытаў:
- А што азначае - прыручыць?
- Ты не тутэйшы, - заўважыў Лiс. - Чаго ты тут шукаеш?
- Людзей шукаю, - сказаў Маленькi прынц. - Што азначае - прыручыць?
- У людзей ёсць стрэльбы, i яны ходзяць на паляванне, - сказаў Лiс. - Гэта так непрыемна! А яшчэ яны разводзяць курэй. Гэта адзiны iх прыстойны занятак. Ты шукаеш курэй?
- Не, - адказаў Маленькi прынц. - Я шукаю сяброў. А што азначае "прыручыць"?
- Гэта нешта вельмi прызабытае, - сказаў Лiс. - Нешта накшталт "ствараць сувязi"...
- Ствараць сувязi?
- Але, - сказаў Лiс, - Вось ты пакуль для мяне ўсяго толькi маленькi хлопчык, так падобны на сотнi тысяч iншых маленькiх хлопчыкаў. I ты не патрэбен мне. I я не патрэбен табе таксама. Я для цябе проста лiсiца, падобная на сотнi iншых лiсiц. Але калi б ты прыручыў мяне, мы сталi б патрэбныя адно аднаму. Ты стаў бы для мяне адзiным у свеце. I я стаў бы для цябе адзiным у свеце...
